Αυτός ο ΟΔΗΓΟΣ στοχεύει στο να βοηθήσει τα άτομα με ΚΝΜ, τις οικογένειές τους και τους βοηθούς τους να κατανοήσουν πλήρως τις συνέπειες της κάκωσης του νωτιαίου μυελού στη λειτουργία της κύστης, τα προβλήματα που προκύπτουν, και τους τρόπους διαχείρισης των προβλημάτων αυτών.
Έπειτα από την ΚΝΜ, μεταξύ των άλλων αλλαγών που προκύπτουν, παρουσιάζεται και απώλεια του ελέγχου και της λειτουργίας της ουροδόχου κύστης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, εκτός από την απώλεια ούρων, σημαντικές φθορές στα νεφρά σε κάποιες περιπτώσεις. Πράγματι –και μάλιστα στο κοντινό παρελθόν-, η νεφρική ανεπάρκεια αποτελούσε μια από τις πιο συχνές αιτίες θανάτου στα άτομα με ΚΝΜ – μαζί με τις κατακλίσεις και τη σηψαιμία. Οι νέες τεχνικές διαχείρισης της κύστης που περιγράφονται σε αυτόν τον οδηγό έχουν ελαχιστοποιήσει τις πιθανότητες προβλημάτων στα νεφρά. Ωστόσο, είναι πολύ σημαντικό για τα άτομα με ΚΝΜ να κατανοήσουν το πώς λειτουργεί η κύστη έπειτα από μια κάκωση στο νωτιαίο μυελό, ώστε να αποφευχθούν σοβαρές επιπλοκές. Οι πληροφορίες που δίνονται παρακάτω θα επιτρέψουν στα άτομα να ενημερωθούν σωστά σχετικά με τις επιλογές που αφορούν στη διαχείριση της κύστης, ώστε να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής τους.
Ο οδηγός αυτός περιγράφει λεπτομερώς όλα όσα αφορούν στη διαχείριση της ουροδόχου κύστης κι έχει γραφτεί και μεταφραστεί έτσι ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί με ευκολία τόσο από τα άτομα με ΚΝΜ όσο και από τους επαγγελματίες υγείας, τους προσωπικούς βοηθούς, ή άλλους ενδιαφερόμενους.
————————————————————————————————————————————————————-
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
1. Η Λειτουργία των Νεφρών και της Κύστης Πριν την ΚΝΜ
2. Οδηγός Επιλογών Διαχείρισης της Κύστης Έπειτα από την ΚΝΜ
3. Βασικές Τεχνικές Διαχείρισης της Κύστης
4. Συνήθη Προβλήματα στη Λειτουργία της Κύστης Έπειτα από την ΚΝΜ
5. Χειρουργικές Επεμβάσεις για τη Διευκόλυνση της Διαχείρισης της Κύστης
————————————————————————————————————————————————————-
1. Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΝΕΦΡΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΥΣΤΗΣ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΚΝΜ
Τα ούρα παράγονται από τα νεφρά που φιλτράρουν συνέχεια το αίμα – αφαιρώντας νερό και άχρηστες ουσίες. Τα ούρα έπειτα διοχετεύονται μέσω σωλήνων, που ονομάζονται ουρητήρες, στην ουροδόχο κύστη, όπου και αποθηκεύονται έως ότου έρθει η στιγμή να αποβληθούν από το σώμα με την ούρηση. Αυτό γίνεται μέσω της ουρήθρας και του πέους (για τους άνδρες) ή του αιδοίου (για τις γυναίκες).
Η κύστη έχει δύο λειτουργίες. Πρώτα αποθηκεύει, κι έπειτα αποβάλλει τα ούρα. Αρχικά η κύστη δέχεται τα ούρα από τα νεφρά και τα αποθηκεύει. Καθώς η κύστη γεμίζει, τα μυϊκά της τοιχώματα χαλαρώνουν. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, δεδομένου ότι επιτρέπει στα ούρα να αποθηκεύονται σε χαμηλή πίεση. Η κύστη τεντώνει, ώστε να αποθηκευτεί μεγαλύτερη ποσότητα. Όπως θα αναφέρουμε παρακάτω, αυτό είναι πολύ σημαντικό για την αποφυγή βλάβης στα νεφρά.
