Το πιο σημαντικό είδος διοικητικής προσφυγής είναι η ενδικοφανής προσφυγή και προβλέπεται ειδικώς σε κάποιες περιπτώσεις (έστω και υπό διαφορετικές ονομασίες, όπως π.χ. ένσταση). Αυτό που την κάνει σημαντική είναι ότι αποτελεί το σκαλοπάτι για τα Διοικητικά Δικαστήρια, δεν μπορούμε δηλαδή να πάμε στα Δικαστήρια αν δεν ασκήσουμε πρώτα την ενδικοφανή προσφυγή.
Η άσκηση διοικητικής προσφυγής, εν γένει, προϋποθέτει ότι έχουμε στα χέρια μας ένα έγγραφο στο οποίο αποτυπώνεται απόφαση πράξη ενός διοικητικού οργάνου που εξεδόθη ειδικά για εμάς, δηλαδή αφορά ατομικά το πρόσωπο στο οποίο απευθύνεται θεσπίζοντας δικαιώματα ή υποχρεώσεις για αυτόν («ατομική διοικητική πράξη»). Το έγγραφο αυτό μπορεί να μας κοινοποιηθεί με οποιονδήποτε τρόπο (εκτός αν ειδικά προβλέπεται κάτι διαφορετικό) και πρέπει να αναφέρει το όργανο που εξέδωσε την πράξη, τις διατάξεις του νόμου στις οποίες βασίστηκε και αιτιολογία. Τέλος πρέπει να φέρει χρονολογία και υπογραφή από το αρμόδιο όργανο.
Όταν υπάρχει δυνατότητα άσκησης ενδικοφανούς προσφυγής (και τέτοια δυνατότητα υπάρχει πάντα κατά πράξεων των οργανισμών κοινωνικής ασφάλισης με τις οποίες απονέμονται κάθε είδους ασφαλιστικές παροχές), αυτό πρέπει να αναφέρεται στο έγγραφο της πράξης που έχουμε στα χέρια μας. Επιπλέον, πρέπει να γίνεται μνεία της προθεσμίας στην οποία πρέπει να ασκηθεί, του αρμόδιου για την εξέτασή της οργάνου και των συνεπειών της άπρακτης παρέλευσης της προθεσμίας. Η άσκησή της δεν απαιτεί σύμπραξη δικηγόρου.
Οι λόγοι που επικαλούμαστε στην προσφυγή μας μπορούν να αφορούν τόσο τον τύπο όσο και την ουσία της προσβαλλόμενης πράξης, πρέπει δε να είναι σαφείς και συγκεκριμένοι (όχι απλά «αδικήθηκα»). Το αίτημα της προσφυγής μπορεί να είναι είτε η τροποποίηση είτε η μερική ή ολική ακύρωση της πράξης. Αν η προσφυγή ασκηθεί όπως αναφέρεται στην πράξη τότε δεν μπορεί ποτέ να έχει δυσμενή αποτελέσματα για τον προσφεύγοντα. Τέλος, το αρμόδιο για την κρίση της προσφυγής αυτής όργανο οφείλει να εκδόσει την απόφασή του εντός τριμήνου (εκτός αν υπάρχει διαφορετική ειδική ρύθμιση). Στην περίπτωση που η προσφυγή δεν κριθεί μέσα στην προθεσμία αυτή θεωρείται ότι απορρίφθηκε σιωπηρά.
ΠΡΟΣΟΧΗ! Αν παρέλθει άπρακτη η προθεσμία που τυχόν αναφέρεται στην πράξη που μας κοινοποιείται για την άσκηση της προσφυγής, τότε ούτε άλλη προσφυγή μπορούμε πλέον να ασκήσουμε, ούτε στα δικαστήρια θα μπορούμε να πάμε. Βέβαια η προθεσμία μπορεί να ανασταλεί για λόγους ανωτέρας βίας, βάσει νομολογίας όμως του Συμβουλίου της Επικρατείας η ασθένεια, ακόμα και η νοσηλεία σε νοσοκομείο, δεν θεωρείται ανωτέρα βία από τη στιγμή που μπορεί να ανατεθεί η άσκηση της προσφυγής σε κάποιον πληρεξούσιο. Επίσης, χρειάζεται μεγάλη προσοχή και στους λόγους που επικαλούμαστε στην προσφυγή μας καθώς και στο αίτημά της. Αυτό γιατί, αν η προσφυγή μας απορριφθεί και θελήσουμε να καταφύγουμε στο δικαστήριο, δεν θα μπορούμε να επικαλεστούμε λόγους άλλους από αυτούς που επικαλεστήκαμε στην ενδικοφανή προσφυγή, ούτε το αίτημά μας θα μπορεί να είναι διαφορετικό.
Όπου δεν προβλέπεται δυνατότητα άσκησης ενδικοφανούς προσφυγής ή κάποιας άλλης ειδικής προσφυγής (δηλαδή αν δεν αναφέρεται κάτι σχετικό στην πράξη που μας κοινοποιείται), μπορούμε να ασκήσουμε μια απλή προσφυγή («αίτηση θεραπείας» αν υποβάλλεται στο όργανο που εξέδωσε την πράξη ή «ιεραρχική προσφυγή» αν υποβάλλεται στο ιεραρχικά ανώτερο όργανο). Αυτή δεν αποτελεί προϋπόθεση για να πάμε στο Δικαστήριο, διακόπτει όμως την προθεσμία για να πάμε σε αυτό. Απόφαση επί της προσφυγής αυτής πρέπει να εκδοθεί μέσα σε 30 ημέρες, αλλιώς μπορεί να θεμελιωθεί δικαίωμα αποζημίωσης με βάση το άρθρο 5 Ν. 1943/1991 (βλ. προηγούμενο τεύχος του «ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΤΩΡΑ»).
Άπαξ και ασκηθεί κάποια προσφυγή (απλή ή ενδικοφανής) το αρμόδιο για την κρίση της όργανο μπορεί να αναστείλει την εφαρμογή της προσβαλλόμενης πράξης είτε μετά από σχετικό αίτημα είτε και αυτεπαγγέλτως. Η αναστολή ισχύει μέχρι την έκδοση απόφασης για την προσφυγή, όχι όμως πέρα από την προθεσμία μέσα στην οποία προβλέπεται ότι πρέπει να εκδοθεί η απόφαση αυτή.
Σε περίπτωση που μας προξενείται βλάβη από άλλου είδους ενέργεια της Διοίκησης (δηλαδή εκτός από την ατομική διοικητική πράξη που προαναφέραμε), μπορούμε να κάνουμε αναφορά στο αρμόδιο όργανο, το οποίο οφείλει να περαιώσει τη σχετική διαδικασία σύμφωνα με τα οριζόμενα στον Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας άρθρο 4 παρ. 1-6 (βλ. σχετικά σε άλλο σημείο του παρόντος τεύχους.)