Εδώ και αρκετά χρόνια η Ε.Ε. επιχειρεί μέσα από Οδηγίες και συμβουλές να συμβάλει στην αποκατάσταση της προσπελασιμότητας των αεροπορικών μεταφορών και στην ορθολογική μεταχείριση των αναγκών των επιβατών με αναπηρίες. Όμως, όπως όλα δείχνουν, κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό, αφού η Ε.Ε. παρεμβαίνει στη λειτουργία των επιχειρήσεων που ασκούν και διαχειρίζονται τις αεροπορικές μεταφορές, χωρίς να ενδιαφέρεται με ειλικρίνεια και για τα δύο μέρη:
η υπόθεση της ασφάλειας και της αξιοπρέπειας στις αεροπορικές μεταφορές είναι κοινή υπόθεση τόσο των επιβατών με αναπηρίες όσο και των εταιριών που διαχειρίζονται τις αεροπορικές μεταφορές.

Το μέγεθος του προβλήματος των επιβατών με αναπηρίες:

Ανεξαρτήτως από το εάν οι εταιρείες είναι χαμηλού ή υψηλότερου κόστους, τα προβλήματα στις αεροπορικές μεταφορές είναι κατά βάση δομικά προβλήματα, τα οποία οφείλονται στη λανθασμένη αντίληψη που έχουν οι εταιρείες που διαχειρίζονται τα αεροδρόμια, οι εταιρείες που έχουν την ευθύνη της ασφάλειας των αεροδρομίων και των πτήσεων, οι εταιρείες που έχουν την ευθύνη για την επιβίβαση και την αποβίβαση των επιβατών με αναπηρίες, τα συστήματα έκδοσης εισιτηρίων. Πιο συγκεκριμένα:

1. Το πρώτο και βασικό πρόβλημα των επιβατών με αναπηρίες είναι η ταλαιπωρία που υφίστανται για λόγους «ασφαλείας», από τις υπηρεσίες ασφαλείας εν ονόματι της ασφάλειας: Ενώ υπάρχουν τεχνολογίες που μπορούν με εύκολο τρόπο και φθηνό εξοπλισμό να γίνει ο έλεγχος ασφαλείας ακόμη και στα ηλεκτροκίνητα αναπηρικά καθίσματα -αρκεί τα αεροδρόμια να έχουν προμηθευτεί το σχετικό εξοπλισμό-, αυτός ο εξοπλισμός δεν χρησιμοποιείται, με συνέπεια να εξαναγκάζονται οι επιβάτες με αναπηρίες να εγκαταλείψουν το αναπηρικό τους κάθισμα και να χρησιμοποιήσουν τα κακής ποιότητας «ιδρυματικά» αναπηρικά καθίσματα που υπάρχουν στα αεροδρόμια.

2. Το δεύτερο πρόβλημα είναι οι υπηρεσίες που διαχειρίζονται την επιβίβαση και την αποβίβαση των ανθρώπων με αναπηρίες από το αεροδρόμιο στο αεροσκάφος και αντιστρόφως. Τις περισσότερες φορές, σχεδόν σε όλα τα ευρωπαϊκά αεροδρόμια, οι υπηρεσίες αυτές είναι στελεχωμένες με ανθρώπους που δεν έχουν ιδέα για τους απλούς και ανώδυνους τρόπους μεταφοράς των επιβατών στο κάθισμα του αεροσκάφους, ενώ τα οχήματα και ο εξοπλισμός που χρησιμοποιούν είναι κατεστραμμένος, χωρίς ζώνες ασφαλείας και χωρίς συστήματα πρόσδεσης.

3. Τα αναπηρικά αμαξίδια που υπάρχουν διαθέσιμα στα αεροδρόμια είναι κατά βάση «νοσοκομειακού» τύπου, ενώ τις περισσότερες φορές είναι σπασμένα και δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν από πραγματικούς ανθρώπους με πραγματικές αναπηρίες. Και όμως, σε αυτά τα καθίσματα -που ακόμη και τα πιο εξαθλιωμένα ασφαλιστικά ταμεία του τρίτου κόσμου αρνούνται να χορηγήσουν στους ασφαλισμένους!- οι υπηρεσίες ασφαλείας των αεροδρομίων υποχρεώνουν τους επιβάτες με αναπηρίες να τα χρησιμοποιήσουν «για λόγους ασφαλείας των αεροδρομίων» παραλείποντας την ασφάλεια των επιβατών και αυτό όλο γίνεται για να ελέγξουν τα ηλεκτροκίνητα καθίσματα μέσα από μηχάνημα με ακτίνες ενώ υπάρχουν πολύ πιο φθηνές και εύκολες τεχνολογίες για τέτοιους ελέγχους.

