Σύμφωνα με τις στατιστικές η πλειοψηφία των πολιτών των σύγχρονων πόλεων εμποδίζεται τόσο στις μετακινήσεις της όσο και στην προσπέλασή της στην δημόσια και στην κοινόχρηστη υποδομή με την ευρεία της έννοια.
Οι στατιστικές που έχουμε στη διάθεσή μας για να υποστηρίξουμε το παραπάνω δόγμα είναι αρκετά παλιές επειδή την τελευταία δεκαετία στις περισσότερες ανεπτυγμένες ευρωπαϊκές χώρες έχουν αναπτυχθεί συστήματα μαζικών μεταφορών, υποστήριξης της διακίνησης αλλά και υποστήριξης των καθημερινών αναγκών των ανθρώπων στις κατοικίες τους.
Ωστόσο την δεκαετία του 80 και στις αρχές της δεκαετίας του 90 υπήρξαν αρκετές μετρήσεις που κατέληγαν στο συμπέρασμα πως το 70% του πληθυσμού των μεγάλων πόλεων εμποδίζεται στις μετακινήσεις με τα μέσα μαζικών μεταφορών και εμποδίζεται η πρόσβασή του στα κοινόχρηστα κτίρια και κατά συνέπεια στις δραστηριότητες που αναπτύσσονται εντός αυτών.
Θα πρέπει να γίνει αντιληπτό πως ένα κοινόχρηστο κτίριο δεν έχει λειτουργίες που αφορούν μόνο τους επισκέπτες του αλλά αφορούν και τα επαγγελματικά στελέχη που απασχολούνται σε αυτό αλλά και τα επαγγελματικά στελέχη που φιλοδοξούν να απασχοληθούν σε αυτό. Με αυτή την έννοια η προσπελασιμότητα δεν σχεδιάζεται για να εξασφαλιστεί η πρόσβαση στους φοιτητές με αναπηρίες και με ανικανότητες αλλά για να εξασφαλιστεί η πρόσβαση και στους καθηγητές των πανεπιστημίων αλλά ακόμη και στον πρύτανη που κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες θα μπορούσε και ο ίδιος να ζει κάτω από συνθήκες αναπηρίας ή ανικανότητας.
Ας μην αντιλαμβανόμαστε την αναπηρία και την ανικανότητα μονοδιάστατα. Η αναπηρία και η ανικανότητα είναι συνθήκες ζωής. Συνεπώς κάτω από συνθήκες αναπηρίας μπορεί να ζει ο οποιοσδήποτε άνθρωπος είτε αυτός είναι μαθητής, είτε φοιτητής, είτε κλητήρας, είτε επιχειρηματίας, είτε καθηγητής πανεπιστημίου, είτε βουλευτής, είτε υπουργός, είτε πρωθυπουργός, είτε πρόεδρος δημοκρατίας.
Η έλλειψη της προσπελασιμότητας και η έλλειψη του οικουμενικού σχεδιασμού εμποδίζουν το κάθε λουλούδι να ανθίσει. Εμποδίζουν την παραγωγικότητα, την καινοτομία, την ισονομία, τη δικαιοσύνη, την οικονομία, τη δημοκρατία.
Οι συνέπειες της άνισης μεταχείρισης είναι δραματικές στη ζωή των ανθρώπων αμέσως μετά την απόκτηση μίας αναπηρίας ή ανικανότητας. Είναι πολλά τα προβλήματα που συμβαίνουν. Λειτουργούν αθροιστικά και με δραματικές συνέπειες έως την ολοκληρωτική προσωπική, κοινωνική, επαγγελματική, οικονομική και πολιτική ακύρωση.
Είναι αυτονόητο: Πώς θα μπορούσατε εσείς, οι ικανοί σωματικά, να εργάζεστε, να συναναστρέφεστε κοινωνικά, να αναπτύσσετε δραστηριότητες, να διασκεδάζετε κ.ο.κ. εάν δεν είχατε αυτοκίνητο Ι.Χ., απαγορευόταν η είσοδός σας στα λεωφορεία στα ταξί στην ΔΕΗ στον ΟΤΕ στο Πανεπιστήμιο στο ψιλικατζίδικο της γειτονιάς στο χασάπικο κ.ο.κ.; Εάν δεν μπορείτε να βρείτε έναν αξιόπιστο τρόπο επιβίωσης γιατί να μπορούν να βρουν οι άνθρωποι με αναπηρίες και ανικανότητες; Εάν σκεφτείτε δε πως η αναπηρία και η ανικανότητα είναι ένα ενδεχόμενο για όλους και ενδεχομένως ο προορισμός όλων μας, υποθέτοντας πως οι πιο τυχεροί από εμάς θα γεράσουμε και οι πιο άτυχοι δεν θα έχουμε αυτή την εμπειρία τότε ο οικουμενικός σχεδιασμός μας αφορά όλους.
Στα προηγούμενα χρόνια είχαμε την κακή συνήθεια να υλοποιούμε παρεμβάσεις για την αποκατάσταση προσπελασιμότητας στηριζόμενοι στην απλή καθημερινή λογική. Όσο μπορεί να σχεδιαστεί ένα κτίριο από έναν οικοδόμο άλλο τόσο μπορεί να σχεδιαστεί η προσπελασιμότητα στηριζόμενοι στην απλή λογική και στην εμπειρία που έχουμε από την αναπηρία.
Η αναπηρία και η ανικανότητα ως συνθήκες ζωής είναι αυστηρώς προδιαγεγραμμένες. Ο μηχανολογικός εξοπλισμός διακίνησης (αναπηρικά καθίσματα, συστήματα βάδισης κ.ο.κ.) είναι επίσης αυστηρώς προδιαγεγραμμένα. Ας σχεδιάσουμε πόλη ως προς τον μηχανολογικό εξοπλισμό διακίνησης και ως προς τις ανθρωπομετρικές κλίμακες.