Από τη στιγμή που η κύστη έχει συσσωρεύσει αρκετά ούρα, ο άνθρωπος νιώθει την ανάγκη να τα αποβάλλει, οπότε η κύστη αυτόματα συστέλλεται για να αδειάσει το περιεχόμενό της. Ταυτόχρονα, η κύστη δίνει εντολή στους μυς του στομίου της (που ονομάζεται σφιγκτήρας) να χαλαρώσουν, επιτρέποντας έτσι τη δίοδο των ούρων και την έξοδό τους μέσω της ουρήθρας. Όλες τις υπόλοιπες ώρες ο σφιγκτήρας σφίγγει, ώστε να αποφευχθεί η ακράτεια ούρων.
Εικόνα 2: Γυναικεία Ανατομία
Ο Νευρικός Έλεγχος της Κύστης πριν την ΚΝΜ
Τα νεύρα αποτελούνται από ίνες που διαβιβάζουν ηλεκτρικά ερεθίσματα από-και-προς τα όργανα του σώματος. Αυτά τα ερεθίσματα χωρίζονται σε δυο κατηγορίες – αισθητικά και κινητικά. Τα πρώτα στέλνουν πληροφορίες από τα όργανα, ενώ τα δεύτερα στέλνουν μηνύματα μέσω του νωτιαίου μυελού στους μυς, ώστε να τεντώσουν ή να χαλαρώσουν. Ένα αισθητικό νεύρο -για παράδειγμα- μεταφέρει πληροφορίες προς τον νωτιαίο μυελό σχετικά με τη θερμοκρασία, τον πόνο, κτλ. Ένα κινητικό νεύρο θα δώσει με τη σειρά του μήνυμα από τον νωτιαίο μυελό προς τους μυς, ώστε οι τελευταίοι να χαλαρώσουν ή να τεντώσουν. Τα νεύρα που αφορούν τα ερεθίσματα από-και-προς την κύστη, λειτουργούν με παρόμοιο τρόπο. Εντοπίζονται στην άκρη της σπονδυλική στήλης (συγκεκριμένα στο ιερό οστό). Αυτή η περιοχή είναι υπεύθυνη επίσης και για την νεύρωση του ορθού εντέρου, των σεξουαλικών οργάνων, καθώς και κάποιων τμημάτων του δέρματος και των μυών των κάτω άκρων. Καθώς λοιπόν τα νεύρα που αφορούν στην κύστη βρίσκονται στην άκρη της σπονδυλικής στήλης, αυτό σημαίνει ότι η κύστη αναπόφευκτα επηρεάζεται από την ΚΝΜ, όποιο κι αν είναι το επίπεδο της βλάβης. Ο νωτιαίος μυελός εκτείνεται από τη βάση του κρανίου μέσα στον σπονδυλικό σωλήνα έως το επίπεδο των σπονδύλων Θ12-Ο1, όπου και τα νεύρα εξέρχονται από τη σπονδυλική στήλη, με κατεύθυνση προς το κάτω μέρος του σώματος, σχηματίζοντας δέσμες που φέρουν τη μορφή ουράς αλόγου και γι’αυτό ονομάζονται «ίππουρις».
Ο νευρολογικός έλεγχος της κύστης είναι πολύπλοκος, αλλά περιγράφεται με απλό τρόπο παρακάτω:
Καθώς η κύστη γεμίζει, τα αισθητικά νεύρα των τοιχωμάτων της ερεθίζονται και στέλνουν μηνύματα στη σπονδυλική στήλη. Εκεί, τα μηνύματα αυτά ενεργοποιούν τα κινητικά νεύρα, που είναι υπεύθυνα για τη χαλάρωση των μυών της κύστης. Τα ερεθίσματα επιστρέφουν στην κύστη δίνοντας την εντολή να ξεκινήσει η αποβολή των ούρων, οπότε κι έχουμε την ούρηση. Αυτή η αλληλεπίδραση των αισθητικών και κινητικών νεύρων της σπονδυλικής στήλης που αφορούν στην κύστη, ονομάζεται αντανακλαστικό ούρησης – ένα αντανακλαστικό που επιτρέπει τη σωστή αποθήκευση και αποβολή των ούρων.