4. Τα ηλεκτροκίνητα αναπηρικά καθίσματα, πριν φορτωθούν στον χώρο των αποσκευών των αεροσκαφών, αποσυναρμολογούνται(!) ή στην καλύτερη περίπτωση αφαιρούνται οι μπαταρίες ακόμη και όταν οι μπαταρίες είναι ξηρού τύπου και προβλέπεται η μεταφορά τους σύμφωνα με τις προδιαγραφές της ΙΑΤΑ. Σε αυτή τη διαδικασία διάλυσης και ανασύνθεσης του αναπηρικού αμαξιδίου τις περισσότερες φορές δημιουργούνται σοβαρές βλάβες και γίνεται αδύνατη η χρησιμοποίηση των αναπηρικών αμαξιδίων στον τόπο προορισμού!

5. Τα ειδικά οχήματα που προορίζονται για τη μεταφορά των επιβατών με αναπηρίες από το αεροδρόμιο στο αεροσκάφος και το ειδικό κάθισμα για τη μεταφορά των επιβατών με αναπηρίες μέσα στο αεροσκάφος είναι συνήθως κακοσυντηρημένα, χωρίς ζώνες ασφαλείας και χωρίς καμία ασφάλεια για τον επιβάτη με αναπηρία.

Οι συνέπειες στην ασφάλεια και στην αξιοπρέπεια των επιβατών:

Οι επιβάτες με αναπηρίες διακινδυνεύουν την σωματική τους ακεραιότητα, τόσο επειδή υποχρεούνται να χρησιμοποιήσουν τα κατάλληλα αναπηρικά αμαξίδια, όσο και επειδή η μεταφορά τους από την αίθουσα αναχωρήσεων στο αεροσκάφος γίνεται με ακατάλληλα οχήματα, ανειδίκευτο προσωπικό και χαλασμένο εξοπλισμό.

Είναι κανόνας οι συνεχείς βλάβες και οι καταστροφές – ιδιαίτερα στα ηλεκτροκίνητα αναπηρικά καθίσματα. Ακόμη και τα πιο στιβαρά αναπηρικά καθίσματα διαλύονται. Το ακόμη χειρότερο είναι πως οι άνθρωποι με αναπηρίες που υποχρεούνται (για προσωπικούς ή επαγγελματικούς λόγους) να μετακινούνται τακτικά με αεροπλάνο -ακόμη και όταν δεν έχουν την εμπειρία σπασμένου αναπηρικού αμαξιδίου (πράγμα σπάνιο)- διαπιστώνουν υπερβολικά μεγάλες φθορές στα αναπηρικά τους καθίσματα.

Ο μηχανισμός παραπόνων δεν είναι προσπελάσιμος:

Σύμφωνα με τις οδηγίες που ρυθμίζουν τις αεροπορικές μεταφορές, οι επιβάτες έχουν τη δυνατότητα να διατυπώσουν παράπονα όταν αισθανθούν πως θίγονται τα συμφέροντά τους.

Όμως και πάλι, η σύνταξη του παράπονου είναι δύσκολη να γίνει στο χώρο όπου ελέγχεται η ασφάλεια πριν την επιβίβαση στο αεροσκάφος. Συνήθως ο χώρος που γίνεται ο έλεγχος ασφαλείας προστατεύεται και ο ίδιος από κανονισμούς ασφαλείας και δεν είναι δυνατή και απαγορεύεται η χρήση κάμερας ή φωτογραφικής μηχανής για να πιστοποιηθεί το πρόβλημα.

