Είναι κοινό μυστικό πως στην Ελλάδα η πλειοψηφία των Ελλήνων απασχολεί ανασφάλιστους οικονομικούς μετανάστες ως προσωπικούς βοηθούς πολιτών με αναπηρίες κάθε ηλικίας. Είναι εξίσου κοινό μυστικό πως χιλιάδες οικονομικοί μετανάστες εργάζονται ως οικιακοί βοηθοί, ως φροντιστές παιδιών ή υπερηλίκων, και πως οι εργοδότες τους είναι μεσαίας ή μικρομεσαίας οικονομικής δυνατότητας.

Στην πλειοψηφία τους οι μετανάστες χρειάζονται κάρτα προσωρινής εργασίας για να παραμείνουν νομίμως στην Ελλάδα και να ασκήσουν νομίμως τα εργασιακά τους δικαιώματα. Θα πρέπει ωστόσο προηγουμένως αυτά τα δικαιώματα να ρυθμιστούν από την κοινωνία, ώστε να βρεθεί εκείνος ο τρόπος που οι εργοδότες με αναπηρίες να μπορούν να αντεπεξέλθουν στο επιπλέον κόστος των εργοδοτικών εισφορών και των κρατήσεων που συνεπάγεται η ασφάλιση των προσωπικών βοηθών και του οικόσιτου προσωπικού.

Ειδικά σε ό,τι αφορά στους εργαζόμενους στα σπίτια, το νομικό πλαίσιο είναι ασαφές, και γι’ αυτό υπάρχει αδυναμία πραγματικού ελέγχου των πραγματικών συνθηκών εργασίας – τόσο των συνθηκών εργασίας του εργαζόμενου όσο και των συνθηκών ασφαλείας του εργοδότη (με αναπηρία). Οι ασάφειες του νόμου εκθέτουν στον κίνδυνο των καταχρήσεων και των καταχρηστικών συμπεριφορών όχι μόνο τους οικόσιτους εργαζόμενους, αλλά και τους εργοδότες, ειδικά όταν οι εργοδότες ζουν κάτω από συνθήκες αναπηρίας και θεωρούνται πως έχουν αμβλυμένες αντιστάσεις ή θεωρείται πως επειδή έχουν αναπηρία μπορούν να κινηθούν βιαίως εναντίον της ασφάλειας των προσωπικών τους βοηθών.

Οι εργοδότες με αναπηρίες είναι εκτεθειμένοι απέναντι στον νόμο

Μέχρι σήμερα δεν έχει συλληφθεί (από όσο μπορεί να ξέρει το ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΤΩΡΑ και το www.disabled.gr) εργοδότης με αναπηρία για κάποια παρατυπία. Ωστόσο, όλοι οι εργοδότες με αναπηρία είναι εκτεθειμένοι απέναντι στον νόμο για υπερβολικά πολλούς λόγους:

• Εκτεθειμένοι επειδή δεν τηρούν το «νόμιμο» ωράριο, τη στιγμή που κανένας νόμος δεν προβλέπει ούτε το επάγγελμα του προσωπικού βοηθού ούτε τις υποχρεώσεις των εργοδοτών με αναπηρίες. Δεν υπάρχει νόμιμο ωράριο ούτε υπάρχει συγκεκριμένο καθηκοντολόγιο – αλλά και τεχνικά είναι αδύνατο να υπάρξει καθηκοντολόγιο.
• Εκτεθειμένοι επειδή δεν έχει προσδιοριστεί η προσαύξηση του μισθού όταν πρόκειται για Σαββατοκύριακα και για τις αργίες (τη στιγμή μάλιστα που δεν έχει προσδιοριστεί το ποιες είναι οι επίσημες αργίες στο ελληνικό κράτος).
• Η απουσία του καθηκοντολογίου δημιουργεί ένα σημαντικό κενό στο πλαίσιο του οποίου μπορούν να συμβούν αυθαιρεσίες των προσωπικών βοηθών σε βάρος των εργοδοτών με αναπηρίες που να παραμείνουν ατιμώρητες. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις εργοδοτών με αναπηρίες που έχουν κακοποιηθεί από προσωπικούς βοηθούς.
• Ο εργοδότης με αναπηρία βρίσκεται πάντα υπόλογος απέναντι στην πιο απίθανη κατηγορία.
• Εάν συλληφθεί εργοδότης με αναπηρία που έχει ανασφάλιστο προσωπικό βοηθό τότε υφίσταται τα πάνδεινα, όχι μόνο ως εργοδότης αλλά και ως ανάπηρος και ως αποδέκτης υπηρεσιών προσωπικής βοήθειας.