Εικόνα 3: Νευρικός έλεγχος κύστης (απεικόνιση των μοιρών της σπονδυλικής στήλης)
Ταυτόχρονα, κάποια νεύρα από τον νωτιαίο μυελό ενεργοποιούνται και στέλνουν ερεθίσματα στον σφιγκτήρα της κύστης, ώστε αυτός να χαλαρώσει. Αυτό γίνεται αυτόματα και ακούσια. Με το αντανακλαστικό αυτό γεννιόμαστε, οπότε η κύστη γεμίζει και αδειάζει αυτόματα.
Καθώς το παιδί μεγαλώνει αρχίζει να αντιλαμβάνεται το αίσθημα πλήρωσης της κύστης, αλλά ακόμα δεν μπορεί να ελέγξει τη συστολή της ή να διακόψει την ούρηση αφότου ξεκινήσει. Σιγά-σιγά, και μεγαλώνοντας, ο άνθρωπος θα καταφέρει να ελέγξει την έναρξη της διαδικασία ούρησης εκούσια, καθώς και τη λήξη της αποβολής ούρων όταν η κύστη αδειάσει.
Η διαδικασία που ακολουθείται στον νωτιαίο μυελό και τον εγκέφαλο για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο περιγράφεται στη συνέχεια:
Αρχικά, τα αισθητικά νεύρα αλληλεπιδρούν με τα κινητικά στον νωτιαίο μυελό. Καθώς ωριμάζει ο οργανισμός, τα αισθητικά νεύρα αλληλεπιδρούν και με άλλα αισθητικά που στέλνουν ερεθίσματα από τον νωτιαίο μυελό στον εγκέφαλο. Αυτά τα ερεθίσματα καταχωρούνται εκεί ως αίσθημα πλήρωσης της κύστης και έναρξη ούρησης. Ταυτόχρονα, αναπτύσσονται νευρικές οδοί από τον εγκέφαλο προς τους κινητικούς νευρώνες του νωτιαίου μυελού. Μέσω αυτών ο εγκέφαλος στέλνει μηνύματα ενεργοποίησης του αντανακλαστικού της ούρησης (π.χ. μέχρι να αδειάσει η κύστη εντελώς). Επίσης, μπορεί να στείλει ερεθίσματα ενεργοποίησης της κύστης ακόμα κι όταν δεν είναι πλήρης (π.χ. αν χρειαστεί να δώσουμε δείγμα ούρων ή σε περίπτωση που πρέπει να ουρήσουμε από πριν γιατί ταξιδεύουμε, κτλ). Κατά αυτόν τον τρόπο η κύστη ελέγχεται φυσιολογικά από την αντανακλαστική αλληλεπίδραση των αισθητικών και κινητικών νευρώνων του ιερού πλέγματος της σπονδυλικής στήλης. Αυτή η αντανακλαστική δραστηριότητα ελέγχεται από ερεθίσματα που στέλνονται στον νωτιαίο μυελό από τον εγκέφαλο, ο οποίος επίσης δέχεται αισθητικές πληροφορίες από την κύστη μέσω της βάσης του νωτιαίου μυελού. Λόγω της θέσης του νευρικού συστήματος που ελέγχει την κύστη, γίνεται κατανοητό ότι η κάκωση νωτιαίου μυελού, σε όποιο επίπεδο κι αν συμβεί, προκαλεί αλλαγές στη λειτουργία της κύστης οι οποίες διαφέρουν ανάλογα με το επίπεδο της βλάβης και το άτομο.
Η Λειτουργία της Κύστης αμέσως Μετά την ΚΝΜ
Νωτιαίο Σοκ
Αμέσως μετά την ΚΝΜ ο νωτιαίος μυελός παύει να λειτουργεί, οπότε κάθε αντανακλαστική λειτουργία χάνεται. Αυτό ονομάζεται νωτιαίο σοκ και έχει πολυάριθμα αποτελέσματα. Ένα από τα πιο σημαντικά είναι η πλήρης αδρανοποίηση της κύστης.