Ο μηχανισμός παραπόνων στα αεροδρόμια χρειάζεται χρόνο, και όταν πρόκειται για το αεροδρόμιο του προορισμού ο χρόνος μετρά διπλά, γιατί πολύ απλά ο επιβάτης με αναπηρία αφού φτάσει στον προορισμό του θα πρέπει να προλάβει να χρησιμοποιήσει κάποιο από τα προσπελάσιμα μέσα μαζικών μεταφορών ώστε να φτάσει στο ξενοδοχείο. Στην περίπτωση αυτή, η σύνταξη του παραπόνου είναι μόνο χάσιμο πολύτιμου χρόνου.

Οι οδηγίες της Ε.Ε. είναι απλή φιλολογία:

Οι συντάκτες των οδηγιών της Ε.Ε. που επιχειρούν να παρέμβουν για να ρυθμίσουν τα ζητήματα των μεταφορών των επιβατών με αναπηρίες από τις εταιρείες που διαχειρίζονται τις αερομεταφορές, απλώς λογαριάζουν χωρίς τις εταιρείες και αναπόφευκτα οι οδηγίες δεν μπορούν να εφαρμοστούν.

Οι οδηγίες της Ε.Ε. είναι παρέμβαση για την παρέμβαση. Πρακτικά δεν μπορούν να έχουν αποτελέσματα. Είναι πνιγμένες στην αοριστία και δεν επιδιώκουν να βρουν τη χρυσή τομή μεταξύ των τρόπων λειτουργίας των εταιρειών που διαχειρίζονται τις αεροπορικές μεταφορές στα αεροδρόμια και των επιβατών (στην προκειμένη περίπτωση των επιβατών με αναπηρίες).

Καμία οδηγία της Ε.Ε. δεν μπορεί να υποχρεώσει καμία εταιρεία να κάνει αυτό που δεν περιγράφεται με σαφήνεια στην Οδηγία. Και δεν περιγράφεται επειδή προφανώς είναι ένα σύνθετο πρόβλημα για το οποίο λύση δεν μπόρεσε να βρεθεί ούτε στα άλλα συστήματα μαζικών μεταφορών (τρένα, λεωφορεία, μετρό, τραμ) που τεχνολογικά είναι πιο απλά και οι συνθήκες ασφάλειας τους ανύπαρκτες.

Δεν υπάρχουν Οδηγίες που υποχρεώνουν την προσπελασιμότητα στην ασφάλεια:

Οι κανονισμοί ασφαλείας μέσα στο αεροπλάνο και κατά τη διάρκεια της πτήσης, καθώς και οι προτεινόμενες μέθοδοι ασφαλείας των επιβατών δεν μπορούν να εφαρμοστούν από ανθρώπους με αναπηρίες που δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν ούτε τα σωσίβια ούτε τις εξόδους κινδύνου.

Η ασφάλεια των επιβατών με αναπηρίες είναι κάτι που δεν έχει απασχολήσει την Ε.Ε. και τους θεσμικούς της συνομιλητές.

Σε περίπτωση ατυχήματος ο επιβάτης με αναπηρία πεθαίνει αβοήθητος χωρίς τη δυνατότητα να προσεγγίσει κάποια από τις εξόδους ασφαλείας για να χρησιμοποιήσει το σωσίβιο ή άλλο διασωστικό μέσο.

Οι επιβάτες με αναπηρίες είναι ασύμφοροι πελάτες:

Αντικειμενικά, οι επιβάτες με αναπηρίες είναι ασύμφοροι πελάτες για τις αεροπορικές εταιρείες και για τα αεροδρόμια, επειδή η επιβίβαση και η αποβίβαση (κάτω από τις συνθήκες που σήμερα γίνεται) κρατά το αεροπλάνο περισσότερο χρόνο στο έδαφος, τη στιγμή που το συμφέρον των αεροπορικών εταιρειών είναι να παραμένει το αεροσκάφος στο έδαφος όσο το δυνατό λιγότερο χρόνο.
Όσο πιο γρήγορα γίνει η αποβίβαση – επιβίβαση επιβατών και ο ανεφοδιασμός καυσίμων, τόσο περισσότερο μεγιστοποιείται η χρησιμότητα του αεροσκάφους.

Ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούν οι ειδικές υπηρεσίες στα αεροδρόμια για την υποστήριξη της επιβίβασης και της αποβίβασης των επιβατών με αναπηρίες, ανεβάζει το λειτουργικό κόστος των αεροδρομίων και κατά συνέπεια το οικονομικό κόστος των αεροπορικών μεταφορών και των εισιτηρίων.

