Επηρεάζει Αντανακλαστική Δυσλειτουργία του Αυτόνομου Νευρικού Συστήματος (ΑΔΑΝΣ) την αντίδραση του ανοσοποιητικού μας συστήματος;
Όπως καθένας με κάκωση του νωτιαίου μυελού θα πρέπει να γνωρίζει, η ΑΔΑΝΣ ή Autonomic Dysreflexia –μια υπερδραστήρια αντίδραση του νευρικού συστήματος σε πόνο ή σε δυσφορία που εντοπίζεται κάτω από το επίπεδο της ΚΝΜ– προκαλεί ξαφνική και επικίνδυνη αύξηση της αρτηριακής πίεσης η οποία πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα. Η ΑΔΑΝΣ προσβάλλει άτομα με ΚΝΜ άνω του 6ου θωρακικού μυελοτομίου και, σε σπάνιες περιπτώσεις, μέχρι και του 8ου. Πρόκειται για επείγον ιατρικό περιστατικό το οποίο, αν δεν ελεγχθεί, μπορεί να προκαλέσει εγκεφαλικό επεισόδιο, επιληπτική κρίση, βλάβη ζωτικών οργάνων ή ακόμα και θάνατο.
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα που έγινε στο Ιατρικό Κέντρο Wexnerτου Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Οχάιο, η ΑΔΑΝΣ προκαλεί βλάβη στο ανοσοποιητικό σύστημα ποντικών. Με τίτλο «Η Autonomic Dysreflexia προκαλεί χρόνια ανοσοκαταστολή ύστερα από ΚΝΜ», η έρευνα λέει πως άτομα με ΚΝΜ σε υψηλό επίπεδο έχουν εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα με αποτέλεσμα να είναι πιο ευπαθή σε λοιμώξεις, οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν πρόωρο θάνατο. Η μελέτη έδειξε πως η ΑΔΑΝΣ παίζει ρόλο στην ανασοκαταστολή σε ποντίκια. Το ελπιδοφόρο είναι πως οι ερευνητές βρήκαν ενώσεις φαρμάκων που μετριάζουν την ανασοκαταστολή που προκαλείται από την ΑΔΑΝΣ.
Στην έρευνα αυτή, οι ερευνητές προκάλεσαν ΚΝΜ σε δύο ομάδες ποντικών στον 3ο και 9ο θωρακικό σπόνδυλο αντίστοιχα. Στη συνέχεια, πρόσθεσαν ένα «ερέθισμα» αποτελούμενο από ένα συγκεκριμένο «παραγέμισμα» του εντέρου κι ένα «τσίμπημα» του δέρματος κοντά στον γοφό. Το ερέθισμα προκάλεσε ΑΔΑΝΣ στα ποντίκια με ΚΝΜ στον Θ3. Οι ερευνητές διαπίστωσαν επίσης ότι κάθε περιστατικό ΑΔΑΝΣ προκαλούσε την έκλυση ορμονών που λέγονται κατεχολαμίνες –και συγκεκριμένα αδρεναλίνης και νοραδρεναλίνης–, που αποτελούν μέρος της «αντίδρασης μάχης ή φυγής» (fightorflight) του οργανισμού και που προκαλούν αύξηση των καρδιακών παλμών, της αρτηριακής πίεσης και των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα. Οι αυξήσεις αυτές σκοτώνουν τα ανώριμα λευκά αιμοσφαίρια, τα αιμοσφαίρια δηλαδή που καταπολεμούν τις λοιμώξεις, προκαλώντας έτσι ανοσοκαταστολή.
Επαναλαμβανόμενα και συχνά περιστατικά ΑΔΑΝΣ προκάλεσαν εκτεταμένες βλάβες στο ανοσοποιητικό των ποντικών και δημιούργησαν μια διαταραχή που λέγεται «σύνδρομο ανοσολογικής ανεπάρκειας του κεντρικού νευρικού συστήματος λόγω κάκωσης». Τα ανοσοποιητικά συστήματα των ποντικών είχαν υποστεί τέτοιες βλάβες, ώστε τα ζώα κινδύνευαν από επανερχόμενες ή χρόνιες, δυνητικά θανατηφόρες λοιμώξεις, ενώ παρουσίαζαν κακή ανοσοαπόκριση στα εμβόλια.
