Όλα δείχνουν πως η ελληνική κοινωνία θα αργήσει πολύ για να εφαρμόσει πολιτικές που θα συμβάλλουν στην ορθολογικοποίηση των συνθηκών υποστήριξης του πληθυσμού που ζει κάτω από συνθήκες αναπηρίας και ανικανότητας.

Όλα δείχνουν πως θα περάσουν πολλά χρόνια μέχρι να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις ώστε η επιβίωση των ανθρώπων με αναπηρίες και με ανικανότητες να προκύπτει ως αυτονόητη.
Εάν περιμένουμε το κράτος θα χρειαστούμε ακόμη μία ζωή έως ότου να μπορέσουμε να ζήσουμε με ασφάλεια και αξιοπρέπεια.
Χρειάζεται κάτι να γίνει. Χρειάζεται η αυτό-οργάνωση μηχανισμών υποστήριξης των αναγκών των ανθρώπων με αναπηρίες. Χρειάζεται η δημιουργία των προϋποθέσεων για την αυτοδιαχείριση των αναγκών αλλά και την αυτοδιαχείριση των δομών στο πλαίσιο των οποίων θα ικανοποιούνται οι ανθρώπινες ανάγκες.
Η λύση, εάν υπάρχει λύση στο πρόβλημα, βρίσκεται στην αυτοοργάνωση, στην αυτοδιαχείριση και στην κοινωνική επιχειρηματικότητα. Ούτως ή άλλως η αναπηρία είναι μία πανάκριβη ανθρώπινη συνθήκη ζωής και γίνεται αναπόφευκτη η επιχειρηματική οργάνωση της υποστήριξης τόσο των αναγκών όσο και της επιβίωσης των ανθρώπων με αναπηρίες.

Κοινωνική Επιχειρηματικότητα

Από το 1944 που ξεκίνησε η οργανωμένη υποστήριξη των ανθρώπων με αναπηρίες στα δυτικά κράτη όλα οργανώθηκαν ή έγινε προσπάθεια να οργανωθούν επιχειρηματικά. Από τα πρώτα κέντρα αποκατάστασης έως και τα πρώτα κέντρα για την ανεξάρτητη διαβίωση οργανώθηκαν με πολύ αυστηρά πρότυπα τόσο πολιτικά και κοινωνικά όσο και οργανωτικά.
Όλα, από τα κέντρα αποκατάστασης έως τις επιχειρήσεις και τις βιοτεχνίες κατασκευής αναπηρικών καθισμάτων και βοηθημάτων αποκατάστασης, δημιουργήθηκαν και προέκυψαν φυσιολογικά ως προϊόν ανάγκης. Κάτι τέτοιο είναι δύσκολο να γίνει κατανοητό στην Ελλάδα επειδή η Ελλάδα φάνηκε ανίκανη να κατασκευάσει ακόμη και οδοντογλυφίδες πόσο μάλλον αναπηρικά καθίσματα, βοηθήματα αποκατάστασης ή άλλα τεχνολογικά βοηθήματα.
Το ζήτημα είναι η οργάνωση της επιβίωσης και της ικανοποίησης των αναγκών με επιχειρηματικούς όρους. Δηλαδή:
1. Η οργάνωση της παραγωγής της υποστήριξης και της παραγωγής μέσων παραγωγής υποστήριξης.
2. Η διάθεση προϊόντων και υπηρεσιών υποστήριξης και αποκατάστασης σε μαζική βάση έτσι ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν και να καταναλωθούν από μεγάλους αριθμούς χρηστών και καταναλωτών με χαμηλό οικονομικό κόστος.

