Πιο κοντά από ποτέ στην ανθρώπινη κλωνοποίηση μάς φέρνει το εγχείρημα Αμερικανών επιστημόνων. Είναι το κλειδί για τη δημιουργία βλαστικών κυττάρων που θα οδηγήσουν σε θεραπευτικές λύσεις πολλών σοβαρών νοσημάτων, αλλά και μακροχρόνια στη δημιουργία οργάνων με σκοπό τη μεταμόσχευση.

Το σημαντικό βήμα της ομάδας επιστημόνων του Εθνικού Ερευνητικού Κέντρου Πρωτευόντων του Ορεγκον, που κατάφεραν να κλωνοποιήσουν πρωτεύοντα θηλαστικά (μακάκους πιθήκους), να εξαγάγουν βλαστικά κύτταρα από τα κλωνοποιημένα έμβρυα και να τα μετατρέψουν σε ώριμα καρδιακά και εγκεφαλικά κύτταρα, ήταν χθες στις πρώτες σελίδες του τύπου ανά τον πλανήτη. Σε αντίθεση με την αναπαραγωγική κλωνοποίηση του ανθρώπινου είδους, που στηλιτεύεται από την πλειονότητα των επιστημόνων, η θεραπευτική κλωνοποίηση αναμένεται να δώσει νέα ζωή στην αντιμετώπιση ασθενειών. Κατ’ αρχήν, με τη δημιουργία βλαστοκυττάρων θα αντιμετωπιστούν ασθένειες όπως είναι τα εκφυλιστικά νοσήματα του νευρικού συστήματος (π.χ. Αλτσχάιμερ, Πάρκινσον), βλάβες του νωτιαίου σωλήνα, ηπατικές βλάβες κ.ά. Σε δεύτερο στάδιο δε -διότι αυτό απαιτεί περισσότερο χρόνο εργαστηριακής έρευνας- θα δώσει τη δυνατότητα δημιουργίας ολόκληρων οργάνων, τα οποία θα προορίζονται για μεταμοσχεύσεις.

Το εγχείρημα της επιστημονικής ομάδας, υπό τον ρωσικής καταγωγής Σουκράτ Μιταλιπόφ δίνει και ελπίδα στα υπό εξαφάνιση είδη της πανίδας, στόχος που ήδη προετοιμάζεται στα εργαστήρια που ασχολούνται με την κλωνοποίηση.

Αναμφίβολα, αποτελεί ένα σημαντικό επιστημονικό επίτευγμα, λένε στην «Ε» πέντε κορυφαίοι Ελληνες επιστήμονες. Αποψη που συμμερίζονται και διακεκριμένοι επιστήμονες του εξωτερικού, όπως ο πρώτος επιστήμονας που κλωνοποίησε ζώο (1960), σερ John Gurdon, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Κέιμπριτζ, ο οποίος τη χαρακτήρισε «εξαιρετική δουλειά που θα αποτελέσει τη βάση για την ανθρώπινη κλωνοποίηση». «Οπωσδήποτε φαίνεται να διαψεύδεται ο ισχυρισμός ότι υπάρχει θεμελειώδης διαφορά που καθιστά δύσκολη την κλωνοποίηση σε πιθήκους και ανθρώπους», επισημαίνει ο σερ Richard Gardner, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. «Παρ’ όλο που δεν έχει δημοσιευτεί η έκθεση (σ.σ. πρόκειται να δημοσιευτεί σύντομα στο περιοδικό “Nature”) είναι σημαντική η είδηση δεδομένης της ανησυχίας που υπήρχε γύρω από το αν μπορούν τα πρωτεύοντα να κλωνοποιηθούν», τονίζει ο Robin Lovell-Badge, ερευνητής βλαστικών κυττάρων του Εθνικού Ινστιτούτου Ιατρικής Ερευνας της Βρετανίας.

