Το άλογο ως μέσο για τη θεραπευτική αντιμετώπιση κινητικών προβλημάτων, που προέρχονται από βλάβη του κεντρικού νευρικού συστήματος.
Ο ΑΛΟΓΟ ΣΑΝ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟ ΜΕΣΟ
“Πηγαίνω ιππασία”, λέει η εφτάχρονη Κατερίνα γεμάτη χαρά, σχεδόν κάθε μέρα της εβδομάδος, έως ότου, τελικά, αυτή η ημέρα έρχεται.
Ομως: Δε θεωρείται “ιππασία” αυτό που κάνει μια φορά την εβδομάδα αυτό το κορίτσι, που έχει σπαστικότητα εξ αιτίας μίας παιδικής εγκεφαλοπάθειας. Αυτό το οποίο συντελείται κάτω από τις υποδείξεις της φυσιοθεραπεύτριας μπορεί να συγκριθεί τόσο λίγο με την ιππασία, όσο και αν θα έκανε υδρομασάζ ή κολύμπι.
Με την ιππασία υπάρχει μόνο ένα κοινό σημείο: Το άλογο.
Η Κατερίνα κάνει φυσιοθεραπεία, και μάλιστα φυσιοθεραπεία πάνω στο άλογο, πράγμα, που στην ιατρική ορολογία ονομάζεται “θεραπευτική ιππασία”.
ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟΥ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΟΣ ΠΑΝΩ ΣΤΗΝ ΚΙΝΗΣΗ ΜΕ ΤΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΤΟΥ ΑΛΟΓΟΥ
Δε θα πρέπει να θεωρούμε, ότι η εισαγωγή του αλόγου στην θεραπεία της κίνησης είναι σύγχρονη ανακάλυψη.
Στην αρχαιότητα ακόμα, οι γιατροί είχαν εκτιμήσει τα καλά αποτελέσματα της ιππασίας στην υποστήριξη της υγείας και στην σκληραγώγηση, χωρίς, όμως, να την αντιμετωπίζουν ως “Θεραπεία”. Από ιατρικά δοκίμια του 17ου και 18ου αιώνα, γνωρίζουμε, ότι οι παλιοί γιατροί έβλεπαν στην ιππασία μια ιδιαίτερα εντατική άσκηση του σώματος, που επενεργούσε σε όλον τον οργανισμό, μπορούσε ακόμη να δυναμώσει και να αυξήσει την αντοχή του, και να δράσει αποτελεσματικά απέναντι σε ασθένειες. Αυτοί οι γιατροί συμφωνούσαν με την άποψη της εξασκήσεως ολόκληρου του σώματος “EXERCITIUM UNIVERSALE”.
Η ραγδαία ανάπτυξη των φυσικών επιστημών κατά τον 19ο αιώνα συνετέλεσε, ώστε να λησμονηθεί τόσο η παλαιά γνώση για τα καλά αποτελέσματα που είχε στην διατήρηση της υγείας του ατόμου η κίνηση πάνω στο άλογο, ώστε δεν υπάρχουν από την εποχή αυτή μαρτυρίες της ιατρικής γνώσεως.
Τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται μια αύξηση στις δημοσιεύσεις γύρω από τη φυσιοθεραπευτική αντιμετώπιση μέσω του αλόγου, πλην όμως, εγίνοντο περίπου κατ’ αποκλειστικότητα στα ιατρικά περιοδικά.
ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ – ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΙΠΠΑΣΙΑ
Το 1969 ο A. Kroger, ο οποίος είναι δάσκαλος ειδικής αγωγής, ένα αξιόλογο άρθρο με τίτλο “Εκπαιδεύοντας με άλογα” θέτοντας με αυτό μια νέα ειδική -θεραπευτική θεώρηση για παιδιά με διαταραχές στην συμπεριφορά, ασκήσιμα και εκπαιδεύσιμα, όπως και παιδιά και εφήβους με ψυχικές διαταραχές. Διαπίστωσε, ότι με τη βοήθεια του αλόγου μπόρεσε να φέρει θετική επιρροή στην διαταραγμένη συμπεριφορά αυτών των ατόμων και να βοηθήσει στην ψυχοκινητική τους ανάπτυξη. Εδώ μιλά κανείς για “θεραπευτική-παιδαγωγική ιππασία”, και είναι υπόθεση ειδικά εκπαιδευμένων Παιδαγωγών και Ψυχολόγων.
Η ΙΠΠΑΣΙΑ ΩΣ ΣΠΟΡ ΓΙΑ ΑΝΑΠΗΡΟΥΣ
Δεν είναι δυνατό να τοποθετήσουμε χρονικά την ιστορική αρχή-το ξεκίνημα- της θεραπευτικής ιππασίας και της “ιππασίας των αναπήρων”. Γιατί, πάντα υπήρχαν ανάπηροι, οι οποίοι επιδίδονταν στα σπορ και έκαναν ιππασία.