Μαζική Παραγωγή

Υπολογίζεται πως σήμερα το 10% του πληθυσμού ζει κάτω από συνθήκες κάποιας σοβαρής αναπηρίας ή ανικανότητας. Ο αριθμός αυτός είναι υπερβολικός. Οι έλληνες με σοβαρές αναπηρίες μάλλον δεν υπερβαίνουν το 3% του πληθυσμού. Το ποσοστό του 10% προέκυψε απ’ τον συνυπολογισμό πολλών ανικανοτήτων που σήμερα στην Ελλάδα δεν θεωρούνται ανικανότητες αλλά κοινοί νόσοι όπως λ.χ. ο καρκίνος, οι καρδιοπάθειες κ.ο.κ.
Εάν τολμήσουμε και επαναπροσδιορίσουμε τις αναπηρίες και τις ανικανότητες ως μεγέθη σχετικά και αν τολμήσουμε ένα διανοητικό άλμα για να αποδεχθούμε πως ανικανότητες δεν διαπιστώνονται μόνο στους ανθρώπους με αναπηρίες αλλά στο σύνολο του πληθυσμού και εάν μπορέσουμε να απελευθερωθούμε από τον φετιχισμό της νεοελληνικής εκδοχής του ιατρικού μοντέλου θα διαπιστώσουμε πως ανικανότητες προκύπτουν σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού που ενδεχομένως υπερβαίνει το 30%.
Βέβαια στην Ελλάδα πρυτανεύει η αρχή του «είσαι ό,τι δηλώσεις» με συνέπεια να μην μπορείς να γνωστοποιήσεις αυτό που είσαι εάν δεν το δηλώσεις. Βασική αρχή της επιχειρηματικότητας δεν είναι τόσο οι κατά δήλωση μαζικές πεποιθήσεις όσο είναι οι συγκεκριμένες ανάγκες ομάδων του πληθυσμού που μπορούν να ικανοποιηθούν. Βασική αρχή είναι πως δεν χρειάζεται άγχος και πως αν δεν μπορέσουμε να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες των χρηστών και των καταναλωτών κάποιος άλλος θα βρεθεί να τις ικανοποιήσει. Ήδη έχουν βρεθεί πολλοί αλλοδαποί και οικονομικοί μετανάστες που πωλούν ελπίδα και αποκομίζουν αφορολόγητα κέρδη.
Χρειάζεται να ξεφύγουμε από τα κόμπλεξ του παρελθόντος και να παραδεχθούμε πως από προσωπική βοήθεια έχουν ανάγκη ακόμη και οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας, οι εξωτερικοί ασθενείς, οι έγκυες γυναίκες αλλά και πολλές άλλες μειονότητες που δεν έχουν ακόμη ταυτοποιηθεί ως άτομα ή πολίτες ή οτιδήποτε άλλο με αναπηρίες.
Η υποστήριξη των προσωπικών και των ιδιωτικών αναγκών του πληθυσμού είναι ανάγκη για πολύ μεγαλύτερες μειονότητες του πληθυσμού από αυτή των ανθρώπων με αναπηρίες. Αυτό έχει διαπιστωθεί σε όλα τα σύγχρονα δυτικά κράτη που έχουν ήδη αναλάβει πρωτοβουλίες αμέσως μετά την λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Το ζήτημα είναι πότε και πώς θα αντιληφθούμε τις κοινωνικές αναγκαιότητες ώστε να καταλήξουμε στην ορθολογική διαχείρισή τους. Το ζήτημα είναι πώς θα προκύψουν οι απαραίτητες κοινωνικές επιχειρηματικές πρωτοβουλίες στο πλαίσιο των οποίων θα μπορέσουν να αναπτυχθούν προγράμματα μαζικής ή συλλογικής διαχείρισης των αναγκών του πληθυσμού.

Κοινωνικές Επιχειρήσεις

Η ελληνική νομοθεσία προβλέπει τη δημιουργία των Αστικών Μη Κερδοσκοπικών Εταιριών που μπορούν να αποτελέσουν ένα σημαντικό εργαλείο δημιουργίας, λειτουργίας, διαχείρισης και ανάπτυξης κοινωνικών επιχειρήσεων.
Οι τομείς που μπορούν να αναλάβουν δραστηριότητα αυτές οι κοινωνικές επιχειρήσεις είναι:
– Επαγγελματική κατάρτιση και αποκατάσταση
– Υλοποίηση ευρωπαϊκών και εθνικών προγραμμάτων
– Δημιουργία και λειτουργία μέσων μαζικής ενημέρωσης (κλαδικών εντύπων, ραδιοσταθμών, τηλεοπτικών σταθμών και συστημάτων Internet)
– Βιοτεχνίες κατασκευής αναπηρικών καθισμάτων και τεχνολογικών βοηθημάτων αποκατάστασης
– Δημιουργία υπηρεσιών βοηθών για ανθρώπους με αναπηρίες, εξωτερικούς ασθενείς και ανθρώπους της τρίτης ηλικίας
– Συμβουλευτική επιχειρήσεων
– Προσπελάσιμα συστήματα μεταφορών (εταιρίες ταξί και λεωφορείων)
– Τεχνικές εταιρίες με εξειδίκευση στην κατασκευή χώρων προσπελάσιμων
– Εταιρίες πληροφορικής
Σε γενικές γραμμές οι κοινωνικές επιχειρήσεις μπορούν να δραστηριοποιηθούν σε όλους τους τομείς που σήμερα δεν αντιλαμβάνεται ούτε το κράτος ούτε οι οργανώσεις των ανθρώπων με αναπηρίες ούτε οι ιδιωτικές επιχειρήσεις.
Τα μόνα προβλήματα που υπάρχουν είναι η έλλειψη ώριμων επαγγελματικών στελεχών, η έλλειψη κεφαλαίων και τα κενά της νομοθεσίας.