Στην αγορά το πρόβλημα είναι πολύ πιο απλό: Η αύξηση των εσόδων μπορεί να προκύψει από τη μείωση των εξόδων, την παροχή λιγότερων υπηρεσιών στους επιβάτες, την χρέωση των επιπλέον υπηρεσιών, όπως για παράδειγμα το επιπλέον βάρος των αποσκευών, τα αναψυκτικά ή το φαγητό στο αεροσκάφος ή ενδεχομένως και τη μεταφορά του αναπηρικού αμαξιδίου.

Όμως σκεπτόμενοι ρεαλιστικά: Τί κοστίζει περισσότερο, το προπληρωμένο κόστος του αναπηρικού αμαξιδίου ή μία τυπική επιπλέον χρέωση για το αναπηρικό αμαξίδιο (που όμως σε αυτή την περίπτωση η καταστροφή του αναπηρικού αμαξιδίου θα συνεπάγεται και την αποζημίωσή του) ή η δωρεάν μεταφορά του αναπηρικού αμαξιδίου και στην περίπτωση που αυτό καταστρέφεται να θεωρούν ως άλλοθι την έλλειψη τεχνογνωσίας ή την ελλιπή φροντίδα και μέριμνα του ιδιοκτήτη του καθίσματος;

Καμία οδηγία καμιάς Ε.Ε. δεν πρόκειται να εξαναγκάσει τα αεροδρόμια και τις αεροπορικές εταιρείες να χάνουν χρήματα για τον οποιονδήποτε λόγο, ακόμη και εάν χρειαστεί έμμεσα αυτές οι εταιρείες να κατεβάσουν την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τους επιβάτες με αναπηρίες, ταλαιπωρώντας τους, εκθέτοντάς τους σε κίνδυνο και καταστρέφοντας αναπηρικά αμαξίδια.

Σήμερα, με το υπάρχον ρυθμιστικό πλαίσιο, καταστρέφονται αναπηρικά αμαξίδια πολλών χιλιάδων ευρώ και κανείς δεν αποζημιώνει τους ιδιοκτήτες τους – και μολονότι υπάρχει πλαίσιο για τη διατύπωση παραπόνων, πρακτικά δεν μπορεί να ασκηθεί το δικαίωμα στο δημόσιο πολιτικό παράπονο!

Ο παρεμβατισμός της Ε.Ε. με τον τρόπο που γίνεται μόνο σε αδιέξοδα μπορεί να οδηγήσει – και δυστυχώς έχει οδηγήσει. Οι οδηγίες της Ε.Ε. έχουν μόνο φιλολογική και επικοινωνιακή αξία. Στην πράξη, εμποδίζουν αεροδρόμια, αεροπορικές εταιρείες και επιβάτες με αναπηρίες, ενώ το μόνο που εξυπηρετούν είναι η προπαγάνδα της Ε.Ε. χωρίς υποκείμενο και χωρίς αντικείμενο. Αποδέκτες αυτής της προπαγάνδας δεν μπορούν να είναι ούτε οι αεροπορικές εταιρείες ούτε οι εταιρείες των αεροδρομίων ούτε βέβαια οι επιβάτες με αναπηρίες. Αποδέκτες αυτής της προπαγάνδας μπορούν να είναι όλοι οι άλλοι εκτός των άμεσα θιγομένων (εταιρειών και επιβατών).

Αερομεταφορές χαμηλού κόστους; Γιατί όχι;

Όταν χρεώνεται η κάθε μία υπηρεσία ξεχωριστά, τότε οι χαμηλού κόστους ή ορθολογικοποιημένου κόστους αεροπορικές μεταφορές θα είναι πάλι πολύ πιο φθηνές και πολύ πιο ασφαλείς από τις σημερινές μεταφορές.

Όταν υπάρχει ορθολογισμός στην κοστολόγηση των αεροπορικών μεταφορών τότε πόσο μπορεί να αυξηθεί το εισιτήριο για να χρεωθεί το νερό, το αναψυκτικό και το φαγητό μέσα στο αεροσκάφος; Η προπαγάνδα για τις χαμηλού κόστους αεροπορικές υπηρεσίες μπορεί να είναι απεριόριστη -όσο και η βλακεία των εμπνευστών της-, αλλά σταματά εκεί που ξεκινά ο ορθολογισμός της κοστολόγησης.