Ο πλέον γνωστός είναι ο βαρώνος Hanko Von Langen, ο οποίος, παρά τις παραλύσεις που υπέστη κατά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, ανήκε στους καλύτερους ιππείς παγκοσμίως, και η Δανή Lis Hartel, η οποία μετά από παιδική παράλυση, από το αναπηρικό αμαξίδιο κατάφερε να ανέβει στο άλογο, και πήρε δύο φορές το αργυρό μετάλλιο σε ολυμπιακούς αγώνες.
ΤΡΟΠΟΣ ΕΠΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΙΠΠΑΣΙΑΣ
Οποίος έχει παρατηρήσει προσεκτικά ένα άλογο που προχωρεί, και πολύ περισσότερο, όποιος κάθεται επάνω, θα διαπιστώσει, ότι η ράχη του αλόγου πραγματοποιεί εντελώς συγκεκριμένες ρυθμικές κινήσεις:
– υψηλά και χαμηλά, δηλαδή κατακόρυφα και κάθετα,
– οριζοντίως, με την έννοια μιας εναλλασσόμενης επιταχύνσεως και επιβραδύνσεως σε κάθε βήμα του αλόγου.
– Ταλαντώσεις προς τα αριστερά και δεξιά καθώς τα καπούλια σε κάθε βήμα χαμηλώνουν ελαφρά προς τα αριστερά και δεξιά. Έτσι δημιουργείται μια κάπως “καμπυλωτή” κίνηση του κορμού του αλόγου.
Σε ένα άλογο μεσαίου μεγέθους αυτές οι τρισδιάστατες ταλαντώσεις της ράχης γίνονται περίπου 90-110 φορές το λεπτό. Αυτή η συχνότητα εξαρτάται τόσο από τον προσωπικό τύπο κινήσεως του αλόγου, όπως επίσης και από την ταχύτητα της βαδίσεώς του. Σε είδη, όπου τα άλογα είναι μικρότερα, αυτή η συχνότητα των ταλαντώσεων είναι υψηλότερη. Πάνω από όλα, όμως οι ταλαντώσεις του κορμού σε ένα καλά γυμνασμένο άλογο που χρησιμοποιείται στην θεραπεία είναι πολύ ρυθμικές και συμμμετρικές. Αυτό αποτελεί ένα κεντρικό σημείο, το οποίο πρέπει να ληφθεί ιδιαιτέρως υπ’ όψιν. Ο ρυθμός της κινήσεως σταθμίζεται από τον ειδικό προπονητή, η συχνότητα και η έκταση των ταλαντώσεων της ράχης του αλόγου ρυθμίζεται με βάση τις ανάγκες της θεραπείας, γίνεται, δηλαδή μια κατανομή.
ΑΦΗΝΟΜΑΣΤΕ ΣΤΙΣ ΤΑΛΑΝΤΩΣΕΙΣ
Αυτές οι τρισδιάστατες ταλαντώσεις του κορμού του αλόγου μεταφέρονται στον αναβάτη με την αναπηρία, ο οποίος είναι καθισμένος στην ράχη του αλόγου -λαμβάνονται από το σώμα του και μέσω της λεκάνης μεταφέρονται στον κορμό μέχρι τον αυχένα και την ωμική ζώνη. Ομοίως επηρεάζονται από τις ταλαντώσεις αυτές και τα άκρα.
Η εργασία του φυσιοθεραπευτή είναι, να επηρεάσει τον αναβάτη με την αναπηρία με τρόπο, ώστε, να αφεθεί σε αυτές τις ταλαντώσεις, να τις αφομοιώσει, ενώ δε θα παρενοχλεί αυτόν το ρυθμό με δικές του κινήσεις.
Η θεραπευτική ιππασία επενεργεί στις κλειδώσεις, στην σπονδυλική στήλη και στους μυς. Την πραγματική της επιρροή την ασκεί, όπως και η φυσιοθεραπευτική μέθοδος BOBATH, στο κεντρικό νευρικό σύστημα, το οποίο υπηρετεί τις κινητικές λειτουργίες. Πιο συγκεκριμένα: Είναι η ενεργή διατήρηση της σωστής τάσεως κάθε μυός.
ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΕΣ ΠΑΡΑΛΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΜΥΙΚΟΣ ΤΟΝΟΣ
Αυτός ο μυϊκός τόνος είναι η βάση για κάθε φυσιολογική συστολή των μυών, για κάθε οργανωμένη κίνηση. Ας το διατυπώσουμε αλλοιώτικα: Δεν υπάρχει φυσιολογική λειτουργία των μυών χωρίς το φυσιολογικό μυϊκό τόνο. Για τη διατήρησή του, και τον πάνω απ’ όλα τέλειο συντονισμό του τίθεται σε λειτουργία ένα πάρα πολύ πολύπλοκο και τέλειο σύστημα από κέντρα ελέγχου και νευρικές οδούς, τα οποία ευρίσκονται κατά ένα μεγάλο μέρος στην παρεγκεφαλίδα. Αυτά τα κέντρα διευθύνουν την αυτόματη και ασυνείδητη λειτουργική έκβαση των κινήσεων ή την στάση του σώματος. Η αρμονική του λειτουργία, η οποία καθίσταται δυνατή μέσα από πλήθος συνεχώς ενεργών αντανακλαστικών, είναι η προϋπόθεση για κανονική, οικονομική και σκόπιμη δραστηριότητα που αφορά την κίνηση και την στάση.
Αν όμως η λειτουργία αυτών των κέντρων ελέγχου έχει υποστεί βλάβη εξ’ αιτίας μιας παιδικής εγκεφαλοπάθειας ή έχει τεθεί εντελώς εκτός λειτουργίας, τότε παρεκτρέπεται ο μυϊκός τόνος, γιατί από την αρχή δημιουργούνται λανθασμένα κινητικά πρότυπα μέσα από μια λαθεμένη διανομή του μυϊκού τόνου.
Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να βλάπτεται και να παρενοχλείται σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό η συνολική λειτουργία του μυϊκού συστήματος. Τότε έχουμε την εικόνα της εγκεφαλικής παραλύσεως.
Η σύγχρονη θεραπεία της εγκεφαλικής παραλύσεως, ιδιαιτέρως αυτή που ανέπτυξαν οι KAREL και BERTHA BOBATH, ξεκινά από την σκέψη ότι πρέπει κανείς να δίδει συνεχείς ερεθισμούς στο κεντρικό νευρικό σύστημα, οι οποίοι να -αναχαιτίζουν τη λαθεμένη δραστηριότητα των αντανακλαστικών, όπως και των λαθεμένων προτύπων κινήσεως- ενώ ταυτοχρόνως να επαναφέρουν στο φυσιολογικό το μυϊκό τόνο, όσο αυτό είναι δυνατόν.
Επιδίωξη είναι, να φέρει κανείς τη λαθεμένη δραστηριότητα των αντανακλαστικών όσο μπορεί περισσότερο στο φυσιολογικό και, κατά το δυνατόν να επιτύχει φυσιολογικά πρότυπα κίνησης.
ΕΝΑΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΚΙΝΗΣΕΩΝ
Ο άνθρωπος με αναπηρία, ο οποίος επιβαίνει στο άλογο χωρίς να το συνειδητοποιεί, πρέπει να οργανώσει εκ νέου την στάση του σώματός του, να κερδίσει ξανά την ισορροπία του, να διατηρήσει την ορθή στάση του σώματός του σε κάθε βήμα του αλόγου. Αυτό θα πει, συνειδητή ανταπόκριση σε κάθε μια από τις παραπάνω αναφερόμενες τρισδιάστατες ταλαντώσεις του κορμού, όπως αυτές επαναλαμβάνονται διαρκώς και με τον ίδιο ρυθμό.
Πρέπει, λοιπόν, χωρίς πρόκληση ο ασθενής να ασκήσει τις αντιδράσεις όσον αφορά τη θέση του σώματός του και όσον αφορά την ισορροπία του, να βελτιώσει το μυϊκό του τόνο, να ασκήσει ακόμα την αρμονία και συμμετρία των κινήσεων, ή επίσης να αναχαιτίσει τον αυξημένο μυϊκό τόνο -την σπαστικότητα.
Επομένως η θεραπευτική ιππασία ενεργεί με την έννοια μιας “ΦΥΣΙΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΟΛΙΚΗΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΕΩΣ ΕΠΙ ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΒΑΣΕΩΣ”.
Σε αυτό το σύνολο των μεθόδων αντιμετωπίσεως προστίθεται και η συγκεκριμένη μέθοδος. Ανάμεσα στις κινήσεις του κορμού του αλόγου από τη μια πλευρά και τα κέντρα του εγκεφάλου τα οποία επηρεάζουν την κινητικότητα από την άλλη.
Με αυτό τον τρόπο γίνεται μια ανταλλαγή, η οποία μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένας ” διάλογος κινήσεων”: Οι κινήσεις του κορμού του αλόγου προκαλούν μια απάντηση με κινήσεις από το μέρος του αναβάτη, η οποία πραγματοποιείται μέσω της οδού των αντανακλαστικών, δε γίνεται επομένως συνειδητά ή εκούσια. Εδώ, λοιπόν, επιτυγχάνεται μια ψυχοκινητική άσκηση, κατά την οποία, όπως αναφέραμε και πιο πριν, εξασκούνται πολλές λειτουργίες που υπηρετούν την κίνηση. Πρόκειται για ένα πολύ σύνθετο σύστημα ασκήσεων, το οποίο δεν προτείνεται από κανένα φυσιοθεραπευτικό σύστημα, και, βέβαια, καμιά συσκευή, όσο έξυπνα κατασκευασμένη και να είναι.
