Πολλά και ενδιαφέροντα είναι για άλλη μια φορά τα προβλήματα που αναδεικνύει η ετήσια έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη (ΣτΠ) για το έτος 2003 και που σχετίζονται με την Κοινωνική Ασφάλιση, την Υγεία και την Πρόνοια (το πλήρες κείμενο της έκθεσης βρίσκεται στην ιστοσελίδα www.synigoros.gr). Ενδεικτικά αναφέρονται τα ακόλουθα:

Το ΙΚΑ, μετά από πρόταση του ΣτΠ, δέχθηκε να χορηγεί αντίγραφα γνωματεύσεων των Υγειονομικών του Επιτροπών στους άμεσα ενδιαφερόμενους. Αντιθέτως, νοσοκομεία και κέντρα υγείας του ΕΣΥ συχνά εξακολουθούν είτε να απαγορεύουν είτε σε κάθε περίπτωση να παρουσιάζουν προσκόμματα στην πρόσβαση σε στοιχεία ιατρικών φακέλων από τους άμεσα ενδιαφερόμενους (ή γονείς ανηλίκων ή κληρονόμων θανόντων) επικαλούμενα το ιατρικό απόρρητο. Η πρακτική αυτή κατακρίνεται από τον ΣτΠ λόγω του ότι παραβιάζει τόσο το δικαίωμα του πολίτη να έχει πρόσβαση στα έγγραφα που τον αφορούν, όσο και τα στοιχειώδη κατοχυρωμένα δικαιώματα του ασθενούς. Άλλωστε η επίκληση του ιατρικού απορρήτου δεν είναι νοητή απέναντι στον άμεσα ενδιαφερόμενο και σε κάθε περίπτωση απαιτείται στάθμιση των διακυβευομένων δικαιωμάτων.
Γενικότερο είναι το πρόβλημα των ερμηνευτικών εγκυκλίων με τις οποίες η Διοίκηση δεν ερμηνεύει απλά τον νόμο αλλά στην πράξη τον τροποποιεί θέτοντας περιορισμούς ή όρους που δεν προέβλεψε ο νομοθέτης. Τέτοιου είδους όμως ενέργειες της Διοίκησης συνεπάγονται τον περιορισμό δικαιωμάτων κατά τρόπο αυθαίρετο, όπως επισημαίνει ο ΣτΠ. Χαρακτηριστικά αναφέρονται δύο παραδείγματα:
– Η Διοίκηση του ΙΚΑ με ερμηνευτική εγκύκλιο έχει θέσει χρονικό περιορισμό προκειμένου να εγκρίνει τη δαπάνη για αντικατάσταση πρόσθετων τεχνητών μελών σε ασφαλισμένους του Ιδρύματος (πενταετία από την αρχική χορήγηση), χωρίς όμως ο Κανονσμός Ασθένειας του ΙΚΑ να θέτει αυτόν τον περιορισμό.
– Στο πλαίσιο της διαδικασίας προσλήψεων ατόμων με αναπηρία βάσει του Ν. 2643/1998 και δύο μόλις μήνες πριν από την ανάρτηση του προσωρινού πίνακα μοριοδότησης, το Υπ. Εργασίας εξέδωσε εγκύκλιο σύμφωνα με την οποία αποκλείονται από την περαιτέρω διαδικασία όσοι συμμετείχαν σε επιδοτούμενα προγράμματα απασχόλησης την ημέρα που υπέβαλαν αίτηση για συμμετοχή στην προκήρυξη (Οκτώβρης 2002). Πέρα από το ζήτημα αν οι συμμετέχοντες σε επιδοτούμενα προγράμματα απασχόλησης θα πρέπει να θεωρούνται άνεργοι ή όχι, στη συγκεκρινένη περίπτωση τίθεται έντονα και το θέμα της παραβίασης της αρχής της προστατευόμενης εμπιστοσύνης του διοικουμένου και τούτο διότι, την ημέρα υποβολής των αιτήσεων για πρόσληψη με τον Ν. 2643/1998, υπήρχε άλλη εγκύκλιος που όριζε ακριβώς το αντίθετο, ότι δηλαδή η συμμετοχή σε επιδοτούμενο πρόγραμμα απασχόλησης δεν απέκλειε τους ενδιαφερόμενους από τον Ν. 2643/1998.
Για πολλοστή φορά επισημαίνεται σε ετήσια έκθεση του ΣτΠ η άρνηση των ασφαλιστικών οργανισμών – με εξαίρεση τον Οργανισμό Ασφάλισης Ελευθέρων Επαγγελματιών (ΟΑΕΕ) – να χορηγήσουν το επίδομα τετραπληγίας-παραπληγίας σε όλους όσους πάσχουν από ασθένεια μη αναφερόμενη ρητώς στον νόμο, που όμως επιφέρει την ίδια μορφή αναπηρίας και τούτο παρά την παγιωμένη περί του αντιθέτου νομολογία. Συναφές είναι και το πρόβλημα της ελλειπούς ατιολόγησης των γνωματεύσεων των Υγειονομικών Επιτροπών.
Τέλος, επισημαίνεται το γενικότερο ζήτημα της πρόσβασης σε παροχές πρόνοιαιας από δικαιούχους που αδυνατούν οι ίδιοι να διεκπεραιώσουν τις γραφειοκρατικές διαδικασίες (π.χ. άτομα με ψυχικές διαταραχές ή νοητική υστέρηση) και που ταυτόχρονα δεν έχουν οικογενειακό περιβάλλον ώστε κάποιος άλλος να φροντίσει για αυτά. Ο ΣτΠ έχει προτείνει την απλούστευση όσο το δυνατόν των απαραίτητων διαδικασιών και την ανάθεση του σχετικού έργου σε κοινωνικούς λειτουργούς.

Κωνσταντίνου Λ. Μπαρτζελιώτη
Ειδικού Επιστήμονα στον Συνήγορο του Πολίτη
e-mail: kbartzeliotis@ath.forthnet.gr