Μετά την απόκτηση της παράλυσης από κάκωση ή πάθηση του νωτιαίου μυελού είναι απαραίτητο στα πλαίσια της καθημερινής φροντίδας του σώματος, που πρέπει να γίνει ρουτίνα, να περιλαμβάνεται η ορθοστασία και η εξάσκηση του παράλυτου μέρους.
Είναι καθήκον του κάθε τετραπληγικού ή παραπληγικού να στέκεται όρθιος, να περπατάει, (όταν είναι δυνατόν) να κάνει παθητικές κινήσεις στις παράλυτες αρθρώσεις του, για να διατηρεί σε καλή κατάσταση το σώμα του που αξίζει και πρέπει να το σέβεται.
ΟΡΘΟΣΤΑΣΙΑ
Η καθημερινή ορθοστασία είναι απαραίτητη γιατί:
Περιορίζει την περαιτέρω ελάττωση της οστικής μάζας (οστεοπόρωση), μειώνοντας έτσι την εμφάνιση υψηλής συγκέντρωσης ασβεστίου στα ούρα και των σχηματισμό λίθων στο ουροποιητικό σύστημα.
Διατηρεί τον τόνο στα μυϊκά τοιχώματα των αγγείων βελτιώνοντας έτσι την κυκλοφορία του αίματος.
Μειώνει την σπαστικότητα, τη συρρίκνωση και αγκύλωση των αρθρώσεων διατηρώντας το φυσιολογικό εύρος των κινήσεων τους.
Βοηθά στην διατήρηση του μυϊκού τόνου και στην βελτίωση της αίσθησης της ισορροπίας γυμνάζοντας συγχρόνως όλο το σώμα.
Βελτιώνει τη λειτουργία των νεφρών και τη χώνεψη.
Αρκετοί που συνηθίζουν για μακρύ χρονικό διάστημα να στέκονται όρθιοι για αρκετή ώρα αναφέρουν ότι αισθάνονται καλύτερα.
Αμέσως μετά την οξεία φάση και όταν αρχίσει κανείς να ισορροπεί στο αναπηρικό κάθισμα πρέπει να αρχίσει να σηκώνεται και να περπατάει, αν αυτό είναι δυνατό. Στην αρχή είναι αρκετά δύσκολο να ξαναβρει κανείς την αίσθηση της ισορροπίας και ζαλίζεται, λόγω της παρατεταμένης νοσηλείας, αλλά με τη συνεχή εξάσκηση στην αρχή για λίγη ώρα κάθε μέρα και περισσότερη αργότερα μπορεί να στέκεται όρθιος για αρκετές ώρες.
Υπάρχουν αρκετά βοηθήματα στην αγορά για τις διαφορετικές ανάγκες του κάθε χρήστη και το μέγεθος της παράλυσης (τετραπληγία – παραπληγία).
Οι τετραπληγικοί μπορούν να σηκώνονται σε ειδική κατασκευή που μοιάζει με πάγκο-κρεβάτι πάνω στην οποία μπορούν να συγκρατηθούν με ιμάντες στον θώρακα, στη μέση, στα γόνατα, και στους αστραγάλους. Αυτή η κατασκευή με υδραυλικό, μηχανικό ή ηλεκτρικό ανυψωτικό μηχανισμό μπορεί να φέρει το σώμα από την οριζόντια στάση στην τελείως κάθετη ως προς το δάπεδο ή ακόμη και σε όλες τις ενδιάμεσες. Είναι δυνατόν έτσι όταν κάποιος ζαλίζεται να “γείρει” προς τα πίσω για λίγο και να ξανασηκωθεί. Υπάρχουν επίσης καθίσματα με μηχανισμό ικανά να μεταφέρουν το σώμα από την καθιστική στην όρθια στάση.
Οι παραπληγικοί μπορούν να σηκώνονται σε ορθοστάτη, μεταλλική ή ξύλινη κατασκευή στην οποία συγκρατούν με ιμάντες τις κλειδώσεις για να μη λυγίσουν και να στηρίζονται στα χέρια. Μπορούν επίσης να φορούν νάρθηκες στα πόδια -όσοι τους χρειάζονται- για να κρατούν “κλειδωμένες” τις αρθρώσεις στα γόνατα, (ορθοπεδικοί κηδεμόνες), για να στέκονται ή και να περπατούν με περπατούρα, (μεταλλικός σκελετός), σε παράλληλες δοκούς, ή με πατερίτσες.
Με οποιοδήποτε τρόπο και αν σηκώνονται ή και περπατάνε θα πρέπει να ελέγχουν και να βελτιώνουν την στάση του σώματος με τη βοήθεια καθρέφτη. Η ορθοστασία και το περπάτημα για όσους είναι δυνατό, πρέπει να γίνονται κάθε μέρα και για μια περίπου ώρα τουλάχιστον.