Οι ποντικοί που είχαν ΚΝΜ στον Θ9 δεν εμφάνισαν ΑΔΑΝΣ, κι ενώ το γενικότερο ανοσοποιητικό τους σύστημα ήταν ελαφρώς πεσμένο, η έρευνα αναφέρει ότι η επίδραση ήταν «άνευ σημασίας».
Τα καλά νέα: Στη διάρκεια της έρευνας, οι ερευνητές βρήκαν έναν τρόπο να μετριάσουν τη βλάβη που προκαλεί στο ανοσοποιητικό η ΑΔΑΝΣ, εγχέοντας στα ποντίκια ενώσεις που δρουν ως αποκλειστές. Έτσι, οι κατεχολαμίνες εμποδίζονται από το να επιτίθενται στα λευκά αιμοσφαίρια. Επαναλαμβανόμενες εγχύσεις των ενώσεων αυτών αποκατέστησαν τη λειτουργία του ανοσοποιητικού, υποδεικνύοντας πως περαιτέρω έρευνα θα μπορούσε τελικά να οδηγήσει στη δημιουργία ενός φαρμάκου που θα εμπόδιζε τη βλάβη του ανοσοποιητικού από την ΑΔΑΝΣ και θα αποκαθιστούσε τη λειτουργία του ανοσοποιητικού σε άτομα με ΚΝΜ.
Γνωρίστε τον ερευνητή
Ένας από τους επιστήμονες που συμμετείχαν στη συγκεκριμένη έρευνα, ο Δρ. MarkS. Nash, καθηγητής και κύριος ερευνητής στο MiamiProjectγια τη Θεραπεία της Παράλυσης, μελετά την ανοσοκαταστολή σε άτομα με ΚΝΜ εδώ και 14 χρόνια.
ΟΔρ. Nashλέει πως προηγούμενες μελέτες υποστηρίζουν τον ολοένα αυξανόμενο όγκο αποδεικτικών στοιχείων που καταδεικνύουν πως άτομα με ΚΝΜ πάνω από τον Θ6 έχουν μεγαλύτερα ποσοστά ανοσοκαταστολής και είναι πιο ευπαθή σε λοιμώξεις απ’ όσο άτομα με ΚΝΜ σε επίπεδα κάτω του Θ6.
Το μεγάλο ερώτημα είναι: γιατί; «Παλαιότερα όλοι πίστευαν πως αυτό οφειλόταν στη νευρολογική μηχανική της ΚΝΜ, σε πράγματα όπως ο έλεγχος της ουροδόχου κύστης, ο μειωμένος έλεγχος της αναπνοής, και η λύση του δέρματος», λέει ο Nash. Ωστόσο, εκείνος αλλά και άλλοι πίστευαν πως η απάντηση ήταν πιο σύνθετη.
Το έναυσμα για τη συγκεκριμένη έρευνα οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι η ανασοκαταστολή σε άτομα χωρίς αναπηρία συνδέεται στενά με το στρες ή με στρεσογόνους παράγοντες, λέει ο Nash. Άρχισε λοιπόν με άλλους ερευνητές να εξετάζει το ενδεχόμενο της ΑΔΑΝΣ ως εξαιρετικά ισχυρού στρεσογόνου παράγοντα, κι έτσι οδηγήθηκε στη συγκεκριμένη έρευνα.