Κανένα εισιτήριο δεν πρόκειται να αυξηθεί παράλογα εάν χρεωθούν κάποιες από τις υπηρεσίες στα αεροδρόμια και στα αεροσκάφη, όπως είναι τα αναψυκτικά, το φαγητό, το επιπλέον βάρος στις αποσκευές και ενδεχομένως κάποιο αντίτιμο για την μεταφορά των αναπηρικών αμαξιδίων.

Τα εισιτήρια αυξάνονται όταν είναι αδιαφανείς οι χρεώσεις και η τιμολόγηση των υπηρεσιών.

Υπάρχει λύση;

Και βέβαια υπάρχει λύση, αρκεί να παίρνουμε στα σοβαρά τόσο την αναπηρία των επιβατών όσο και τα συμφέροντα των αεροδρομίων και των αεροπορικών εταιρειών:

Όταν και εάν η επιβίβαση και η αποβίβαση από το αεροπλάνο γίνεται με έμπειρα στελέχη που γνωρίζουν τις απλές, γρήγορες, ασφαλείς και αξιοπρεπείς τεχνικές μεταφοράς των επιβατών με αναπηρίες και τους χειρισμούς του παράλυτου μέρους του σώματος, τα πράγματα απλοποιούνται και πάνω απ’ όλα επιταχύνεται η μεταφορά των επιβατών με αναπηρίες από την αίθουσα αναχώρησης στο αεροσκάφος, και αντιστρόφως στο αεροδρόμιο.

Όταν και εάν γίνεται σωστή επιλογή των συστημάτων ασφαλείας και ελέγχου της ασφάλειας των αναπηρικών καθισμάτων, τότε ο χρόνος ελέγχου δεν υπερβαίνει τα 30 δευτερόλεπτα.

Όταν γίνεται πιστή ανάγνωση των προδιαγραφών της ΙΑΤΑ για τη μεταφορά των μπαταριών ξηρού τύπου, τότε τα πράγματα απλοποιούνται ακόμη περισσότερο και η μεταφορά των ηλεκτροκίνητων αναπηρικών καθισμάτων στο χώρο των αποσκευών μπορεί να γίνει τόσο γρήγορα όσο και μια απλή βαλίτσα.

Όταν λειτουργούν τα οχήματα για τη μεταφορά των ανθρώπων με αναπηρίες από την αίθουσα αναχώρησης μέχρι το αεροσκάφος (και αντιστρόφως), τότε χρειάζεται πολύ λιγότερος εξοπλισμός και η μεταφορά γίνεται ταχύτατα. Από καθαρά τεχνικής άποψης, η μεταφορά ενός ανθρώπου με παραπληγία ή τετραπληγία από έμπειρο προσωπικό χωρίς ειδικό εξοπλισμό και χωρίς καταπόνηση του προσωπικού, μπορεί να γίνει -στη χειρότερη των περιπτώσεων- με 4 λεπτά καθυστέρηση από το χρόνο μεταφοράς ενός ικανού σωματικά επιβάτη.

Χρειάζεται κοινός νους:

Δεν θα υπήρχε κανένα πρόβλημα εάν οι γραφειοκράτες του διεθνούς ορθολογισμού άφηναν τις κοινωνίες να αυτορυθμιστούν. Να βρουν ορθολογικές συλλογικές λύσεις σε πραγματικές υλικές συλλογικές ανθρώπινες ανάγκες υπαρκτών ανθρώπων με υπαρκτές αναπηρίες και ανάγκες, που αντικειμενικά είναι όμοιες μεταξύ τους – και γι’ αυτό ο τρόπος ικανοποίησής τους μπορεί να τυποποιηθεί και να οργανωθεί σε μαζική δράση.

Η κατασκευή θεσμικών συνομιλητών, οδηγιών, διατάξεων και νόμων δεν μπορεί να οδηγήσει πουθενά πέρα από τη διόγκωση της γραφειοκρατίας, του παρεμβατισμού, του προστατευτισμού και του κρατισμού.

ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΤΩΡΑ, Οκτώβριος 2008