Η κύστη απλά γεμίζει μέχρι ενός σημείου, κι έπειτα αδειάζει αδιάκοπα. Αν δεν αντιμετωπιστεί κατάλληλα, μπορεί να οδηγήσει σε επικίνδυνες καταστάσεις, κάποιες από τις οποίες είναι οι εξής:
– Η νεφρική λειτουργία επηρεάζεται από την υπερπλήρωση της κύστης, οπότε ενδεχομένως τα ούρα να παλινδρομήσουν μέσω των ουρητήρων στα νεφρά.
– Οι μυς της κύστης μπορεί να υποστούν βλάβες από τις υπερβολικές συστολές.
– Υπάρχει αυξημένος κίνδυνος εμφάνισης λοιμώξεων του ουροποιητικού.
Η διάρκεια του νωτιαίου σοκ δεν είναι συγκεκριμένη και η κύστη θα πρέπει να αδειάζει με τη βοήθεια μόνιμου καθετήρα ή συχνών διαλείποντων καθετηριασμών.
Εικόνα 4: Ουρολογικό σύστημα
Η Αποκατάσταση της Κύστης
Μετά το αρχικό νωτιαίο σοκ, η συμπεριφορά της κύστης καθορίζεται από το επίπεδο της ΚΝΜ, τη σοβαρότητά της (πλήρης ή ατελής βλάβη), καθώς κι από την κατάσταση του νωτιαίου μυελού κάτω από το επίπεδο της βλάβης. Η βάση του νωτιαίου μυελού (ιερό οστό), είναι υπεύθυνο για τα νεύρα των σεξουαλικών οργάνων, του πρωκτού, καθώς και τμημάτων των κάτω άκρων και των ποδιών, και βέβαια της κύστης. Έτσι, η πρόγνωση της λειτουργίας (ή όχι) της κύστης πολλές φορές καθορίζεται από την εξέταση των αντανακλαστικών της συγκεκριμένης περιοχής. Αυτά είναι:
> τα αντανακλαστικά του αστραγάλου,
> το πρωκτικό αντανακλαστικό,
> το βολβοσηρραγώδες αντανακλαστικό, και
> το αντανακλαστικό της στύσης (στους άνδρες).
Αυτός ο έλεγχος γίνεται από την ιατρική ομάδα. Η παρουσία αυτών των αντανακλαστικών (ή η επανεμφάνισή τους, καθώς αποκαθίσταται η λειτουργία του νωτιαίου μυελού), υποδεικνύει ότι ο νωτιαίος μυελός παρέμεινε άθικτος, σε αυτό το επίπεδο τουλάχιστον, οπότε κι η λειτουργία της κύστης θα αποκατασταθεί. Γι’ αυτό και υπάρχουν δύο τύποι λειτουργιών της κύστης έπειτα από την ΚΝΜ: αυτός όπου το αντανακλαστικό ούρησης είναι άθικτο, κι αυτός όπου δεν είναι. Τα χαρακτηριστικά αυτών των δυο τύπων περιγράφονται παρακάτω.
Αντανακλαστική Κύστη (Αυτόματη, Σπαστική ή Άνω κινητικού νευρώνα κύστη)
Όταν ο νωτιαίος μυελός τραυματιστεί πάνω από το επίπεδο που είναι υπεύθυνο για τη λειτουργία της κύστης, τότε εμφανίζεται η αντανακλαστική λειτουργία της κύστης, αλλά χωρίς αισθητικότητα ή έλεγχο από τον εγκέφαλο. Έτσι, η κύστη γεμίζει μέχρις ενός ορίου και έπειτα εκκενώνεται αυτόματα. Αυτό το είδος κύστης καλείται Αντανακλαστική (ή Αυτόματη ή Άνω Κινητικού Νευρώνα), και παρουσιάζεται γενικά σε βλάβες πάνω από το Θ6 επίπεδο. Δεν υπάρχει αίσθηση πλήρωσης της κύστης, και οι εκκενώσεις γίνονται ανεξέλεγκτα. Καθώς η ενεργοποίηση της κύστης είναι αποτέλεσμα αντανακλαστικής αντίδρασης, πολλές φορές υποκινείται από απότομες κινήσεις (π.χ. κατά τις μεταφορές), ή με ελαφριά χτυπήματα στο κάτω μέρος της κοιλιακής χώρας. Η σωστή και εύκολη διαχείριση αυτού του τύπου κύστης επιτυγχάνεται με την τακτική και πλήρη εκκένωση, και με τη διατήρηση της χαμηλή πίεσης στην κύστη (οπότε και δεν υπάρχει κίνδυνος παλινδρόμησης των ούρων στα νεφρά).