O Θ6 βρίσκεται σε κρίσιμο επίπεδο ως προς την ΑΔΑΝΣ επειδή τα νεύρα μεταξύ του Θ6 και του Θ9 ελέγχουν τα επινεφρίδια, απ’ όπου εκλύονται οι κατεχολαμίνες. Σε περιπτώσεις ΚΝΜ στον Θ6 ή πάνω από αυτόν, ο έλεγχος των επινεφριδίων δεν είναι πλέον συνδεδεμένος με τον εγκέφαλο, κι έτσι αυτά δρουν αντανακλαστικά προς ερεθίσματα, όπως μια γεμάτη ουροδόχος κύστη, ένα γεμάτο έντερο, πίεση στο δέρμα ή οποιοδήποτε είδος πόνου κάτω από το επίπεδο της κάκωσης. Η ΑΔΑΝΣ δεν παρατηρείται σε άτομα με ΚΝΜ σε χαμηλότερο επίπεδο επειδή ο εγκέφαλος μπορεί να ελέγξει και να μετριάσει την έκλυση κατεχολαμινών όταν υπάρξει κάποιο είδος πόνου ή ερεθίσματος.
Στο πλαίσιο της έρευνας παρακολουθήθηκαν επίσης οι μεταβολές που υφίσταται το άτομο στη διάρκεια μιας κρίσης ΑΔΑΝΣ. Ένας εθελοντής με τετραπληγία στον Θ5 υπέστη ένα ελαφρύ επεισόδιο ΑΔΑΝΣ που προκλήθηκε όταν η ουροδόχος κύστη του παραγέμισε. Αυτό προκάλεσε αύξηση της αρτηριακής του πίεσης και έκλυση κατεχολαμινών. «Το ανοσοποιητικό του “τρελάθηκε” για δυο-τρεις ώρες μετά το επεισόδιο ΑΔΑΝΣ», λέει ο Nash. «Γενικά τα άτομα με ΚΝΜ πάνω από τον Θ6 παθαίνουν επεισόδια ΑΔΑΝΣ τέσσερις με έξι φορές την ημέρα, συνήθως λόγω ερεθίσματος που συνδέεται με θέματα ουροδόχου κύστης ή εντέρου».
Το στρες μοιάζει να είναι ο «υπαίτιος» που δημιουργείται από την ΑΔΑΝΣ. Ο Nashλέει ότι σε άτομα με ΚΝΜ, τα αποτελέσματα της ΑΔΑΝΣ μπορεί να μοιάζουν με το στρες που νιώθουν άτομα χωρίς αναπηρία όταν γυμνάζονται σε υπερβολικό βαθμό. «Γνωρίζουμε ότι σε άτομα που τρέχουν μαραθώνιους, υπάρχουν υψηλά επίπεδα μακράς διάρκειας κατεχολαμινών στον οργανισμό τους, και οι μαραθωνοδρόμοι έχουν υψηλά ποσοστά λοιμώξεων του ανώτερου αναπνευστικού», εξηγεί. «Ένας συνάδελφός μου, που εξέτασε το στρες που προκαλεί η ΑΔΑΝΣ στον ανθρώπινο οργανισμό, μου είπε “Είναι σαν να τρέχει κανείς τέσσερις με έξι μαραθώνιους την ημέρα. Μιλάμε για πολύ στρες!”».
Όπως πολλές πλευρές της ΚΝΜ, η ανοσοκαταστολή σε σχέση με τη ΚΝΜ είναι πολύπλοκη, συμπεριλαμβανομένου του πόσο διαδεδομένη είναι. Παρότι μια αναζήτηση στην αμερικανική ηλεκτρονική βιβλιοθήκη PubMed σχετικά με την ανοσοκαταστολή και τη χρόνια ΚΝΜ δεν είχε πολλά αποτελέσματα, αυτό πιθανότατα θα αλλάξει καθώς το προσδόκιμο ζωής ατόμων με ΚΝΜ συνεχώς αυξάνεται.
Σύμφωνα με έρευνα που έγινε το 2009 στο Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον, τη δεκαετία του 1940 άτομα με ΚΝΜ ζούσαν κατά μέσο όρο μόνο 18 μήνες μετά τον τραυματισμό τους. Από το 1998 ώς τις μέρες μας, το προσδόκιμο ζωής ενός τετραπληγικού είναι το ίδιο με το 70% του γενικού πληθυσμού, ενώ για έναν παραπληγικό είναι ίδιο με το 86%. Ζούμε περισσότερο, και η έρευνα αυτή του Πανεπιστημίου του Οχάιο είναι εξαιρετικά επίκαιρη. Ιδίως επειδή υπάρχουν διάφορες εμπειρίες σε σχέση με την ΚΝΜ και την ανοσοκαταστολή.