Ετσι η θεραπευτική ιππασία αποτελεί μια εντελώς ξεχωριστή δυνατότητα θεραπευτικής επιρροής σε ανθρώπους με κινητικές αναπηρίες.
Η ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΛΟΓΟ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ
Πρέπει να αναφερθεί ακόμα μια άλλη σοβαρή διάσταση, της οποίας η σημασία για την αποτελεσματικότητα της θεραπευτικής ιππασίας δεν πρέπει να αγνοηθεί:
Οι παραπάνω αναφερόμενες τρισδιάστατες ταλαντώσεις του κορμού του αλόγου στο συγκεκριμένο σημείο “βάδιση” παρέχουν στον ασθενή ένα τέτοιο πρότυπο κινήσεως, το οποίο είναι ανάλογο με το πρότυπο κινήσεως της ανθρώπινης βάδισης.
Αν παρατηρήσει κανείς τον τρόπο κινήσεως των ισχίων, της λεκάνης, του κορμού, της ωμικής ζώνης και των βραχιόνων ενός ανθρώπου ο οποίος κάθεται εντελώς χαλαρά στο άλογο, και τις συγκρίνει με τις κινήσεις ενός ανθρώπου ο οποίος βαδίζει δίπλα του, θα διαπιστώσει, ότι ο τρόπος που κινούνται και οι δύο μοιάζει πάρα πολύ. Με αυτόν τον τρόπο η θεραπευτική ιππασία δίδει τη δυνατότητα σε κάποιον άνθρωπο με εγκεφαλική παράλυση ή σε κάποιον παραπληγικό, να αποκτήσει εμπειρίες κινήσεως, που δεν παρέχονται από κάποια άλλη θεραπευτική μέθοδο.
Εχει παρατηρηθεί συχνά, ότι παιδιά με εγκεφαλική παράλυση έχουν μάθει να περπατούν με τη βοήθεια της θεραπευτικής ιππασίας, αυτό δε μαρτυρά οπωσδήποτε μια αιτιώδη σχέση, την καθιστά, όμως πιθανή.
ΤΟ ΑΛΟΓΟ ΩΣ ΣΥΝΟΔΟΣ
Ακόμα μια παράμετρος πρέπει να τονιστεί, η οποία καθιστά τη θεραπευτική ιππασία βασικά διαφορετική από κάθε άλλη φυσιοθεραπευτική μέθοδο: το ψυχικό κίνητρο του ανθρώπου με αναπηρία που δίδεται από το ζωντανό συνοδό ασκήσεων, το άλογο.
Οπως είναι γνωστό, το αποτέλεσμα κάθε φυσιοθεραπευτικής μεθόδου εξαρτάται από τη συνεργασία του παιδιού ή του εφήβου, επομένως και από το κίνητρό του. Αυτό αφορά περισσότερο παιδιά και εφήβους με εγκεφαλική παράλυση, τα οποία, από την πρώτη παιδική ηλικία, δηλαδή για πάρα πολλά χρόνια εδέχοντο φυσιοθεραπεία στο στρώμα, και, που τα ίδια την ένιωθαν ως μονότονη και επώδυνη. Η δυσαρέσκεια για τη θεραπεία φέρνει πολύ συχνά, με το πέρασμα των χρόνων μια ουδετερότητα απέναντι στα ήδη γνωστά συστήματα της φυσιοθεραπείας, μια ουδετερότητα που μπορεί να καταδικάσει σε αποτυχία τις προσπάθειες των θεραπευτών.
Ιδιαίτερα από παιδιά και νέους με κινητικές αναπηρίες αναφέρεται το άλογο σαν ένας “ΠΟΛΥΤΙΜΟΣ ΦΙΛΟΣ” και βοηθός άσκησης με υψηλές απαιτήσεις. Ακόμη ανέφεραν και την παράμετρο της διασκέδασης κάνοντας θεραπευτική ιππασία.
