Για να μπορεί κάποιος να είναι αποτελεσματικός ως προϊστάμενος κάποιου άλλου θα πρέπει να έχει κατανοήσει σε βάθος τις ικανότητες που απαιτούνται για έναν τέτοιο ρόλο. Το να είναι κάποιος προϊστάμενος δεν σημαίνει απαραίτητα ότι χρειάζεται να παριστάνει το αφεντικό.
Η έννοια της επίβλεψης συνδέεται άμεσα με τη συνεργασία και την καθοδήγηση προς τον εργαζόμενο προκειμένου να γίνουν καλύτερα τα αποτελέσματα της εργασίας του.
Στην περίπτωση του προσωπικού βοηθού είναι δεδομένο ότι ο βοηθός έχει εκ των προτέρων συμφωνήσει με τον εργοδότη του για το περιεχόμενο της εργασίας του και περιμένει από τον εργοδότη σεβασμό και κατανόηση στα αντίστοιχα επίπεδα με τον σεβασμό και την κατανόηση που δείχνει εκείνος απέναντί του. Θα πρέπει να γίνει κατανοητό από τον εργοδότη ότι ο ίδιος αποτελεί ένα μικρό μόνο κομμάτι της ζωής του βοηθού του, το οποίο μάλιστα περιορίζεται στις ώρες εργασίας που έχουν εξ αρχής συμφωνήσει μεταξύ τους. Είναι επομένως απόλυτα φυσιολογικό ο εργοδότης με αναπηρία να απαιτεί οι υπηρεσίες που του παρέχονται από τον βοηθό του να είναι ικανοποιητικές, από την άλλη όμως δεν μπορεί να απασχολεί τον βοηθό στον ελεύθερο χρόνο του.
Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει μία αρκετά καλή σχέση μεταξύ εργοδότη και βοηθού και ο έλεγχος να ασκείται από τον εργοδότη σε περιπτώσεις που κρίνεται απαραίτητος για την επίλυση ενδεχόμενων προβλημάτων. Ωστόσο τα προβλήματα θα πρέπει πάντοτε να λύνονται με διάλογο, σε ήπιους τόνους και με καλή διάθεση και από τις δύο πλευρές. Είναι λογικό ακόμα κι ένας έμπειρος βοηθός να κάνει κάποια λάθη, αλλά τα λάθη αυτά θα αποφευχθούν μόνον εάν η επισήμανσή τους γίνει με ήρεμο τρόπο χωρίς υπερβολές και εκνευρισμούς. Χρειάζεται υπομονή και κατανόηση και από τις δύο πλευρές, αλλά κυρίως από την μεριά του εργοδότη με αναπηρία θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι οφείλει να αντιμετωπίζει τον εκάστοτε βοηθό του με τον ίδιο τρόπο που θα αντιμετώπιζε οποιονδήποτε άλλον άνθρωπο.
Ο Βοηθός είναι ένας Απλός άνθρωπος
Ο σεβασμός και η εμπιστοσύνη είναι απαραίτητα στοιχεία για την διατήρηση μίας καλής σχέσης μεταξύ εργοδότη με αναπηρία και βοηθού. Από την στιγμή που ο βοηθός πρέπει να βρίσκεται αρκετές ώρες στην οικία του εργοδότη και πολλές φορές ακόμα και να διανυκτερεύει εκεί είναι απαραίτητο να υπάρχει αμοιβαίος σεβασμός τόσο για τον προσωπικό χώρο και τα προσωπικά αντικείμενα του καθενός όσο και για τις ιδιωτικές του στιγμές. Επιπλέον χρειάζεται να γίνει κατανοητό από τον εργοδότη ότι ο βοηθός δεν είναι σύμβουλός του και δεν μπορεί να καταφεύγει σε αυτόν για συμβουλευτική υποστήριξη σε προσωπικά του προβλήματα εκτός και αν η σχέση τους επιτρέπει κάτι τέτοιο. Ωστόσο και ο βοηθός είναι ένας απλός άνθρωπος και είναι επόμενο να μην γνωρίζει τα πάντα. Μπορεί λοιπόν η συμβουλή που θα προσφέρει στον εργοδότη κάποια στιγμή ή η κριτική σε κάποια συμπεριφορά του να μην είναι η σωστή ή αυτή που ο εργοδότης θα ήθελε να ακούσει. Το γεγονός αυτό όμως δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να επηρεάσει την συμπεριφορά του εργοδότη και την γνώμη του για τον άνθρωπο που έχει αναλάβει την υποστήριξή του σε εντελώς διαφορετικούς τομείς.