Επειδή η πόλη δεν αλλάζει από τη μία στιγμή στην άλλη, επειδή η αποκατάσταση της προσπελασιμότητας δεν είναι μία στιγμιαία υπόθεση αλλά μία διαρκής παρέμβαση και επειδή τόσο η τεχνολογία όσο και οι απαιτήσεις του πληθυσμού αλλάζουν ας σκεφτούμε ορθολογικά, ας αφήσουμε τους ειδικούς να κάνουν τη δουλειά τους και εάν δεν υπάρχουν ειδικοί ας τους φτιάξουμε.
Η αναπηρία και η ανικανότητα είναι η μήτηρ πάσης καινοτομίας: ΟΤΑΝ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ Η ΛΥΣΗ ΤΟΤΕ ΤΗΝ ΕΦΕΥΡΟΥΜΕ.
Η Αποκατάσταση της Προσπελασιμότητας
Το Νοέμβριο του 2002 ο καθηγητής Αριστοτέλης Νανιόπουλος εξέδωσε ένα κείμενο με δέκα προτάσεις για την αποκατάσταση της προσπελασιμότητας. Δεν είναι η πρώτη φορά που κάποιος ερευνητής προσπαθεί να αλλάξει τις πόλεις μας. Είναι όμως η πρώτη φορά που η συγκυρία ευνοεί την ανάπτυξη δράσεων και παρεμβάσεων για την αποκατάσταση της προσπελασιμότητας επειδή:
1. Το έτος 2003 είναι το ευρωπαϊκό έτος για την ενσωμάτωση (inclusion).
2. Η ανάγκη για την προσπελασιμότητα είναι συνειδητοποιημένη ανάγκη από την πλειοψηφία των ανθρώπων που ζουν κάτω από συνθήκες αναπηρίας και ανικανότητας.
3. Η διεκδίκηση για προσπελασιμότητα μπορεί να αποτελέσει πόλο συσπείρωσης για τη συγκρότηση ενός ενιαίου διεκδικητικού πλαισίου τόσο από τους εμποδιζόμενους όσο και από τους άμεσα θιγόμενους (διότι όσο η προσπελασιμότητα ολοκληρώνεται τόσο περισσότεροι καταναλωτές αποκτούν καταναλωτική διάθεση).
4. Όσο πιο ορθολογικά υλοποιείται η προσπελασιμότητα τόσο κατευθύνεται η κατανάλωση της μειονότητας των ανθρώπων με αναπηρίες σε συγκεκριμένες ζώνες των πόλεων και άρα η προσπελασιμότητα αποτελεί τόσο πολιτική επικοινωνίας όσο και πολιτική marketing.
5. Για πρώτη φορά στην ιστορία η τεχνολογία συνηγορεί υπέρ της εξομοίωσης των ανθρώπων με ανικανότητες και με αναπηρίες με τους ικανούς σωματικά.
6. Για πρώτη φορά στην ιστορία η πληροφορία έχει χαμηλό κόστος παραγωγής και γνωστοποίησης και γι αυτό μέσα από τα εργαλεία του Internet μπορεί να δημιουργηθούν χρήσιμα και αξιόπιστα εργαλεία που να ενημερώνουν τους ενδιαφερόμενους για τη διακίνησή τους.
Είναι πολύ σημαντικό να αναλάβουμε πρωτοβουλία. Οι πόλεις ανήκουν σε όλους. Ας αυτοδιαχειριστούμε τις υποθέσεις μας και την ελευθερία μας επειδή η αποκατάσταση της προσπελασιμότητας είναι ζήτημα ελευθερίας και ελευθερίας της επιλογής.
Πληροφόρηση
Μέχρι σήμερα δεν υπήρξε κάποια δομή που να μπορεί να πληροφορεί χωρίς προκαταλήψεις για τις επιλογές που έχουν οι διακινούμενοι με αναπηρίες όταν πρόκειται να μετακινηθούν ή να κάνουν χρήση της κοινόχρηστης υποδομής.
Συνηγορούσα της τεχνολογίας και του Internet η πληροφόρηση μπορεί να γίνει μία πάμφθηνη υπόθεση ενώ η αξιολόγηση της προσπελασιμότητας μπορεί να είναι διαρκής και από τους άμεσα ενδιαφερόμενους. Επίσης είναι δυνατόν να μετρείται η αποδοτικότητα της προσπέλασης όχι μόνο με επιστημονικούς όρους αλλά και με εμπειρικούς κάτι που αποτελεί όρο ανάπτυξης νοοτροπίας χωρίς εμπόδια.
Ιεραρχικά χρειάζονται κάποιες βαθιές παρεμβάσεις:
1. Ανάπτυξη σύγχρονων πληροφοριακών συστημάτων που να παρέχουν ταξινομημένη πληροφόρηση για τις προσπελάσιμες διαδρομές και τους προσπελάσιμους στόχους.
2. Δημιουργία δομών για συμβουλευτική ομοτίμων σε όλα τα επίπεδα της χρήσης, της κατανάλωσης, της αξιολόγησης, της παραγωγής και του σχεδιασμού προσπελάσιμων χώρων και λειτουργιών.
3. Κοινωνικοποίηση της πληροφορίας με σύγχρονα πληροφοριακά εργαλεία που να ανατρέπουν τη διάκριση μεταξύ ειδικών και χρηστών, κέντρου και προαστίων, υποβαθμισμένων περιοχών και ζωνών επιρροής και αλλαγή των συσχετισμών εξουσίας από το συμβολικό επίπεδο στο πρακτικό και χρηστικό.