«Είναι γεγονός ότι είναι ένα σπουδαίο επίτευγμα της επιστήμης που αναμενόταν από καιρό», λέει στην «Ε» ο Δημήτρης Λώλης, ομότιμος καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας, πρόεδρος της επιτροπής του υπουργείου Υγείας προ δεκαετίας, ο οποίος συνέταξε τον νόμο που μέχρι σήμερα ισχύει για την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή στη χώρα μας. «Ελπίζουμε», προσθέτει, «να μην αποδειχθεί όπως η προσπάθεια του Νοτιοκορεάτη που τελικά ήταν απάτη (σ.σ. το 2004 ο Χουάγκ Γου-Σουκ μιλούσε για δημιουργία κλωνοποιημένου έμβρυου ανθρώπου και το 2006 αποκαλυπτόταν ότι ήταν απάτη). Βέβαια, ενώ κατάφεραν οι Αμερικανοί να κλωνοποιήσουν τα έμβρυα των μακάκων πιθήκων, όταν τοποθετήθηκαν στη μήτρα αποβλήθηκαν. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν ακόμα πολλά άλυτα προβλήματα. Κάποια στιγμή όμως και ίσως μετά από αυτή την είδηση, σύντομα θα φτάσουμε και στην κλωνοποίηση των ωαρίων στον άνθρωπο».

Προβλήματα

«Αναμφίβολα, αποτελεί ένα σημαντικό επιστημονικό επίτευγμα. Ολες οι προσπάθειες που είχαν γίνει μέχρι σήμερα για την κλωνοποίηση μεγάλων θηλαστικών είχαν πολύ χαμηλό ποσοστό επιτυχίας, ενώ παράλληλα υπήρχαν και σοβαρά προβλήματα υγείας στα έμβρυα που είχαν προκύψει από αυτή τη διαδικασία», λέει ο Βασίλης Ταρλατζής, αναπληρωτής πρόεδρος της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας και Ανθρώπινης Αναπαραγωγής στο ΑΠΘ.

Το πρώτο ενδιαφέρον στοιχείο του εγχειρήματος είναι ότι έγινε σε πρωτεύον θηλαστικό (μακάκοι πίθηκοι), κατηγορία στην οποία ανήκει και το ανθρώπινο είδος, ενώ η Ντόλι ήταν θηλαστικό αλλά όχι πρωτεύον. Το δεύτερο εντυπωσιακό στοιχείο είναι ότι έγινε με αναπρογραμματισμό του κυττάρου από δερματικό ιστό και όχι από μαστικό αδένα, όπως στην περίπτωση της Ντόλι», εξηγεί στην «Ε» ο Δημήτρης Λουτράδης, καθηγητής Μαιευτικής – Γυναικολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών, υπεύθυνος Κέντρου Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής και Αναγεννητικής Ιατρικής του Νοσοκομείου «Αλεξάνδρα».

«Κατ’ αρχήν, η επίτευξη κλωνοποίησης πρωτευόντων θηλαστικών και ιδιαιτέρως η εξαγωγή βλαστικών κυττάρων από τα κλωνοποιημένα έμβρυα, καθώς και η μετατροπή τους σε ώριμα καρδιακά και εγκεφαλικά κύτταρα πρέπει να χαιρετιστεί απ’ όλη την επιστημονική κοινότητα ως ένα πολύ μεγάλο επιστημονικό επίτευγμα. Βεβαίως, μένει αφενός να δούμε την πλήρη επιστημονική δημοσίευση και αφετέρου να διευκρινιστούν και ορισμένες βασικές παράμετροι, με σπουδαιότερη εκείνη που αναφέρεται στη μη επίτευξη μέχρι στιγμής βιώσιμων εμβρύων», αναφέρει ο Γεώργιος Αντωνάκης, επίκουρος καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών.

