Σύμφωνα με το Μητρώο του Βιοτεχνικού Επιμελητηρίου Αθήνας, παρατηρείται μείωση στις ιδρύσεις των επιχειρήσεων και για κάθε μία νέα επιχείρηση κλείνουν δύο επιχειρήσεις, ενώ η πορεία της συρρίκνωσης των βιοτεχνιών συνεχίζεται με εντεινόμενους ρυθμούς.
Ωστόσο, την ίδια στιγμή που συρρικνώνεται η επιχειρηματικότητα των Ελλήνων, παρατηρείται αύξηση της επιχειρηματικότητας των μεταναστών.

Πώς μπορεί να εξηγηθεί αυτό το φαινόμενο; Πώς είναι δυνατό σε ένα κράτος που αντικειμενικά βρίσκεται σε κρίση, η επιχειρηματικότητα των γηγενών και των ιθαγενών να φθίνει, ενώ η επιχειρηματικότητα των αλλοδαπών μεταναστών να αυξάνεται;

Μήπως η κρίση δεν αφορά την επιχειρηματικότητα, αλλά αφορά τους επιχειρηματίες και τον τρόπο που επιχειρούν;

Είναι πολλοί οι λόγοι που οδήγησαν την ελληνική οικονομία σε αυτό το σημείο: Το κράτος φρόντισε να υπονομεύσει την επιχειρηματικότητα των Ελλήνων, κατόρθωσε να πνίξει τις ελληνικές βιοτεχνίες και να οδηγήσει σε εκφύλιση την επιχειρηματικότητα μετατρέποντάς τη σε εμπόριο. Εκτός από τις κρατικές, τις πολιτικές και τις κομματικές ευθύνες, υπάρχουν και οι προσωπικές ευθύνες των Ελλήνων «επιχειρηματιών», που μόνο χάριν ευφημισμού μπορούν να λέγονται επιχειρηματίες, διότι δεν είναι τίποτα περισσότερο από έμποροι. Ταυτόχρονα, η Ελλάδα, εδώ και χρόνια, φημίζεται για το υπερβολικό κόστος παραγωγής, την χαμηλή παραγωγικότητα, την κακή ποιότητα των ελληνικών προϊόντων και κατά συνέπεια την έλλειψη ανταγωνιστικότητας ως προς τις άλλες αγορές.

Τί είναι αυτό που οδήγησε τους μετανάστες στην επιχειρηματική τους δραστηριοποίηση; Προφανώς η ελληνική αγορά των Ελλήνων εμπόρων δεν μπορούσε ή δεν ήθελε να καλύψει πολύ συγκεκριμένες καταναλωτικές ανάγκες συγκεκριμένων καταναλωτών και γι’ αυτό οι αλλοδαποί επιχειρηματίες ανέλαβαν να καλύψουν αυτό το κενό.

Η Ελλάδα ακόμη και σήμερα δεν έχει κατανοήσει τη διαφορά που υπάρχει μεταξύ της επιχειρηματικότητας και του εμπορίου. Θεωρεί πως επιχειρηματικότητα και εμπόριο είναι συνώνυμες λέξεις. Και όμως δεν είναι: Το εμπόριο είναι εμπόριο, ενώ η επιχειρηματικότητα είναι εμπόριο το οποίο ωστόσο υποστηρίζεται και από υπηρεσίες, ενώ υπακούει σε μια σειρά από κανόνες που αφορούν την υποστήριξη του πελάτη και του καταναλωτή με συγκεκριμένες υπηρεσίες και υποστηρικτικά προϊόντα.

Βέβαια και οι αλλοδαποί επιχειρηματίες έχουν υποπέσει στα ίδια σφάλματα με αυτά Ελλήνων, αλλά με μια μεγάλη διαφορά: Οι αλλοδαποί επιχειρηματίες απέκτησαν το προβάδισμα στην επιχειρηματικότητα επειδή καλύπτουν πολύ συγκεκριμένες, αλλά διαφορετικές και γι’ αυτό συνειδητοποιημένες ανάγκες, είτε συμπατριωτών τους είτε Ελλήνων είτε και των δύο, με διαφορετικό κόστος παραγωγής και πολύ πιο χαμηλές τιμές πώλησης. Αυτό από μόνο του καθιστά ακόμη και το εμπόριο που ενδεχομένως να αναπτύσσεται από αλλοδαπούς, ως επιχειρηματικότητα, αφού καλύπτει πολύ συγκεκριμένες ανάγκες μειονοτήτων καταναλωτών που μέχρι πρότινος δεν εξυπηρετούντο από τους Έλληνες εμπόρους.