Έλεγχος της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών
Ο ρόλος του εργοδότη είναι εξαιρετικά δύσκολος, καθώς αρκετά συχνά είναι υποχρεωμένος να υποδεικνύει κατ επανάληψη τα καθήκοντα του βοηθού του και τον τρόπο υλοποίησής τους. Από την άλλη είναι απαραίτητο να υπάρξει αυτή η διαδικασία ιδιαίτερα στην αρχή της συνεργασίας εργοδότη και βοηθού ώστε να γίνουν πλήρως κατανοητές οι επιθυμίες και οι ανάγκες του εργοδότη. Ακόμα και μετά από αρκετό χρονικό διάστημα όμως χρειάζεται να γίνεται κατά καιρούς ένας έλεγχος από τον εργοδότη για την ποιότητα των υπηρεσιών που είναι σε θέση να του παρέχει ο βοηθός του και για τις υπηρεσίες που όντως του παρέχει. Ο έλεγχος αυτός θα πρέπει να γίνεται με πολύ λεπτό τρόπο ώστε να μην δημιουργούνται παρεξηγήσεις μεταξύ των δύο πλευρών και να γίνεται κατανοητό από την μεριά του βοηθού ότι πρόκειται για μία διαδικασία που θα διευκολύνει και τους δύο περισσότερο. Ο βοηθός θα μπορέσει να μάθει κάποια πράγματα που ίσως δεν είχε μέχρι τότε αφομοιώσει ή στα οποία δεν είχε δώσει την δέουσα προσοχή, ενώ και οι δύο θα νιώσουν πιο ασφαλείς και πιο σίγουροι για την επαγγελματική τους σχέση.
Μάλιστα θα ήταν καλύτερο ο βοηθός να έχει την ευχέρεια να επιλέξει πότε θα γίνει αυτός ο έλεγχος με βάση τις ανάγκες του για καθοδήγηση και βοήθεια από τον εργοδότη στην διεκπεραίωση των καθηκόντων του, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι τέτοιου είδους στήριξη από τον εργοδότη πρέπει να γίνεται μόνο στα πλαίσια του συγκεκριμένου ελέγχου. Αντιθέτως είναι απαραίτητο ο βοηθός να γνωρίζει ότι μπορεί να απευθυνθεί στον εργοδότη του οποιαδήποτε στιγμή για πληροφορίες που αφορούν καθαρά την δική του επιβίωση.
Αντιμετώπιση Διενέξεων
Πολλές φορές το να θέτουμε προϋποθέσεις για τη σύναψη μίας συνεργασίας μπορεί να προκαλέσει μεταγενέστερα προβλήματα. Παρά το γεγονός ότι μία σύμβαση πάντα βοηθάει στο να διευκρινιστούν κάποια βασικά ζητήματα είναι εύκολο οι κανόνες που τίθενται και οι συμφωνίες που γίνονται για την συνέχιση της συνεργασίας να αθετούνται. Εάν η διένεξη αφορά ζητήματα καθηκόντων, πληρωμών, αδειών, κοινωνικών επαφών ή χρήση προσωπικών περιουσιακών στοιχείων το πρώτο που πρέπει να γίνει από την πλευρά του εργοδότη είναι να υπενθυμίσει στον βοηθό τα καθήκοντά του. Στην περίπτωση που δεν υπάρξει κατανόηση και διάθεση από την μεριά του βοηθού να συμμορφωθεί με τις επιθυμίες του εργοδότη τότε η αντικατάστασή του επιβάλλεται να γίνει άμεσα. Αν και δεν είναι εύκολο για έναν εργοδότη με αναπηρία, που εξαρτάται από άλλους για την επιβίωσή του, να απολύει τον βοηθό του χωρίς δεύτερη σκέψη και να τον αντικαθιστά άμεσα, το να επιτρέπεται στον βοηθό να λειτουργεί αυθαίρετα, χωρίς κανέναν έλεγχο, μπορεί τελικά να θέσει σε μεγαλύτερο κίνδυνο την ζωή του εργοδότη.