Οι εργαζόμενοι είναι εξίσου εκτεθειμένοι απέναντι στον νόμο

Έχοντας ως δεδομένο πως η πλειοψηφία των ανθρώπων που εργάζονται ως προσωπικοί βοηθοί είναι οικονομικοί μετανάστες και έχουν σοβαρές εκκρεμότητες απέναντι στον νόμο, αλλά και ως δεδομένο πως η δημόσια διοίκηση (νομαρχία και δήμος) όταν πρόκειται για οικονομικούς μετανάστες εξαντλούν την αυστηρότητα και τη σκληρότητά τους, γίνεται εύκολα κατανοητό πως αυτή κατηγορία εργαζομένων βρίσκεται πάντα εκτεθειμένη απέναντι στην αυθαιρεσία της δημόσιας διοίκησης.

Είναι εξίσου εκτεθειμένοι απέναντι στους εργοδότες, τη στιγμή που δεν υπάρχει συγκεκριμένο νομικό πλαίσιο για να μπορεί να γίνει η πρόσληψη και η απόλυση κάποιου προσωπικού βοηθού, και γι’ αυτό κανένας εργαζόμενος δεν θα ήθελε να βρεθεί σε σύγκρουση με τον νόμο τη στιγμή που μπορεί να το αποφύγει.

Η κατάσταση της παρανομίας επιδεινώνει την εργασία

Η εργασία του προσωπικού βοηθού όταν πραγματώνεται κάτω από συνθήκες σχετικής παρανομίας γίνεται λιγότερο ελκυστική ως προς άλλες μορφές εργασίας – που αν και ούτε αυτές θεωρούνται ελκυστικές, παρ’όλα αυτά οι οικονομικοί μετανάστες τις προτιμούν επειδή είναι περισσότερο νόμιμες και κατά τη γνώμη τους έχουν μικρότερο ρίσκο.

Η αλήθεια είναι πως ο εργοδότης με αναπηρία συχνά επιβαρύνεται από πολλές προκαταλήψεις. Επιπλέον, φαίνεται πως κανείς εργαζόμενος δεν θα επένδυε τη ζωή του στην εργασία που προέρχεται από έναν εργοδότη με αναπηρία. Στην πραγματικότητα, οι περισσότεροι θεωρούν τους εργοδότες με αναπηρία ως δεύτερης κατηγορίας εργοδότες.

Το κράτος δεν βοηθά

Το κράτος θα μπορούσε να βοηθήσει και να αποκαταστήσει τη νομιμότητα στη σχέση μεταξύ εργοδότη με αναπηρία και προσωπικού βοηθού, αλλά προτιμά να κρατά στη σκιά της νομιμότητας αυτή τη σχέση – άγνωστο για ποιο λόγο.

Και όμως, είναι τόσο απλή η νομιμοποίηση τόσο των εργοδοτών με αναπηρίες όσο και των οικόσιτων εργαζομένων, που χρειάζεται απλή κοινή λογική και διάθεση για συγκρότηση σοβαρών και υπεύθυνων πολιτικών αναπηρίας.

Κάποια βασικά μέτρα που θα μπορούσαν να ληφθούν είναι:

• Θα μπορούσε να δίνεται άδεια παραμονής σε οικονομικούς μετανάστες μόνο εφόσον αυτοί δεσμεύονται πως θα εργαστούν ως προσωπικοί βοηθοί και μόνο για όσο διάστημα εργάζονται στο συγκεκριμένο επάγγελμα.
• Με βεβαιότητα θα μπορούσαν να λυθούν τα ασφαλιστικά ζητήματα της απασχόλησης των προσωπικών βοηθών και θα μπορούσαν να είναι πιο οικονομικές οι εργοδοτικές εισφορές που καταβάλλουν οι εργοδότες με αναπηρίες για την προσωπική βοήθεια.
• Θα μπορούσαν να νομιμοποιηθούν οι ρόλοι του εργοδότη με αναπηρία και του προσωπικού βοηθού με συνοπτικές διαδικασίες.

Καταγραφή εργοδοτών με αναπηρίες και προσωπικών βοηθών

Η μόνη καταγραφή που υπάρχει σήμερα είναι οι αγγελίες που βρίσκονται στο περιοδικό ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΤΩΡΑ και στο www.disabled.gr, που ως καταγραφή είναι ωστόσο αποσπασματική.

Οι ανάγκες για την εξεύρεση προσωπικών βοηθών είναι τεράστιες. Οι εργοδότες με αναπηρίες είναι υπερβολικά πολλοί, κατοικούν σε όλες τις περιοχές της Ελλάδας και έχουν διαρκείς ανάγκες από προσωπικούς βοηθούς. Αυτές οι ανάγκες θα χρειαστεί να καταγράφονται με κάποιον τρόπο και να παρακολουθούνται από μια εξειδικευμένη υπηρεσία που να είναι στελεχωμένη από χρήστες υπηρεσιών προσωπικής βοήθειας, ώστε να μπορεί να εξυπηρετήσει τόσο τους εργοδότες με αναπηρίες, όσο και τους υποψηφίους εργαζόμενους στον τομέα της προσωπικής βοήθειας.

ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΤΩΡΑ, Δεκέμβριος 2009