Πώς μπορεί να γίνει η αρχή

Η αρχή είναι δύσκολη επειδή υπάρχουν μεγάλα κενά στη νομοθεσία, επειδή η οικονομική συμμετοχή των ασφαλιστικών ταμείων είναι αναξιόπιστη κι επειδή υπάρχει έλλειψη ώριμων επαγγελματικών στελεχών. Όμως εάν υπήρχαν τα επαγγελματικά στελέχη τότε με καθυστέρηση 6 μηνών ή έστω ενός χρόνου θα μπορούσαν να αποδίδουν όλες οι κοινωνικές επιχειρήσεις σε όλους τους κλάδους που προαναφέραμε.
Παντού σε όλα τα δυτικά κράτη η αρχή έγινε απλά έως απλοϊκά από τους ίδιους τους χρήστες που ήθελαν να γίνουν αποδοχείς ποιοτικών υπηρεσιών. Σε όλα τα κράτη οι ίδιοι οι χρήστες θεωρούν πως οι πιο ποιοτικές υπηρεσίες είναι αυτές που οι ίδιοι σχεδιάζουν και διαχειρίζονται.
Στην Ελλάδα η αρχή μπορεί να γίνει απλά γρήγορα και χωρίς οικονομικές δαπάνες. Αρκούν μόνο λίγοι άνθρωποι να συνεργαστούν και να προσλάβουν προσωπικούς βοηθούς και αφού φτιάξουν το πρόγραμμα εργασίας να μοιράζονται τη βοήθεια που προκύπτει από το σύνολο αυτών των βοηθών. Για κάτι τέτοιο χρειάζεται συνείδηση της ανάγκης αλλά και συνείδηση της ορθολογικοποίησης τόσο του κόστους της προσωπικής βοήθειας όσο και της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών.
Δεν είναι δύσκολο να βρεθούν άνθρωποι με αναπηρίες. Υπάρχουν πολλοί σε κάθε γειτονιά. Το δύσκολο είναι πώς θα συνεργαστούν ώστε να αποδώσει η προσωπική βοήθεια στην υπόθεση της αναβάθμισης της ποιότητας της ζωής τους.
Ύστερα το πλεόνασμα των ανθρωποωρών μπορεί να διατεθεί για την υποστήριξη και άλλων ανθρώπων με αναπηρίες αφού βέβαια οργανωθεί σε επιχειρηματική βάση.
Η αγορά είναι παρθένα. Υπάρχουν πάρα πολλές ανάγκες που μπορούν να καλυφθούν.

Κοινωνικοί Επιχειρηματίες

Ο πιο δύσκολος παράγοντας για την δημιουργία των κοινωνικών επιχειρήσεων είναι η εξεύρεση των επαγγελματικών στελεχών και των κοινωνικών επιχειρηματιών. Ενώ η αγορά είναι παρθένα κι ενώ η επιτυχία είναι σχεδόν βέβαιη στην Ελλάδα υπάρχει έλλειψη ικανών επαγγελματικών στελεχών που να έχουν σαφή συνείδηση των περιορισμών που υπάρχουν σε κάθε επαγγελματική δραστηριότητα. Επειδή η δυσαρέσκεια διογκώνεται σε όλες τις ομάδες του πληθυσμού ιδιαιτέρως στην μειονότητα των αξιόλογων επαγγελματικών στελεχών είναι πολύ δύσκολο να βρεθούν επαγγελματικά στελέχη που να έχουν ικανότητες αλλά και να είναι αισιόδοξοι. Ακόμη πιο δύσκολο είναι να βρεθούν επαγγελματικά στελέχη που θα μπορέσουν να συγκρατήσουν την αισιοδοξία τους σε βάθος χρόνου και κόντρα στις δυσκολίες που ενδεχομένως να προκύψουν.
Η Ελλάδα είναι δύσκολη και πρέπει να υπάρξουν βαθιές τομές. Ως πολιτισμός έχουμε υποστεί πλύση εγκεφάλου τόσο για την δημοσιοϋπαλληλία όσο και για μια ευδαιμονία που ποτέ δεν πρόκειται να απολαύσουμε. Πρέπει να ξεπεράσουμε τα σύνδρομα του παρελθόντος επειδή μόνον έτσι θα μπορέσουμε να δημιουργήσουμε πρώτα για τον εαυτό μας και ύστερα για την κοινωνία.