Θετικά παραδείγματα
1. Ένας άνδρας με αναπηρία είχε κανονίσει κάποια στιγμή να παρακολουθήσει μία συναυλία που επιθυμούσε από καιρό να δει. Ενώ είχε ενημερώσει την βοηθό του μέρες πριν, μία μέρα πριν τη συναυλία η βοηθός του ζήτησε να βρει κάποιον άλλον οδηγό για να τον μεταφέρει στον χώρο της συναυλίας επειδή η ίδια είχε μόλις δεχτεί μία πρόσκληση σε δείπνο στο οποίο έπρεπε οπωσδήποτε να παραβρεθεί. Ο εργοδότης διαβεβαίωσε καταρχήν την βοηθό ότι κατανοεί απόλυτα την επιθυμία της να δειπνήσει με έναν φίλο. Έπειτα της υπενθύμισε την προηγούμενη δέσμευσή της να τον μεταφέρει στη συναυλία και τέλος της επισήμανε ότι ήταν πλέον πολύ αργά για εκείνον να ψάξει για αντικαταστάτη της, οπότε ήταν υποχρέωση της να τον οδηγήσει στην συναυλία.
2. Μία γυναίκα με αναπηρία είχε προσλάβει έναν άνδρα ως βοηθό της. Από την πρώτη κιόλας στιγμή η γυναίκα είχε εξηγήσει στον βοηθό ότι δεν επιθυμούσε για κανέναν λόγο να συνδεθεί η εργασία του με οποιουδήποτε είδους ρομαντικές-ερωτικές ιστορίες. Μετά από ένα μήνα ο βοηθός άρχισε να κάνει διάφορα σχόλια γεμάτα υπονοούμενα προσπαθώντας να πλησιάσει ερωτικά την εργοδότη του. Τότε εκείνη του υπενθύμισε την συζήτηση που είχαν κάνει οι δυο τους κατά τη διάρκεια της πρώτης του συνέντευξης και του είπε ότι λυπόταν αλλά δεν είχε τα ίδια αισθήματα για κείνον. Επίσης του επισήμανε ότι θα εκτιμούσε ιδιαίτερα να μην αναφέρει το συγκεκριμένο θέμα ξανά γιατί σε περίπτωση που το έκανε θα αναγκαζόταν να τον απολύσει. Ο βοηθός ζήτησε συγγνώμη για την απρεπή συμπεριφορά του, είπε ότι σέβεται απόλυτα τις επιθυμίες της αλλά παρόλα αυτά θα προτιμούσε να μείνει μέχρι το τέλος του μήνα και μετά να φύγει γιατί δεν μπορούσε να υποσχεθεί ότι τα αισθήματά του θα άλλαζαν κι επομένως και η συμπεριφορά του.