Εικόνα 5: Ουρηθρικός σφιγκτήρας
Συχνά ο σφιγκτήρας δεν χαλαρώνει κατάλληλα κατά τη δραστηριοποίηση της αντανακλαστικής κύστης, κι αυτό έχει ως αποτέλεσμα την μη πλήρη εκκένωσή της. Όταν ο σφιγκτήρας δεν χαλαρώνει πλήρως, και κλείνει πριν την ολοκλήρωση της εκκένωσης, τότε η πίεση μέσα στην κύστη αυξάνεται επικίνδυνα (μια κατάσταση που ονομάζεται δυσυνεργία του σφιγκτήρα). Η ανεξέλεγκτη λειτουργία της κύστης οδηγεί βέβαια σε ακράτεια ούρων. Αυτό μπορεί εύκολα να διευθετηθεί στους άνδρες με τη χρήση πεοκαλύπτρων. Δυστυχώς για τις γυναίκες δεν έχει βρεθεί κάτι αντίστοιχο. Μπορεί όμως κάπως να ελεγχθεί η κατάσταση με προσεκτική λήψη υγρών και τακτική υποκίνηση του αντανακλαστικού της ούρησης. Αυτό βέβαια προϋποθέτει και συχνές μεταφορές στην τουαλέτα.
Χαλαρή Κύστη (Συσταλτική ή Κάτω κινητικού νευρώνα κύστη)
Αν η ΚΝΜ επηρεάζει τα τμήματα που είναι υπεύθυνα για την αντανακλαστική λειτουργία (επίπεδο Ι2-Ι4) ή αν τα νεύρα που συνδέουν την κύστη με τον νωτιαίο μυελό έχουν καταστραφεί, τότε η κύστη χάνει εντελώς τη λειτουργία της. Αυτά τα νεύρα βρίσκονται στο επίπεδο Θ12-Ο1, οπότε οι βλάβες κάτω από αυτό το επίπεδο προκαλούν τη λεγόμενη Χαλαρή ή Συσταλτική κύστη.
Στη χαλαρή κύστη δεν υπάρχει αίσθηση πλήρωσης, κι οι μυς της κύστης απλά χαλαρώνουν καθώς η κύστη γεμίζει. Δεν θα υπάρχει καμία αντανακλαστική ή εκούσια εκκένωση, και απλά η κύστη θα γεμίζει συνέχεια έως ότου υπερχειλίσει, οπότε και θα έχουμε απώλειες ούρων με τη μορφή συνεχούς ροής. Η κύστη δεν αδειάζει πλήρως, κι έτσι είναι ιδιαίτερα ευπαθής στις λοιμώξεις. Η πίεση στο εσωτερικό δεν είναι ιδιαίτερα υψηλή, αλλά είναι αρκετή ώστε να προκαλέσει, μακροπρόθεσμα, βλάβη των νεφρών από τη συνεχή υπερπλήρωση. Η τακτική και πλήρης εκκένωση της χαλαρής κύστης μπορεί να γίνει ήπια και με ασφάλεια με τη χρήση τόσο των μόνιμων καθετήρων όσο και των διαλείποντων καθετηριασμών.
Μικτές Κύστες
Όπως όλα όσα ακολουθούν την ΚΝΜ, έτσι κι η συμπεριφορά της κύστης δεν είναι πάντα προβλέψιμη και επηρεάζεται πολύ από το αν η βλάβη του νωτιαίου μυελού είναι ατελής ή πλήρης. Τα συμπτώματα που έχουν αναφερθεί παραπάνω αφορούν στις πλήρεις βλάβες. Στην περίπτωση όμως των ατελών βλαβών τα πράγματα είναι πιο πολύπλοκα κι έτσι μπορούμε να έχουμε ένα μικτό σχήμα χαλαρούς και αντανακλαστικής κύστης, με ή χωρίς αισθητικότητα. Μπορεί να θεωρηθεί ότι η λειτουργία της κύστης είναι φυσιολογική, αλλά λόγω της αλλαγής στην αισθητικότητα αυτό μπορεί να είναι παραπλανητικό και η πίεση στο εσωτερικό και/ή ο όγκος των ούρων να είναι σημαντικά υψηλός, θέτοντας σε κίνδυνο την υγεία του ατόμου.