Το να βρίσκεται υψηλά, με την αληθινή έννοια της λέξης, πάνω στην ράχη του αλόγου, απ’ όπου μπορεί να βλέπει κανείς τα κεφάλια των ικανών σωματικά, σημαίνει για τους ανθρώπους με αναπηρίες διαφορετική αντίληψη του περιβάλλοντος από τη συνηθισμένη “οπτική γωνία του βατράχου”. Πρόκειται για ένα αίσθημα χειραφέτησης εντελώς ιδιαίτερου χαρακτήρα και καθιστά δυνατές εντελώς καινούριες διαστάσεις στον χώρο των εμπειριών τους. Εχει σαν αποτέλεσμα, οι ιππείς με αναπηρίες να μη χαρακτηρίζουν τη θεραπεία αυτή ως “θεραπευτική μέθοδο” και με αυτόν τον τρόπο κατορθώνει να δώσει ισχυρά κίνητρα, τα οποία φτάνουν μέχρι και τη συνεργασία στην κλασσική φυσιοθεραπεία.
Η ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΙΠΠΑΣΙΑ ΔΙΑΣΚΕΔΑΖΕΙ
Πραγματικά δεν υπάρχει κάποια άλλη μέθοδος -φυσιοθεραπευτική- που να διασκεδάζει και όπου ο άνθρωπος με αναπηρία να χαίρεται κάθε φορά θεραπείας.
Η θεραπευτική ιππασία προσφέρει σ’ αυτούς ένα βασικό προτέρημα που πρέπει επίσης να αναφερθεί. Σε ανθρώπους με κινητική αναπηρία, ιδιαίτερα όταν αυτοί έχουν πολύ βάρος, όπως και σε ψυχικά δύσκολους ασθενείς, είναι το άλογο εκείνο το οποίο δέχεται το φυσικό βάρος, ενώ μειώνει την ψυχική ένταση του θεραπευτού.
Στο τέλος αυτού του κεφαλαίου ας τονιστεί τούτο: Η θεραπευτική ιππασία δε φιλοδοξεί να αντικαταστήσει την κλασσική φυσιοθεραπεία που στηρίζεται σε νευροφυσιολογική βάση, όμως να τη συμπληρώσει αποτελεσματικά.
Ετσι ο συνδυασμός των δύο μεθόδων σύμφωνα με το σχήμα: “μια φορά την εβδομάδα φυσιοθεραπεία στο στρώμα και μια επάνω στο άλογο” έχει αποδειχτεί πολύ καλή.
Αρνηση της κλασσικής φυσιοθεραπείας με σκοπό να πραγματοποιείται περισσότερη θεραπευτική ιππασία, θα πρέπει να αποφασίζεται μόνο τότε, που, ανεξάρτητα από τους λόγους, δεν είναι δυνατόν να γίνει φυσιοθεραπεία, επειδή ο άνθρωπος με την αναπηρία δεν τη θέλει.
ΠΟΤΕ ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙ ΝΑ ΕΦΑΡΜΟΖΕΤΑΙ Η ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΙΠΠΑΣΙΑ ΚΑΙ ΠΟΤΕ ΟΧΙ
Στο πέρασμα των προηγούμενων δεκαετιών, μέσα από λεπτομερείς παρατηρήσεις, εμπειρίες και επιστημονικές έρευνες δόθηκε μια ικανή σειρά από τομείς, όπου μπορεί να εφαρμοστεί η θεραπευτική ιππασία με επιτυχία.
Παράλληλα με τα ορθοπεδικά τραύματα, σημαντικοί είναι οι τομείς της εφαρμογής της σε κινητικές αναπηρίες μετά από βλάβη του κεντρικού νευρικού συστήματος, κινητική αναπηρία μετά από παιδική εγκεφαλοπάθεια και στην σκλήρυνση κατά πλάκας, στους ενήλικες.
Μπορούμε να πούμε, ότι οι περισσότεροι άνθρωποι που δέχτηκαν θεραπευτική ιππασία ήταν ασθενείς που έπασχαν από εγκεφαλική παράλυση. Επίσης στις παραπληγίες σαν αποτέλεσμα κακώσεων της σπονδυλικής στήλης και του νωτιαίου μυελού, όπως είναι στις περιπτώσεις της δισχιδούς ράχεως με μηνιγγομυελοκήλη, φάνηκαν τα θετικά αποτελέσματα της θεραπευτικής ιππασίας.
Συγκριτικά με αυτές τις παθήσεις, και την σκλήρυνση κατά πλάκας, οι άλλες αναπηρίες που βοηθήθηκαν από τη θεραπευτική ιππασία ήταν λιγότερο δύσκολες.
