Ένας αρουραίος στο εργαστήριο που δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει το μπροστινό δεξί του άκρο λόγω μιας κάκωσης στο νωτιαίο μυελό, δυσκολεύεται να περπατήσει πάνω σε ένα σκοινί, χάνει την ισορροπία του, και πέφτει. Κατόπιν, ένας άλλος αρουραίος που έχει την ίδια κάκωση, ισορροπεί πάνω στο σκοινί χωρίς πρόβλημα λίγες εβδομάδες έπειτα από την έγχυση σε αυτόν βλαστικών κυττάρων (από τη μύτη ενήλικων ανθρώπων), που μετασχηματίστηκαν σε νευρικά κύτταρα.

Αυτοί οι αρουραίοι αποτελούν μέρος μιας σειράς ερευνών στο Πανεπιστήμιο της Louisville που μπορεί να οδηγήσει στην ανακάλυψη θεραπειών για τις κακώσεις νωτιαίου μυελού, τη σκλήρυνση κατά πλάκας, τη νόσο του Πάρκινσον, και άλλων νευρολογικών διαταραχών.
Η βελτίωση της κατάστασης στους αρουραίους αποτελεί τη δεύτερη πιο σημαντική ανακάλυψη τους τελευταίους μήνες στο Πανεπιστήμιο αυτό, δίνοντας ελπίδες για ουσιαστική βελτίωση χωρίς τη χρήση εμβρυϊκών βλαστικών κυττάρων.
Τον Δεκέμβριο, μια ομάδα ερευνητών στο James Graham Brown Cancer Center ανακοίνωσε ότι κατάφερε να μετασχηματίσει βλαστικά κύτταρα από ενήλικα ποντίκια, σε εγκεφαλικά, καρδιακά, νευρικά και παγκρεατικά κύτταρα.
Η έρευνα για τα ρινικά βλαστικά κύτταρα – που εκδόθηκε πολύ πρόσφατα στην εφημερίδα «Stem Cells» – περιλαμβάνει τη χρήση κάποιων χημικών ουσιών που καθοδηγούν τα κύτταρα στην μετατροπή τους σε νευρώνες, οι οποίοι δέχονται και στέλνουν μηνύματα μεταξύ του νευρικού συστήματος και των υπολοίπων τμημάτων του σώματος.
«Με εκπλήσσει που μπορούμε να λάβουμε αυτά τα κύτταρα από την μύτη του ανθρώπου και να βοηθήσουμε έναν τραυματισμένο αρουραίο να θεραπευτεί», λέει ο Fred Roisen, νευρολόγος που ηγήθηκε της ομάδας. «Είμαι πολύ αισιόδοξος».
Οι ειδικοί λένε ότι η έρευνα αυτή είναι μοναδική.
«Αυτή η έρευνα έχει προχωρήσει πολύ πιο μπροστά από ό,τι οι άλλες!», λέει ο Scott Whittemore, που είναι επιστημονικός διευθυντής του Kentucky Spinal Cord Injury Research Center, αλλά δεν ανήκει στην ομάδα του Roisen. «Είναι ένα πολύ μεγάλο βήμα προς τα εμπρός!»
Ο Robert Miller, καθηγητής νευροφυσιολογίας στο Case Western University του Cleveland, χαρακτηρίζει την έρευνα αυτή «συναρπαστική». Μας λέει ότι πολλές έρευνες έχουν ασχοληθεί με την προσπάθεια επανασύνδεσης των κυττάρων που ήδη υπάρχουν, με την εισαγωγή νέων νευρώνων που προάγουν την αποκατάσταση.
Οι ερευνητές στο Πανεπιστήμιο της Louisville αναφέρουν ότι οι κλινικές μελέτες σε ανθρώπους χρειάζονται από τρία έως δέκα χρόνια για να εφαρμοστούν, και δεν προβλέπεται να διαδοθούν ευρέως σε μικρότερο διάστημα από αυτό. Αλλά κάποια άτομα που θα ωφεληθούν είναι πολύ αισιόδοξα.
«Είναι πολύ ελπιδοφόρο!», λέει η Pam Kober, μια 46χρονη κάτοικος του Louisville που πάσχει από σκλήρυνση κατά πλάκας.
Η Kober ανακάλυψε ότι έχει σκλήρυνση το 1999 έπειτα από έντονους πονοκεφάλους και μουδιάσματα στα χέρια της. Κατά τη διάρκεια των ετών, η ασθένεια δεν της επιτρέπει να οδηγεί τα βράδια, να ασχοληθεί με παραπάνω από μια οικιακή ασχολία τη φορά ή να εργαστεί σε πλήρες ωράριο.
«Ίσως όσο ζω να μπορέσουν να βρουν κάτι που θα με βοηθήσει», λέει.