Ορθοί Τρόποι Απόλυσης ενός Βοηθού
Ακόμα κι αν ο εργοδότης έχει δώσει ιδιαίτερη προσοχή κι αφιερώσει άφθονο χρόνο για την επιλογή του βοηθού, είναι πολύ πιθανό να αποδειχθεί ότι το άτομο που επέλεξε ως βοηθό του δεν είναι το πλέον κατάλληλο. Σ αυτή την περίπτωση ο εργοδότης οφείλει να εκφράσει άμεσα και απερίφραστα την δυσαρέσκειά του αποβλέποντας στην παροχή καλύτερων υπηρεσιών από την πλευρά του βοηθού του. Εάν όμως διαπιστώσει ότι η βελτίωση δεν επέρχεται τότε πρέπει να κινηθεί γρήγορα για την αντικατάσταση του βοηθού. Ένας αναξιόπιστος βοηθός είναι επιβλαβής τόσο για την σωματική όσο και για την ψυχική υγεία ενός εργοδότη με αναπηρία, ο οποίος προσπαθεί να παρουσιάσει τις ανάγκες του και τους τρόπους κάλυψής τους προκειμένου να επιτύχει τον στόχο της ανεξάρτητης διαβίωσης. Εάν ο στόχος αυτός δεν μπορεί να επιτευχθεί με τις υπηρεσίες ενός συγκεκριμένου ατόμου, τότε το άτομο αυτό πρέπει να αντικατασταθεί.
Πριν την οριστική αποχώρηση ενός βοηθού όμως ο εργοδότης θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός σε μια σειρά πραγμάτων που δεν πρέπει να μείνουν εκκρεμή. Πιο συγκεκριμένα:
1. Πρέπει να βεβαιωθεί ότι ο βοηθός έχει συμπληρώσει τη φόρμα για τις υπηρεσίες που του προσέφερε και να ελέγξει εάν όντως οι υπηρεσίες αυτές προσφέρθηκαν.
2. Πρέπει να σιγουρευτεί ότι όλα τα βασικά καθήκοντα του προς αποχώρηση βοηθού έχουν ολοκληρωθεί ώστε ο νέος βοηθός να μην έχει να αντιμετωπίσει εκκρεμότητες.
3. Πρέπει να ζητήσει από τον βοηθό να του επιστρέψει το κλειδί του σπιτιού/διαμερίσματος.
4. Πρέπει να προσπαθήσει εάν είναι δυνατόν να κρατήσει τη διεύθυνση του βοηθού ή ένα μόνιμο τηλέφωνό του.
Προετοιμασία για την Επανάληψη του ίδιου Κύκλου
Η αποχώρηση ενός βοηθού μπορεί να σημαίνει είτε την ανώδυνη επάνοδο στην καθημερινότητα με την άμεση πρόσληψη κάποιου άλλου είτε τον εξαντλητικό αγώνα για την εύρεση αντικαταστάτη. Εξαρτάται από τον τρόπο με τον οποίο ο εργοδότης έχει οργανώσει την διαδικασία της αντικατάστασης.
Με τον καλύτερο σχεδιασμό και την καλύτερη προετοιμασία ακόμα και ο πιο έμπειρος εργοδότης μπορεί να νιώσει ανασφαλής με την μετάβαση από το παλιό σε κάτι καινούριο. Το άγχος είναι ένα απόλυτα φυσιολογικό συναίσθημα για κάποιον που περνάει από μια οργανωμένη, οικεία κατάσταση σε κάτι εντελώς νέο και αβέβαιο. Για μερικούς ανθρώπους με αναπηρίες αυτό το αίσθημα ανασφάλειας μπορεί να είναι λίγο πιο έντονο λόγω της μεγαλύτερης εξάρτησης που νιώθουν ότι έχουν από έναν προσωπικό βοηθό.
Πάντως έχει αποδειχθεί ότι παρατηρώντας και μελετώντας όσες περισσότερες πλευρές αυτής της κατάστασης γίνεται και με την κατάλληλη προετοιμασία τα αρνητικά και βασανιστικά συναισθήματα από την ιδέα της μετάβασης σίγουρα μειώνονται ή και εξαλείφονται.
Jaclyn Michelle Kratzer. Μετάφραση: Χριστίνα Μπελαντή. Email: contact@disabled.gr