Δεν συμφωνούν όλοι
Η Δρ. DianaCardenas, πρόεδρος του τμήματος Φυσικής Ιατρικής και Αποκατάστασης της Ιατρικής Σχολής Millerτου Πανεπιστημίου του Μαϊάμι, λέει ότι, από κλινική άποψη, δεν βλέπει πολλές περιπτώσεις ανοσοκαταστολής σε ασθενείς με ΚΝΜ. Αντίθετα, βλέπει πολλές ουρολοιμώξεις, πολλά προβλήματα σε θέματα διαχείρισης του εντέρου, και πολλές κατακλίσεις (έλκη πίεσης), καθώς και αναπνευστικές επιπλοκές σε τετραπληγικούς. Λέει επίσης ότι οι λοιμώξεις και οι επιπλοκές των λοιμώξεων οφείλονται στη μηχανική –δηλαδή στην ευπάθεια του ατόμου που έχει χάσει τη φυσιολογική νεύρωση λόγω της ΚΝΜ– κι ότι τα άτομα που παρακολουθεί με τέτοιες λοιμώξεις ανταποκρίνονται στις συνήθεις θεραπείες.
«Δεν έχω ενδείξεις ότι υπάρχει ανοσοκαταστολή απλώς και μόνο επειδή υπάρχει ΚΝΜ», λέει η Kathleen Dunn, εξειδικευμένη νοσηλεύτρια που ασχολείται και με την αποκατάσταση ατόμων με ΚΝΜ.
Η κλινική εμπειρία της Dunn στις χρόνιες ΚΝΜ και στην ανοσοκαταστολή είναι παρόμοια με αυτή της Cardenas. Άτομα με χρόνιες ΚΝΜ είναι πιο ευπαθή στις λοιμώξεις λόγω θεμάτων μηχανικής. Η νευρογενής κύστη προκαλεί ουρολοιμώξεις, η μειωμένη αίσθηση και ο μυικός όγκος προκαλούν κατακλίσεις, και άτομα με υψηλού επιπέδου ΚΝΜ δεν έχουν τους αναπνευστικούς μυς για να μπορέσουν να βήξουν βαθιά και ολοκληρωμένα. Όλα αυτά τα πράγματα μπορούν να συσχετιστούν με λοιμώξεις, εξηγεί η Dunn.
Σε ό,τι αφορά κακώσεις της αυχενικής μοίρας και εμείς εδώ στο περιοδικό έχουμε χάσει πριν την ώρα τους κάμποσους φίλους, και πιθανόν εκεί η ανοσοκαταστολή να έπαιξε κάποιο ρόλο. Ωστόσο, αν και ορισμένα άτομα με ΚΝΜ υποκύπτουν σε λοιμώξεις πολύ νωρίς, η Dunn έχει ασθενείς στην κλινική της που υπέστησαν τον τραυματισμό τους εδώ και 20 με 50 χρόνια. Μια γρήγορη επίσκεψη στην Ομάδα Συζήτησης των Τετραπληγικών δείχνει πως υπάρχουν τετραπληγικοί που κλείνουν 45 χρόνια από τον τραυματισμό τους.
Αν όλα αυτά σας μπερδεύουν, είναι επειδή δεν υπάρχουν ξεκάθαρες απαντήσεις. Η συζήτηση στο τέλος της έρευνας του Οχάιο λέει ότι αν και η ΑΔΑΝΣ είναι διαδεδομένη ύστερα από υψηλού επιπέδου ΚΝΜ, δεν είναι απαραίτητο πως τα άτομα με υψηλού επιπέδου ΚΝΜ και ΑΔΑΝΣ θα πάθουν σοβαρές λοιμώξεις ή δεν θα έχουν καλή ανοσοαπόκριση σε εμβόλια. Σε αντίθεση με τα πειραματόζωα, τα άτομα με ΚΝΜ έχουν διαφορετικό τρόπο ζωής και διαφορετική γενετική ταυτότητα. Άλλοι τα καταφέρνουν καλά σε ό,τι αφορά την άσκηση, την καλή διατροφή, τη φροντίδα της κύστης, του εντέρου και του δέρματος, και άλλοι όχι. Ταπάνταπαίζουντορόλοτους.