Πρέπει να παραδεχθούμε πως το ελληνικό εμπόριο νοσεί βαρέως. Οι (εμπορικές) επιχειρήσεις των Ελλήνων είναι απελπιστικά όμοιες και ακριβές, και μέσα σε αυτό τον ωκεανό της ομοιότητας και της ακρίβειας ήταν αναπόφευκτο το επιχειρηματικό κραχ – με ή χωρίς την κρίση.

Στο ίδιο οικονομικό και επιχειρηματικό περιβάλλον, οι αλλοδαποί επιχειρούν επειδή απευθύνονται σε διαφορετικές αγορές, καλύπτουν διαφορετικές ανάγκες με διαφορετικά προϊόντα και, πάνω απ’ όλα, σε διαφορετικές τιμές.

Αυτό δείχνει μια πραγματικότητα: Την πραγματικότητα της αγοράς που όταν δεν εξυπηρετείται τότε αναζητεί νέους τρόπους, νέα προϊόντα, νέες υπηρεσίες σε διαφορετικές τιμές για να καλύψει τις υπαρκτές της ανάγκες.

Αυτή η πραγματικότητα ίσως μπορέσει να είναι μια αρχή για τη συγκρότηση ενός νέου αναπηροκεντρικού κινήματος και πολιτισμού επιχειρηματικότητας από ανθρώπους που ζουν κάτω από συνθήκες κάποιας σοβαρής αναπηρίας και θέλουν να δημιουργήσουν εκείνα τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που θα καλύψουν συγκεκριμένες ανάγκες των καταναλωτών με αναπηρίες και με ειδικές καταναλωτικές ανάγκες.

Από την ανάγκη για την κατανάλωση έως την ανάγκη για την παροχή καταναλωτικών προϊόντων από εξειδικευμένες επιχειρήσεις δεν υπάρχει μεγάλη διαφορά. Άλλωστε, όλες οι καινοτόμες επιχειρήσεις ξεκίνησαν από μια ιδέα που στην πραγματικότητα ήταν ανάγκη του ίδιου του επιχειρηματία, ο οποίος όταν δεν βρίσκει κάποια εφαρμόσιμη λύση στην αγορά, δημιουργεί ο ίδιος τη λύση.

Το κενό που υπάρχει στην ελληνική αγορά για προσαρμοσμένα και εναλλακτικά προϊόντα και υπηρεσίες, που να απευθύνονται στους καταναλωτές με αναπηρίες και με ειδικές καταναλωτικές ανάγκες, είναι τεράστιο, και όταν καλύπτεται, καλύπτεται μόνο από προϊόντα εισαγωγής που πωλούνται σε εξωπραγματικές τιμές.

Ακόμη και υπηρεσίες που παράγονται εντός της ελληνικής αγοράς, όπως για παράδειγμα υπηρεσίες προσωπικών βοηθών ή νοσηλευτικής υποστήριξης, κατά έναν περίεργο τρόπο πωλούνται από τους Έλληνες επιχειρηματίες σε εξωφρενικά υψηλές τιμές, ενώ η ποιότητά τους είναι φριχτά χαμηλή – έως επιθετικά απαράδεκτη.

Ο καθένας μπορεί να αναρωτηθεί για το πώς ένα τόσο μικρό κράτος τόσο λίγων ανθρώπων μπορεί να έχει παραστρατήσει τόσο πολύ και να έχει χάσει την ουσία και την επαφή με την πραγματικότητα. Και γι’ αυτό δεν φταίει η κρίση.
Η κρίση είναι συνέπεια αυτής της νοοτροπίας που οδηγεί στην εξωφρενικά υψηλή κοστολόγηση όλων των υπηρεσιών που παρέχονται από Έλληνες.

Η κοινότητα των ανθρώπων με αναπηρίες θα πρέπει να παραδειγματιστεί από την επιχειρηματική συμπεριφορά των αλλοδαπών και να αναλάβει επιχειρηματικές πρωτοβουλίες στο πλαίσιο της κοινωνικής οικονομίας, της κοινωνικής επιχειρηματικότητας και γενικότερα του μη κερδοσκοπικού τομέα.

Είναι δυνατόν να δημιουργηθούν επιχειρήσεις και εταιρείες σε πολλούς τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας και από ανθρώπους που ζουν κάτω από συνθήκες παραπληγίας ή τετραπληγίας.