Τα παιδιά με τετραπληγία ή παραπληγία πρέπει να στέκονται περισσότερες ώρες σε όρθια στάση από τους ενήλικες, επειδή τα παιδικά κόκαλα είναι στην φάση ανάπτυξης και χρειάζεται να δέχονται το βάρος του σώματος για να εναποτεθεί επάνω τους ασβέστιο. Αν τα παιδιά δεν στέκονται όρθια τότε εκτός των άλλων προβλημάτων θα έχουν δυσανάλογα μικρή ανάπτυξη των ποδιών σε σχέση με το υπόλοιπο σώμα τους. Υπάρχουν ειδικοί ορθοστάτες για παιδιά κάθε αναστήματος πάνω στους οποίους μπορούν να παίξουν, να διαβάσουν κ.τ.λ., με έντονα χρώματα που μοιάζουν με παιχνίδια καθώς επίσης και ηλεκτροκίνητοι.
ΕΞΑΣΚΗΣΗ
Η καθημερινή εξάσκηση είναι απαραίτητη για τη διατήρηση του σώματος σε καλή κατάσταση και για την αποφυγή των συρρικνώσεων και αγκυλώσεων.
Οι αρθρώσεις στο παράλυτο μέρος του σώματος πρέπει να κινούνται καθημερινά για να διατηρήσουν την ευλυγισία τους και το εύρος των κινήσεών τους. Οι παθητικές ασκήσεις βοηθούν επίσης την κυκλοφορία του αίματος και πρέπει να αρχίσουν να γίνονται αμέσως μετά τη φάση του τραυματικού σοκ, ώστε να προληφθούν οι αγκυλώσεις. Ολες οι αρθρώσεις, (ακόμη και αυτές των δακτύλων) πρέπει να κινούνται κάθε μέρα και αρκετές φορές την ημέρα, με αργές μαλακές κινήσεις ώστε να μην τραυματιστούν οι τένοντες ή οι μυς.
Αν κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης της παθητικής κίνησης εκδηλωθεί σπασμός, πρέπει να σταματήσει η κίνηση και να συνεχίσει μετά την εκτόνωση του σπασμού, γιατί αν η παθητική κίνηση είναι ενάντια στον σπασμό μπορεί να τραυματιστεί το άκρο ή ακόμη και να σπάσει. Είναι επίσης απαραίτητο να διατηρηθεί η ευλυγισία της σπονδυλικής στήλης για καλύτερη ισορροπία. Αυτό γίνεται τακτικά με το σκύψιμο και το λύγισμα της μέσης κατά τις μεταφορές, το φόρεμα των παπουτσιών και κατά την εξυπηρέτηση άλλων καθημερινών αναγκών από τους παραπληγικούς που μπορούν να αυτοεξυπηρετηθούν.
Οι άνθρωποι με τετραπληγία χρειάζονται βοήθεια και για να σηκωθούν όρθιοι αλλά και για τις καθημερινές παθητικές κινήσεις των αρθρώσεων.
Υπάρχουν επίσης ειδικά ποδήλατα που γυμνάζουν χέρια και πόδια καθώς επίσης μηχανήματα τα οποία διοχετεύοντας ηλεκτρικό ερεθισμό στους μυς προκαλούν τη συστολή τους διατηρώντας έτσι το μυϊκό τόνο.
Εκτός όμως από τις παθητικές ασκήσεις για να μπορεί κανείς να αυτοεξυπηρετείται στις καθημερινές δραστηριότητες και μεταφορές πρέπει να δυναμώσει το μη παράλυτο μέρος του σώματός του. Ο καθένας σύμφωνα με τις προτιμήσεις του μπορεί να διαλέξει ανάμεσα σε πολλά αθλήματα που υπάρχουν, σε γυμναστήρια εξοπλισμένα με τα κατάλληλα μηχανήματα, και στην γυμναστική στο σπίτι με βαράκια κ.τ.λ.
Είναι καθήκον για τον κάθε τετραπληγικό και παραπληγικό να ξεπεράσει γρήγορα την περίοδο του μηδενισμού, -όπου τίποτα πια δεν αξίζει επειδή δεν μπορεί να περπατήσει- και της άρνησης της αναπηρίας του και να εξασφαλίσει τα καλύτερα βοηθήματα και τους καλύτερους τρόπους φροντίδας του σώματός του για περισσότερη ανεξαρτησία και ποιότητα ζωής, που μόνο ένα καλοδιατηρημένο σώμα μπορεί να του χαρίσει.
της Βαγγελιώς Καμπιλάκη