Η Δρ. Kim Anderson-Erisman, ερευνήτρια και διευθύντρια του εκπαιδευτικού τμήματος του MiamiProject για τη Θεραπεία τη Παράλυσης, και τετραπληγική η ίδια, εξηγεί κάτι που μπορεί να φαίνεται παράδοξο, ότι δηλαδή οι πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης δεν αναζητούν απαραίτητα σημάδια ανοσοκαταστολής. Αντίθετα, αναζητούν τρόπους για να θεραπεύσουν το πρόβλημα, και η θεραπεία μπορεί να σημαίνει αντιβιοτικά, μπορεί να σημαίνει να διδάξεις το άτομο πώς να φροντίζει καλύτερα την ουροδόχο κύστη ή το έντερό του, ή να του δείξεις πώς να ελέγχει το δέρμα του με καθρέφτη, ή να του υποδείξεις ένα καλύτερο σύστημα να κάθεται – επομένως δεν θα έκαναν γενικά εργαστηριακές εξετάσεις για να αναζητήσουν σημάδια ανοσοκαταστολής.
«Πάντως ξέρουμε πως “κάτι” γίνεται όταν ένα άτομο με ΚΝΜ περνάει τα 20 χρόνια από τον τραυματισμό του. Κάποια στιγμή μετά τα 20 χρόνια, πράγματα που ήταν πάντοτε μια χαρά αρχίζουν να παρουσιάζουν προβλήματα», λέει η Erisman. «Στην περίπτωση των ανθρώπων, δεν ξέρουμε ακόμα τι είναι αυτό το “κάτι”». Στην έρευνα σε πειραματόζωα, στην οποία συμμετείχε ο Nash, η ανοσοκαταστολή σε χρόνιες κακώσεις είναι απολύτως εμφανής. «Αυτό που αποκομίζω εγώ είναι ότι δεν ξέρουμε αρκετά για το πώς η ΚΝΜ επηρεάζει χρόνια το ανοσοποιητικό σύστημα, και δεν ξέρουμε αρκετά για τα επαναλαμβανόμενα, καθημερινά περιστατικά ελαφριάς ή αθόρυβης ΑΔΑΝΣ. Πρέπει να γίνει περαιτέρω έρευνα και στα δύο αυτά και στο πώς αλληλεπιδρούν μεταξύ τους».
Η ουσία της έρευνας: Τι πρέπει να κάνουμε
Ο Nashβρήκε παρόμοια μοτίβα στη δική του έρευνα. Η ανοσοκαταστολή φαίνεται να είναι ένα κομμάτι του παζλ που αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία σε ό,τι αφορά το γιατί άτομα με ΚΝΜ μπορούν και κατανικούν λοιμώξεις όπως η πνευμονία, οι ουρολοιμώξεις ή οι λοιμώξεις από τη λύση του δέρματος στα πρώτα χρόνια μετά τον τραυματισμό τους, αλλά όταν πια φτάνουν στα 20 με 30 ή και περισσότερα χρόνια, υποκύπτουν στις ίδιες λοιμώξεις, εξηγεί ο Nash.
Η έρευνα του Οχάιο έχει κάμποσους στόχους, σύμφωνα με τον Nash. Ο πρώτος είναι να επιστήσουμε την προσοχή στη σημασία της ΑΔΑΝΣ και στο ρόλο που παίζει στην ευπάθεια στις λοιμώξεις. «Η έρευνα επιβεβαίωσε πως η ΑΔΑΝΣ είναι πολύ πιο σοβαρή απ’ ό,τι νομίζαμε. Είναι κάτι πολύ περισσότερο από απλώς ένα ενοχλητικό σύμπτωμα».