Εκεί όπου υπάρχουν ενδείξεις για μια θεραπευτική μέθοδο, δεν παύει να υπάρχουν και αντενδείξεις, όπου μερικές πρέπει να λαμβάνονται υπ’ όψιν, ιδιαίτερα στην παιδική εγκεφαλοπάθεια. Συχνά αναφέρεται η επιληψία στις αντενδείξεις. Η θεραπευτική ιππασία σ’ αυτές τις περιπτώσεις, σύμφωνα με τη μακρά παρατήρηση, που ήταν σε θέση να κάνει ο συγγραφέας, πρέπει να αποφεύγεται, όταν η φαρμακευτική αγωγή του ασθενούς είναι ελλιπής ή αδύνατη, και υπάρχουν συχνά επιληπτικές κρίσεις. Απεναντίας σε παιδιά και νέους με σπάνιες κρίσεις δεν υπάρχουν λόγοι για να αποφεύγεται. Επίσης στην ασθένεια του SCHEUERMANN, όπου προσβεβλημένη είναι η σπονδυλική στήλη, το είδος αυτό της θεραπείας αντενδείκνυται. Η απόφαση λαμβάνεται σ’ αυτήν την περίπτωση από τον ορθοπεδικό που αντιμετωπίζει την πάθηση. Παρ’ όλα αυτά και γι’ αυτήν την απόφαση πρέπει να σκεφτεί κανείς, ότι όταν ακολουθείται το είδος της κινήσεως “βάδιση”, οι κραδασμοί που δέχεται η σπονδυλική στήλη είναι χαμηλής τάσεως. Επίσης και σε περιπτώσεις σκολιώσεως πρέπει να ερωτάται ο ορθοπεδικός. Ισως σε σοβαρές σκολιώσεις η θεραπευτική ιππασία αντενδείκνυται πλήρως. Σε ασθενείς με πάθηση του αίματος θα πρέπει να αποφεύγεται επίσης, παρ’ όλο που η πιθανότητα για εξωτερική αιμορραγία μέσω τραυμάτων τις περισσότερες φορές υπερογκούται. Εσωτερικές αιμορραγίες, όμως, μέσω κτυπημάτων δεν αποκλείονται. Απόλυτη αντένδειξη αποτελεί η αλλεργία σε σκόνη του ιππόδρομου και των τριχών του αλόγου.
Η ΟΜΑΔΑ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΙΠΠΑΣΙΑΣ
Απ’ ότι αναφέραμε μέχρι τώρα, γίνεται φανερό ότι η ποιοτική διενέργεια της θεραπευτικής ιππασίας απαιτεί από το μέρος του θεραπευτού ειδικές γνώσεις και ικανότητες. Αυτό ισχύει περισσότερο για το φυσιοθεραπευτή, στα χέρια του οποίου βρίσκεται η ευθύνη για τη σωστή θεραπευτική αντιμετώπιση.
Είναι αυτονόητο, ότι αυτός ο θεραπευτής πρέπει να έχει πλήρη κατάρτιση και πρακτική εμπειρία στην εξάσκηση της ιδιότητός του. Πέρα απ’ αυτά όμως, θα πρέπει να έχει γνώσεις και ικανότητες που του επιτρέπουν να ξεχωρίσει το σωστό άλογο, γενικά, και, ειδικότερα, το σωστό άλογο για το συγκεκριμένο άνθρωπο με αναπηρία. Θα πρέπει, λοιπόν, να έχει αρκετή γνώση και μόρφωση όσον αφορά την ιππασία, γιατί βρίσκεται και εκείνος επάνω στο άλογο, και, ιδιαίτερα, όταν πρόκειται για μικρά παιδιά, ή ανθρώπους, οι οποίοι έχουν ελλιπή έλεγχο κορμού.
Η διενέργεια της θεραπευτικής ιππασίας, σαν παράμετρος της φυσιοθεραπείας, απαιτεί σε κάθε περίπτωση ένα παραπεμπτικό από το γιατρό, το οποίο εκδίδει είτε ο οικογενειακός είτε ο ειδικός γιατρός. Πέρα απ’ αυτό η θεραπευτική ιππασία θα πρέπει να εποπτεύεται από κάποιον γιατρό, ο οποίος να έχει γνώση αυτής της θεραπευτικής μεθόδου. Η αγωγή που δέχεται το άλογο της θεραπείας και η συνεχής του εκγύμναση για να διατηρήσει και να βελτιώσει τη φυσική του κατάσταση, μέσα στα πλαίσια της εκπαιδεύσεως αυτής, που απαραίτητα θα δεχτεί, χρειάζονται ένα άτομο ειδικά εκπαιδευμένο προς αυτόν τον σκοπό, αν ο συγκεκριμένος φυσιοθεραπευτής δεν είναι ικανός να το κάνει ή δεν πραγματοποιείται από τους ανθρώπους που έχουν τη γενική ευθύνη των αλόγων.