Δυνατότητες Αποκατάστασης

Τα κύτταρα που χρησιμοποίησε η ομάδα προέρχονταν από τον ιστό που επιτρέπει στους ανθρώπους να οσφραίνονται.
Ο ιστός αυτός που ονομάζεται οσφρητικό επιθήλιο, λήφθηκε από ενήλικες που υποβλήθηκαν σε ειδική χειρουργική επέμβαση, έπειτα από εθελοντική ενδοσκοπική βιοψία. Η διαδικασία αυτή δεν έβλαψε την αίσθηση της όσφρησης στα άτομα αυτά.
Οι επιστήμονες έπειτα χρησιμοποίησαν κάποιες ενώσεις ώστε να επιτύχουν στο εργαστήριο την μετατροπή των κυττάρων αυτών σε νευρώνες, που έρχονται σε επαφή με τον μυικό ιστό. Τα νέα αυτά διαμορφωμένα κύτταρα μπορούν επίσης να παράγουν μυέλινη, ένα προστατευτικό στρώμα που μονώνει το νευρικό σύστημα.
Τα πειράματα με τους αρουραίους, που πρωτοδημοσιεύθηκαν στην εφημερίδα «Experimental Neurology» το περασμένο καλοκαίρι, περιλάμβαναν την τεχνητή επίτευξη κάκωσης νωτιαίου μυελού με αποτέλεσμα τη δημιουργία αναπηρίας στο δεξί εμπρός άκρο των αρουραίων. Μια εβδομάδα αργότερα, σε κάποιους από τους αρουραίους χορηγήθηκε ένα βιολογικό τζελ που περιείχε βλαστικά κύτταρα, και σε κάποιους άλλους χορηγήθηκε τζελ χωρίς βλαστικά κύτταρα.
Δώδεκα εβδομάδες μετά την κάκωση, οι αρουραίοι που δεν είχαν τα κύτταρα αυτά, δυσκολεύονταν να περπατήσουν πάνω στο σκοινί ή να σκαρφαλώσουν σε ένα μικρό κύλινδρο. Οι ερευνητές ανακάλυψαν επίσης ότι οι αρουραίοι που δεν είχαν βλαστικά κύτταρα στηρίζονταν αποκλειστικά στην αριστερή πλευρά, ενώ οι αρουραίοι που τους είχαν χορηγηθεί βλαστικά κύτταρα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν και τα δυο εμπρός άκρα το ίδιο.
Η ομάδα αμέσως συνειδητοποίησε τις δυνατότητες των κυττάρων αυτών.
«Μπορούν να αποκαταστήσουν τις κακώσεις νωτιαίου μυελού», λέει ο Jianping Zhou, μεταπτυχιακός σπουδαστής που συμμετείχε στην έρευνα.
Ο Roisen είναι πραγματικά συγκινημένος όταν συζητά σχετικά με το τί τελικά θα συμβεί με τη χρήση των οσφρητικών κυττάρων και το πώς θα βοηθήσουν τους ανθρώπους με σοβαρές αναπηρίες – χωρίς τον φόβο της απόρριψης ή τη χρήση φαρμάκων για να αποφευχθεί η απόρριψη λόγω ασυμβατότητας.
«Χρησιμοποιούμε τα βλαστικά κύτταρα του ίδιου του σώματος που θέλουμε να θεραπεύσουμε», λέει.

Καταστολή των διαμαχών

Οι ειδικοί θεωρούν ότι η ανακάλυψη αυτή έχει πολλές επιπτώσεις, οι πιο πολλές από τις οποίες αφορούν στην καταστολή της ανησυχίας που έχει προκύψει από την χρήση εμβρυϊκών βλαστικών κυττάρων.
Οι αντίπαλοι της έρευνας για τα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα υποστηρίζουν ότι η καταστροφή εμβρύων ισοδυναμεί με την καταστροφή μιας ανθρώπινης ζωής. Σχετικά με αυτά τα ηθικά διλήμματα που έχουν προκύψει, ο πρόεδρος Bush το 2001 περιόρισε τις ομοσπονδιακές χρηματοδοτήσεις τέτοιων ερευνών .
Ο Roisen, ωστόσο, αναφέρει ότι υποστηρίζει την έρευνα πάνω στα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα, και ο Whittemore λέει ότι μια τέτοια έρευνα θα αποτελέσει το «αλφαβητάριο» ή τα θεμέλια που θα βοηθήσουν τους επιστήμονες να κατανοήσουν τα βλαστικά κύτταρα των ενηλίκων.
Μερικές υποστηρικτικές ομάδες ασθενών, επίσης, ζητούν να συνεχιστεί η έρευνα και στους δυο τομείς.
«Πρόκειται για πολύ ενδιαφέροντα συμπεράσματα και επισημαίνουν τη σημασία της διερεύνησης όλων των τομέων έρευνας των βλαστικών κυττάρων», λέει ο Doug Dressman, πρόεδρος του Kentucky and southeast Indiana chapter of the Multiple Sclerosis Society.
Εντωμεταξύ, ο Roisen κι η ομάδα του συνεχίζουν ακάθεκτοι τις έρευνές τους. Συνέστησαν και μια εταιρεία που ονομάζεται Rhinocyte, και σύντομα θα απευθυνθούν στην U.S. Food and Drug Administration, ώστε να ξεκινήσουν κλινικές δοκιμές.
Ο John Sterner από την Louisville, ένας 58 χρόνος ανάπηρος βετεράνος του Βιετνάμ, λέει ότι εύχεται να υπάρξει σύντομα πρόοδος, κι ότι πολλοί παράλυτοι βετεράνοι προσεύχονται συνέχεια για την ανακάλυψη κάποιας θεραπείας.
Ο Alexander Speer, 62 ετών, που σύντομα θα παραιτηθεί από τη θέση του διευθυντή στο Actors Theatre της Louisville, εξαιτίας της νόσου του Πάρκινσον από την οποία πάσχει, λέει ότι είναι πολύ συγκινημένος με τις προσπάθειες που γίνονται κι ότι πρόθυμα θα ήθελε να συμμετάσχει σε οποιαδήποτε δοκιμή.
«Τιμή στους ανθρώπους που ασχολούνται με την έρευνα», προσθέτει η Kober. «Πρόκειται για μια απίστευτη ανακάλυψη!»

Της Laura Ungar, The Courier-Journal

Μετάφραση: Πάνος Ζουρνατζίδης, Εργοθεραπευτής
panos@disabled.gr