Το δεύτερο πράγμα που πρέπει να αποκομίσουμε από την έρευνα, λέει ο Nash, είναι ότι τα άτομα που παθαίνουν ΑΔΑΝΣ συχνά δεν μπορούν να καταλάβουν πόσο σοβαρά είναι αυτά τα επεισόδια. Όταν ο εθελοντής στην έρευνα του Οχάιο υπέστη ένα επεισόδιο ΑΔΑΝΣ, θεώρησε πως τα συμπτώματα ήταν αρκετά ήπια – οι ερευνητές δεν του προκάλεσαν κρίση με πονοκέφαλο. Κι ωστόσο, ακόμα και μ’ αυτό το ήπιο περιστατικό ΑΔΑΝΣ, η αυτόνομη λειτουργία του υπέστη σημαντικές μεταβολές. Αλλά αυτές οι μεταβολές μπορεί να μη γίνονται τόσο αντιληπτές από τα ίδια τα άτομα με ΚΝΜ.
Ως αναγνώστες, θα πρέπει να αποκομίσουμε πως η ΑΔΑΝΣ είναι πολύ σοβαρή, και είναι σημαντικό να κάνουμε ό,τι μπορούμε ώστε να περιορίζουμε τα περιστατικά της στο ελάχιστο. Η προσπάθεια να διαχειριστούμε την ΑΔΑΝΣ είναι σαν τη δουλειά του ντετέκτιβ. Συχνά πρέπει να αποκλείσουμε ορισμένες πιθανές αιτίες για να φτάσουμε στην πραγματική αιτία.
Η Dunn μάς συμβουλεύει να εστιάζουμε στα πράγματα που μπορούμε να ελέγξουμε. Να φροντίζουμε την ουροδόχο κύστη μας – να την αδειάζουμε σε τακτά χρονικά διαστήματα και να μην την αφήνουμε να παραγεμίζει. Να είμαστε σε συνεργασία με τον ουρολόγο μας και να κάνουμε έλεγχο για πέτρες στην κύστη ή στα νεφρά. Να μετατοπίζουμε το βάρος μας για να διατηρείται σε καλή κατάσταση το δέρμα, και να ελέγχουμε με καθρέφτη τα σημεία πίεσης. Τέλος, να προσπαθούμε να τηρούμε ένα τακτικό πρόγραμμα κενώσεων.
Επίσης, πρέπει να πασχίζουμε όσο μπορούμε να παραμένουμε υγιείς. Να τρεφόμαστε σωστά και να διατηρούμε το κατάλληλο βάρος. Η Dunn μας συμβουλεύει να μιλήσουμε με τον γιατρό μας για το ενδεχόμενο να κάνουμε ετήσιο αντιγριπικό εμβόλιο, καθώς και το εμβόλιο κατά του πνευμονιοκόκκου (pneumovax). Η Dunn λέει πως στο στρατιωτικό νοσοκομείο όπου εργάζεται κάνουν το εμβόλιο pneumovaxσε νεοεισαχθέντες με ΚΝΜ από τον Θ12 και πάνω, και τους προτείνουν να το ξανακάνουν όταν γίνουν 60. «Κατά τη γνώμη μου, ένα άτομο με ΚΝΜ έχει ανεπαρκή βήχα ακόμα κι αν ο τραυματισμός είναι πολύ χαμηλά, π.χ. στον Θ12», λέει. «Ακόμα και στον Θ10 ή στον Θ11, ένα άτομο δεν έχει όλους τους κάτω κοιλιακούς μυς που απαιτούνται για να βήξει γερά και όπως πρέπει», σημειώνει. Τέλος, αν έχετε ΚΝΜ σε υψηλό επίπεδο, βεβαιωθείτε πως καταλαβαίνετε τον τρόπο με τον οποίο μπορεί κάποιος να σας βοηθήσει να βήξετε.
Μετάφραση: Μαίρη Κιτροέφ. Αύγουστος 2014.