Βέβαια σήμερα είναι μάλλον δύσκολο να υπάρξουν νέα χρηματοδοτικά εργαλεία. Όμως μακάρι το πρόβλημα στην επιχειρηματικότητα να ήταν μόνο η χρηματοδότηση. Το πρόβλημα στην ελληνική εκδοχή της επιχειρηματικότητας και της κοινωνικής επιχειρηματικότητας είναι η μίμηση και η αναπαραγωγή της μετριότητας, της κακής ποιότητας και της ακρίβειας.

Ας το πάρουμε απόφαση: Πολλές από τις δραστηριότητες, για παράδειγμα τα προγράμματα «Βοήθεια στο σπίτι», οι υπηρεσίες προσωπικών βοηθών και νοσηλευτικής κατ’ οίκον, οι υπηρεσίες υποστήριξης νοικοκυριών, οι υπηρεσίες και τα προϊόντα αναψυχής κ.ο.κ. ήταν εκ κατασκευής καταδικασμένα να αποτύχουν οικονομικά. Σκοπός των περισσότερων επιχειρήσεων ήταν η απορρόφηση ευρωπαϊκών κονδυλίων, και γι’ αυτό ο «πελάτης» δεν ήταν απαραίτητος και συχνά ο «πελάτης» δεν ήταν καν επιλογή.

Σε ό,τι αφορά τους υπόλοιπους κλάδους που φιλοδοξούν να έχουν πελάτες με αναπηρίες, δημιουργήθηκαν κυρίως για να απορροφήσουν χρήματα από τα ασφαλιστικά ταμεία ή από τον ΕΟΤ ή από το κράτος, και όχι από τον ίδιο τον καταναλωτή με αναπηρία.

Ήρθε η ώρα να διορθωθεί η αγορά – ή να την διορθώσουμε, όχι μόνο ως επιχειρηματίες ή κοινωνικοί επιχειρηματίες, αλλά κυρίως ως καταναλωτές. Η δύναμη της κοινότητας των ανθρώπων με αναπηρίες είναι μόνο η κατανάλωσή τους και η χειραφέτηση των Ελλήνων και των Ελληνίδων με αναπηρίες εξαρτάται κυρίως από τον επαναπροσανατολισμό της κατανάλωσής τους.

Εδώ και χρόνια αναφερόμαστε στο λεγόμενο αναπηρικό «κίνημα», αλλά κίνημα δεν βλέπουμε – τουλάχιστον εμείς που ανήκουμε σε μια μικρή μειονότητα ανθρώπων με αναπηρίες, παραπληγίες και τετραπληγίες, και που αποκτήσαμε την αναπηρία μας από κάποια κάκωση νωτιαίου μυελού ή από σκλήρυνση κατά πλάκας ή από μυοπάθεια ή από πολιομυελίτιδα ή από κάποιο σοβαρό ακρωτηριασμό.

Και ο λόγος είναι πάρα πολύ απλός: οι παραπληγίες, οι τετραπληγίες και οι ημιπληγίες είναι πολύ σοβαρές συνθήκες ζωής για να ενσωματωθούν στην αυταπάτη του συνδικαλισμού. Πάνω απ’ όλα χρειάζονται αξιόπιστα υποστηρικτικά δίκτυα να μπορέσουν να εγγυηθούν την επιβίωση, τη μείωση του κόστους ζωής, και τη χρήση εξειδικευμένων υποστηρικτικών υπηρεσιών σε μεγάλη ποσότητα και ποιότητα, επειδή μόνο έτσι θα μπορέσει να επιτευχθεί η κατάκτηση ενός αξιοβίωτου ελάχιστου προσπελάσιμου τρόπου ζωής.

Είναι απαραίτητο να κατανοήσουμε σε βάθος τις αιτίες και τις νοοτροπίες που οδήγησαν την πατρίδα μας στην οικονομική της κατάρρευση και ύστερα να οργανώσουμε ένα νέο πολιτισμό επιχειρηματικότητας, κοινωνικής ή συμβατικής, που να προσπαθήσει να οργανώσει από την αρχή όλα αυτά που χρειάζονται για να υποστηριχθεί η ανθρώπινη ύπαρξη και η ανθρώπινη φιλοδοξία.

Οι εποχές έχουν αλλάξει και οι αγορές πλέον είναι μικρές. Από εμάς εξαρτάται εάν θα πιάσουμε τον ταύρο από τα κέρατα…

Απρίλιος 2011
Περιοδικό ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΤΩΡΑ, www.disabled.gr