Πιθανής Επιδείνωση
Η συμπεριφορά της κύστης δεν είναι στατική. Καθώς περνά ο καιρός από την ημερομηνία της κάκωσης, τα πράγματα αλλάζουν. Ο τρόπος διαχείρισης της κύστης ενός ατόμου με ΚΝΜ θα πρέπει να επανεξεταστεί καθώς το άτομο μεγαλώνει. Η αντανακλαστική κύστη μπορεί να αρχίζει να υπολειτουργεί, μειώνοντας τις πλήρεις εκκενώσεις, οπότε η πιθανότητα εμφάνισης συχνών ουρολοιμώξεων αυξάνεται. Άλλες νευρολογικές διαταραχές μπορεί να εμφανιστούν (για παράδειγμα μπορεί να παρουσιαστεί κάποια κύστη στον νωτιαίο μυελό πάνω από το επίπεδο της βλάβης – συρίγγιο), κι έτσι η συμπεριφορά της κύστης να μεταβληθεί. Οι ουρολοιμώξεις κι ο σχηματισμός λίθων προκαλούν ερεθισμούς και μεταβάλλουν επίσης τη συμπεριφορά της. Οι μόνιμοι καθετήρες που εκκενώνουν συνέχεια την κύστη, την συρρικνώνουν, μειώνοντας τη χωρητικότητά της. Για όλους αυτούς τους λόγους είναι σημαντικό να έχουμε γνώση των αλλαγών στη συμπεριφορά της κύστης και να επανεξετάζουμε την κατάσταση του ουροποιητικού μας συστήματος τακτικά, κάνοντας συχνούς ελέγχους. Ωστόσο, κάποια άτομα με ατελή βλάβη παρουσιάζουν σε διάφορους βαθμούς μικρή βελτίωση στη λειτουργικότητα της κύστης τους. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η επανεμφάνιση του αισθήματος της ανάγκης για ούρηση – αν κι αυτό μπορεί να μην είναι το ίδιο έντονο όπως παλαιοτέρα.
Υπάρχουν πολλές επιπτώσεις που οφείλονται στις αλλαγές στη συμπεριφορά της κύστης έπειτα από την ΚΝΜ. Αυτές περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:
α. Ατελής εκκένωση της κύστης και ουρολοιμώξεις
Πριν την ΚΝΜ, οι πιο πολλοί άνθρωποι μπορούν να αδειάσουν την κύστη τους εντελώς κατά την ούρηση. Αυτό αποτελεί και τη μεγαλύτερη άμυνα από τις ουρολοιμώξεις. Σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση όπου η κύστη δεν αδειάζει εντελώς, υπάρχει αυξημένος κίνδυνος εμφάνισης ουρολοιμώξεων λόγω της συσσώρευσης βακτηρίων στα ούρα. Τόσο η χαλαρή όσο κι η σπαστική κύστη, δεν αδειάζουν πλήρως. Έτσι, μπορεί να προκληθούν ουρολοιμώξεις, προκαλώντας διάφορα δυσάρεστα συμπτώματα, όπως π.χ. ο πυρετός, καθώς επίσης και βλάβες στα νεφρά.
β. Ακράτεια Ούρων
Έπειτα από την ΚΝΜ, ο έλεγχος της ούρησης χάνεται. Αν η κύστη αναπτύξει κάποιο αντανακλαστικό μοτίβο, θα εκκενώνεται αυθόρμητα, χωρίς εκούσιο έλεγχο. Ακόμα και στη χαλαρή κύστη μπορεί να παρουσιαστούν απώλειες ούρων τόσο λόγω της υπερπλήρωσής της (αυτόματες απώλειες όταν η κύστη γεμίσει), όσο και λόγω αδυναμίας του σφιγκτήρα, οπότε έχουμε ακράτεια λόγω πίεσης. Η ακράτεια δεν είναι απλά δυσάρεστη, αλλά μπορεί κάποιες φορές να προκαλέσει και σημαντικά προβλήματα, όπως οι δερματοπάθειες κι η δημιουργία κατακλίσεων.