Τι σημαίνει, όμως, ειδικότερα το κομμάτι του επιτεύγματος που αφορά τη χρησιμοποίηση των κλωνοποιημένων εμβρύων για να παραχθούν ώριμα καρδιακά κύτταρα και νευρώνες εγκεφάλου;

Ελπίδα

«Τη δυνατότητα να διερευνηθούν περαιτέρω θεραπευτικές μορφές κλωνοποίησης, οι οποίες πιστέυω ότι αποτελούν μια μεγάλη ελπίδα για την ανθρωπότητα. Είμαστε κοντά στην εξασφάλιση βλαστικών κυττάρων, τα οποία θα μεταφερθούν ώστε να επιδιορθώσουν όργανα που έχουν υποστεί βλάβες», τονίζει ο Βασίλης Ταρλατζής. «Θα δοθεί λύση σε πάρα πολλά νοσήματα, εκφυλιστικά του νευρικού συστήματος (Πάρκινσον, Αλτσχάιμερ κ.ά.), καταστροφή του ήπατος, διατομές του νωτιαίου σωλήνα κ.ο.κ.».

Σε δεύτερο επίπεδο, η κλωνοποίηση «θα μας δώσει την παραγωγή οργάνων (π.χ. πάγκρεας, συκώτι) και κυττάρων (π.χ. του αιμοποιητικού). Ο,τι θέλουμε, στην ουσία. Τη δυνατότητα, δηλαδή, να παράγουμε όργανα για τις ανάγκες της μεταμόσχευσης. Αυτό είναι το αισιόδοξο μήνυμα της προσπάθειας, την οποία βρίσκω θετική», λέει ο Δημήτρης Λουτράδης.

«Πιστεύω ότι είναι χρήσιμο να γίνεται αυτή τη στιγμή κλωνοποίηση οργάνων και ιστών με απώτερο σκοπό τη χρησιμοποίησή τους είτε σε μεταμοσχεύσεις είτε σε θεραπεία νόσων οι οποίες μέχρι τώρα θεωρούνταν ανίατες. Μέχρι αυτό το σημείο είναι όλα καλά και βαίνουν βάσει του κώδικα της ηθικής και της ιατρικής δεοντολογίας», επισημαίνει ο Απόστολος Καπώνης, επιμελητής Α’ του Τμήματος Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής της Μαιευτικής-Γυναικολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. «Από εκεί και πέρα όμως», προσθέτει, «το εγχείρημα αυτό ανοίγει νέους ορίζοντες όσον αφορά την κλωνοποίηση των ίδιων των πρωτευόντων και κατ’ επέκταση και του ανθρώπου. Αυτό γεννά ηθικά διλήμματα».

«Οπωσδήποτε η μέθοδος πρέπει να εφαρμοστεί μόνο για θεραπευτικούς λόγους. Αλλιώς δημιουργούνται τεράστια ηθικά προβλήματα», τονίζει ο Δημ. Λώλης. «Αντίθετοι είμαστε, όπως και το σύνολο της επιστημονικής κοινότητας, με την ανθρώπινη κλωνοποίηση», συμφωνεί ο Δημ. Λουτράδης.

«Οπωσδήποτε η ανθρώπινη κλωνοποίηση εγείρει μια σειρά από ηθικές, δεοντολογικές, κοινωνικές, θρησκευτικές κ.ά. προεκτάσεις που χρήζουν ευρύτατης συζήτησης και συναίνεσης και πάντα υπό την αυστηρότατη προϋπόθεση ότι πρόκειται να εφαρμοστεί αποκλειστικά για θεραπευτική και μόνο χρήση», λέει ο Γ. Αντωνάκης.

Στη χώρα μας «εξακολουθεί να ισχύει η αντίθεση της επιστημονικής κοινότητας στην εφαρμογή της κλωνοποίησης στον άνθρωπο για αναπαραγωγικούς σκοπούς», λέει ο Βασ. Ταρλατζής και προσθέτει: «Αντίθετα, η εφαρμογή της αναπαραγωγικής κλωνοποίησης θα μπορούσε να διασώσει διάφορα απειλούμενα ζωικά είδη, κάτι το οποίο γνωρίζω ότι προετοιμάζεται -ήδη δοκιμάζεται- από επιστήμονες».

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ – 14/11/2007