Όχι λιγότερο σημαντικός από αυτόν του φυσικοθεραπευτού είναι και ο ρόλος του οδηγού του αλόγου. Αυτός δεν πρέπει μόνο να έχει πείρα με τα άλογα, αλλά και να ιππεύει. Καθήκον του οδηγού κατά τη διεξαγωγή της θεραπευτικής ιππασίας είναι, να οδηγεί το άλογο σύμφωνα με τις κατευθύνσεις που του δίδει ο φυσιοθεραπευτής. Είναι σημαντικό, ο οδηγός αυτός να έχει μια ιδιαίτερη σχέση με το δικό του άλογο, γι’ αυτό είναι σκόπιμο να το ιππεύει τακτικά ο ίδιος. Ευκαιριακά, και όταν πρόκειται για κάποιον άνθρωπο με βαριά αναπηρία, χρειάζεται και ένας ακόμα βοηθός, ο οποίος θα βοηθήσει το θεραπευτή να σταθεροποιήσει τον αναβάτη επάνω στο άλογο.
ΤΟ ΑΛΟΓΟ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ
Το άλογο που θα χρησιμοποιηθεί στην θεραπεία, θα πρέπει να είναι, από άποψη χαρακτήρα, καλά προικισμένο: αυτό θα πει, να έχει μια ισορροπημένη ιδιοσυγκρασία, και να έχει σχέση εμπιστοσύνης και φιλίας με τον άνθρωπο.
Επιπλέον το άλογο θα πρέπει να έχει μυώδη ράχη και βήμα ρυθμικό και ευρύχωρο. Ιδιαίτερη σημασία για την εκλογή ενός αλόγου στην θεραπευτική ιππασία, αλλά και για τη συμμετοχή του σε σπορ των αναπήρων, είναι η λεπτομερής, ανάλογη και προς τον σκοπό αυτόν εξειδικευμένη παίδευσή του, η οποία λαμβάνει χώρα καθημερινά, τόσο, όταν είναι κάποιος έφιππος, όσο και όταν βρίσκεται κατά μήκος του διαδρόμου, ή ελεύθερα στον χώρο, παίδευση, η οποία πρέπει να σταθεροποιείται συνεχώς. Αυτή η εργασία μπορεί να γίνει μόνο από ανθρώπους που έχουν σχέση και γνώση με αυτό.
Το άλογο της θεραπείας δε θα πρέπει να γυμνάζεται με τα υπόλοιπα, γιατί εύκολα εξασθενεί, και, επίσης, χάνει την ευαισθησία του, που είναι αναγκαία στο είδος αυτό. Στην πραγματικότητα, κατά τη διάρκεια της θεραπείας δεν απαιτούνται πάρα πολλά από το άλογο, όσον αφορά τη μυϊκή του δύναμη, όμως, σε αντίθεση με αυτό, απαιτείται να έχει οπωσδήποτε πειθαρχία, συγκέντρωση, νευρική αντοχή και ανοχή. Ακόμα πρέπει να σκεφτούμε, ότι οι ψυχικές αξιώσεις απέναντι σε ένα τέτοιο άλογο κατά τη διάρκεια της θεραπευτικής ιππασίας, σε σύγκριση με τις αξιώσεις κατά τη διάρκεια ιππικών αγώνων είναι τόσο διαφορετικές, ώστε δε θα πρέπει να επιτρέπεται η συμμετοχή ενός αλόγου θεραπείας σε πρωταθλήματα.
ΣΤΟΝ ΚΑΘΕΝΑ ΤΟ ΑΛΟΓΟ ΤΟΥ
Έχουν ειπωθεί πολλά για το ράτσα του αλόγου θεραπείας. Θα πρέπει κανείς να χρησιμοποιεί τα κανονικά άλογα θερμόαιμα -ή τα μικρότερα- πόνυ; Και για τις δύο περιπτώσεις υπάρχουν θετικοί λόγοι. Παρ’ όλα αυτά, χωρίς αμφιβολία, είναι μεταξύ των ειδικών μια τέτοια συζήτηση περιτεύουσα. Για τη θεραπεία, το σωστό άλογο είναι αυτό από το οποίο ο άνθρωπος με την αναπηρία ευνοείται περισσότερο, και το οποίο η θεραπευτική ομάδα εμπιστεύεται περισσότερο.
“Μεγάλο άλογο – μικρό άλογο; Στον καθένα το άλογό του!”
Δεν είναι το είδος του αλόγου το αποφασιστικό κριτήριο -εδώ αποκλείονται τα πολύ μικρά πόνυ- αλλά ο χαρακτήρας του και ο τύπος της κινήσεώς του. Ακόμα και αν τα μεγάλα άλογα προτιμώνται για την ιππασία καθώς η ράχη έχει περισσότερους κραδασμούς και η συχνότητα του βηματισμού είναι χαμηλή, προτιμώνται επίσης για ορισμένους ασθενείς και συγκεκριμένες κινητικές αποκλίσεις και τα πόνυ, όπως τα πόνυ από την Ισλανδία, τύπου WELSH, CON- NEMARA, άλογα των φιορδ, κ.ά.
Αυτό που θα πρέπει να αποφεύγεται είναι η εμμονή σε ένα είδος αλόγου σαν το απολύτως καλύτερο και η άρνηση στις ικανότητες κάθε άλλου είδους αλόγων.
ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΟΙ ΤΕΧΝΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ
Το άλογο, από τη φύση του, είναι ζώο της απόδρασης, το οποίο, υπό κανονικές συνθήκες σε καταστάσεις αιφνιδιασμού τρέπεται σε φυγή.
Μέσα από φροντισμένη εκπαίδευση, και σε απόλυτη εμπιστοσύνη του αλόγου προς τους ανθρώπους του περιβάλλοντός του και πάνω από όλα προς τον οδηγό του, αυτές οι αποδράσεις μπορούν να μειωθούν στο ελάχιστο. Ομως κανείς δε θα πρέπει να το διακινδυνεύει.
Η θεραπευτική ιππασία πρέπει να γίνεται σε ειδικούς χώρους, όπου δεν υπάρχουν ενοχλήσεις και όπου δε θα επιτρέπεται η είσοδος σε ανθρώπους που δεν έχουν άμεση σχέση με αυτήν. Η θεραπευτική ιππασία σε ελεύθερο πεδίο, σε ανοιχτό χώρο, έχει το πλεονέκτημα του καθαρού αέρα, του ήλιου και της φύσης, περικλείει, όμως, τον παράγοντα του αιφνιδιασμού και πρέπει να αποφεύγεται. Αν μπορεί κάποιος να εγγυηθεί, ότι ο χώρος της θεραπευτικής ιππασίας, όταν αυτή διενεργείται σε ελεύθερο χώρο, είναι σίγουρος από ενοχλήσεις, τότε μπορεί κανείς να το χρησιμοποιήσει. Σε κάθε περίπτωση, όμως, είναι καλύτερο να τον αποφύγει.
Εκεί όπου υπάρχει η δυνατότητα θα πρέπει να δημιουργηθεί μια ράμπα με πλατφόρμα, ώστε οι θεραπευτές να μπορούν να φέρουν κάποιον άνθρωπο με βαριά κινητική αναπηρία πάνω στο άλογο. Παρ’ όλα αυτά, όλοι όσοι ασχολούνται με τη θεραπευτική ιππασία έχουν επινοήσει και δοκιμάσει διάφορους τρόπους, για το πως θα επιβιβάσουν έναν άνθρωπο με σοβαρή αναπηρία χωρίς πρόσθετη βοήθεια στο άλογο.
ΕΝΑΣ ΔΡΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΚΙΝΗΤΙΚΩΝ ΒΛΑΒΩΝ
Η εφτάχρονη ανάπηρη Κατερίνα, δεν πηγαίνει “ιππασία”, όταν, μια ή δύο φορές την εβδομάδα, έφιππη, κάνει τον περίπατό της χαρούμενη, υπερήφανη και ευτυχής, κάτω από τις οδηγίες της ειδικά εκπαιδευμένης φυσιοθεραπεύτριας.
Δέχεται με το άλογο φυσιοθεραπεία, η οποία εδώ ονομάζεται “θεραπευτική ιππασία” μετά από τη σύσταση του γιατρού, και που βελτιώνει σιγά-σιγά την κίνησή της.
Χρειάζεται πολύς χρόνος, καμιά φορά και χρόνια, μέχρι να είναι εμφανής η βελτίωση. Ο στόχος της θεραπευτικής ιππασίας είναι η βελτίωση των κινητικών αναπηριών των ανθρώπων με εγκεφαλοπάθεια ή των ανθρώπων με σκλήρυνση κατά πλάκας, όπου πολλές φορές η συγκεκριμένη μέθοδος προσφέρει περισσότερα από την κλασσική φυσιοθεραπεία.
Σε περίπτωση όπου η βελτίωση του ασθενούς είναι τόσο σημαντική, ώστε να μπορεί να πραγματοποιηθεί θεραπευτική ιππασία ως σπορ, δέχεται κανείς με ευγνωμοσύνη και χαρά αυτήν τη δυνατότητα, δεν αποτελεί όμως, και τον αρχικό στόχο της μεθόδου.
Οσον αφορά το ποσοστό των ατυχημάτων: Γύρω από αυτό εκτενείς στατιστικές έρευνες δίδουν σαφείς πληροφορίες: Το ποσοστό βρίσκεται κάτω από το 1/1000. Επομένως η πιθανότητα ατυχήματος, σε περίπτωση όπου η θεραπευτική ιππασία εκτελείται από ειδικευμένους θεραπευτές, είναι αμελητέα.
Hajo Riesser, από το “Παιδιά με κεντρικά κινητικά προβλήματα – Υποστήριξη και ΘΕΡΑΠΕΙΑ”, Dusseldorf 1993.
Απόδοση στα ελληνικά: Ελένη Μαραθάκη – Αναστασάκη.