Βρίσκοντας πληροφορίες που σας αφορούν σε αυτόν τον οδηγό, και ακολουθώντας πιθανές συμβουλές που αναφέρονται στην αντιμετώπιση της ακράτειας και των απωλειών, θα καταφέρετε να βρείτε τις κατάλληλες λύσεις που θα σας βοηθήσουν να διαχειριστείτε ανάλογα την κατάσταση.
γ. Αυτόνομη Δυσρυφλέξια
Η αυτόνομη δυσρυφλέξια είναι μια σοβαρή κατάσταση που αφορά στα άτομα με ΚΝΜ που έχουν υψηλή βλάβη (πάνω από το επίπεδο Θ6). Τα αντανακλαστικά που ελέγχουν την πίεση του αίματος, τον ιδρώτα και τους παλμούς της καρδιάς είναι ακούσια. Έτσι, ως αντίδραση σε κάποιον ερεθισμό κάτω από το επίπεδο της βλάβης, έχουμε την υποκίνηση αντανακλαστικών που προκαλούν την επικίνδυνη αύξηση της πίεσης του αίματος. Αυτή ακολουθείται από έντονη εφίδρωση, κηλίδες ή σπυράκια στο δέρμα και πονοκέφαλο. Η υπερπλήρης κύστη ή η προσπάθεια εκκένωσής της μέσω ενός σφιγκτήρα που δεν χαλαρώνει, μπορεί να προκαλέσει αυτόνομη δυσρυφλέξια. Οι ουρολοιμώξεις, οι λίθοι στην κύστη, καθώς και το φράξιμο των μόνιμων καθετήρων, μπορούν επίσης να προκαλέσουν αυτόνομη δυσρυφλέξια. Η κατάσταση αυτή κάποιες φορές μπορεί να οδηγήσει σε επικίνδυνη αύξηση της πίεσης, με αποτέλεσμα τη ρήξη των αγγείων του εγκεφάλου, προκαλώντας εγκεφαλικό επεισόδιο ή και θάνατο.
δ. Βλάβες στα Νεφρά
Τα νεφρά μπορούν να παράγουν ούρα μόνο όταν η πίεση στους ουρητήρες είναι χαμηλή. Όταν η πίεση στην κύστη είναι υψηλή, η αύξησή της στους ουρητήρες σταματά την παραγωγή ούρων από τα νεφρά. Οι παρατεταμένες υψηλές πιέσεις στην κύστη -ειδικά δε αν συνοδεύονται και από ουρολοιμώξεις- μπορεί να προκαλέσουν, προοδευτικά, βλάβες στα νεφρά. Όταν η πίεση στην κύστη είναι μεγάλη, τα ούρα επιστρέφουν πίσω στα νεφρά. Αυτή η διαδικασία που ονομάζεται παλινδρόμηση είναι καταστρεπτική για τα νεφρά, ιδιαίτερα αν τα ούρα είναι μολυσμένα. Η παλινδρόμηση μπορεί έτσι να οδηγήσει σε μολύνσεις των νεφρών, που είναι δύσκολα ανιχνεύσιμες όταν δεν υπάρχει αισθητικότητα, και γίνονται αντιληπτές μόνο λόγω της εμφάνισης συμπτωμάτων, όπως ο υψηλός πυρετός.
2. ΟΔΗΓΟΣ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΗΣ ΚΥΣΤΗΣ ΕΠΕΙΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΝΜ
Στόχοι της Διαχείρισης της Κύστης
Είναι σημαντικό να διασαφηνίσουμε τους στόχους που έχουμε θέσει για την διαχείριση της κύστης:
α. Προώθηση της Ανεξαρτητοποίησης
Βασικός στόχος στην αποκατάσταση μετά την ΚΝΜ είναι η ενίσχυση της ανεξαρτητοποίησης του ατόμου. Αυτή αποτελεί πρωταρχικό παράγοντα στην επιλογή της κατάλληλης μεθόδου για τη διαχείριση της κύστης. Η μέθοδος αυτή θα πρέπει να συμφωνεί με τον τρόπο ζωής που έχει επιλέξει το άτομο και να περιορίζει τον φόβο των «ατυχημάτων», που συχνά οδηγούν στην κοινωνική απομόνωση.
β. Πρόληψη των Βλαβών στα Νεφρά
Πρωταρχικός στόχος επίσης πρέπει να είναι κι η πρόληψη των βλαβών στα νεφρά, κυρίως λόγω των ουρολοιμώξεων και των υψηλών επιπέδων πίεσης στην κύστη.
γ. Πρόληψη της Αυτόνομης Δυσρυφλέξιας
Στα άτομα που είναι επιρρεπή σε αυτήν, η αυτόνομη δυσρυφλέξια μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την ποιότητα ζωής – ακόμα και να την απειλήσει. Η κατάλληλη μέθοδος διαχείρισης της κύστης στοχεύει στην ελαχιστοποίηση των παραγόντων που προκαλούν την επικίνδυνη αυτή κατάσταση.
δ. Πρόληψη της Ακράτειας και Μείωση των Απωλειών Ούρων
Η ακράτεια ούρων είναι μια δυσάρεστη κατάσταση που όμως δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως αναπόφευκτη συνέπεια της ΚΝΜ. Γι’ αυτό και σημαντικός σκοπός της διαχείρισης της κύστης θα πρέπει να είναι η επίτευξη ή διατήρηση του ελέγχου των απωλειών ούρων, όπου αυτό είναι εφικτό.
ε. Συντήρηση και Αποκατάσταση της Θετικής Εικόνας του Σώματος
Η αλλαγή στην εικόνα του σώματος και στη σεξουαλική λειτουργία αποτελούν δυσμενείς επιπτώσεις της ΚΝΜ. Οι διαταραχές της κύστης, επίσης, σχετίζονται σημαντικά με αυτό. Η σωστή διαχείριση της κύστης επομένως βοηθά στην αποκατάσταση της εικόνας του εαυτού και διευκολύνει τη σεξουαλική λειτουργία του ατόμου με ΚΝΜ.
Επιλέγοντας τη Μέθοδο Διαχείρισης της Κύστης
Για την προστασία των νεφρών και την πρόληψη των ουρολοιμώξεων, βασικά απαιτούνται η εξασφάλιση χαμηλής πίεσης στην κύστη και η επίτευξη της πλήρης εκκένωσής της. Όποιο κι αν είναι το επίπεδο της βλάβης ή η συμπεριφορά της κύστης μετά την κάκωση, υπάρχουν πολλές μέθοδοι διαχείρισής της. Πολλοί παράγοντες θα πρέπει να ληφθούν υπόψη, και το άτομο με ΚΝΜ, η οικογένειά του, η ιατρική και νοσηλευτική ομάδα και οι προσωπικοί βοηθοί, όλοι από κοινού θα πρέπει να επιλέξουν έπειτα από συζήτηση την κατάλληλη μέθοδο. Καμία δεν είναι η ιδανική για όλα τα άτομα με ΚΝΜ ή για όλα τα επίπεδα βλάβης. Για κάθε λοιπόν άτομο με ΚΝΜ η επιλογή του κατάλληλου τρόπου διαχείρισης της κύστης απαιτεί την προσεκτική εξέταση κάποιων παραγόντων, όπως:
– οι στόχοι της διαχείρισης της κύστης όπως έχουν αναφερθεί πιο πάνω
– ο τύπος της κύστης μετά την κάκωση
– το επίπεδο της κάκωσης
– το αν η κάκωση είναι ατελής ή πλήρης
– το φύλο του ατόμου
– οι προτιμήσεις του
– οι μακροπρόθεσμοι στόχοι της αποκατάστασης γενικά
– οι επιδέξιοι χειρισμοί του ατόμου
– η διαθεσιμότητα κι η πείρα των προσωπικών βοηθών, φροντιστών, νοσηλευτών, κτλ.
Θα πρέπει να θυμάστε ότι η εμπειρία στην επιλογή της μεθόδου διαχείρισης της κύστης εναπόκειται στο προσωπικό ενδιαφέρον του ατόμου με ΚΝΜ. Δεν θα πρέπει να υποθέτουμε ότι κάποιος που δεν έχει ειδίκευση πάνω στα θέματα της ΚΝΜ, έχει γνώσεις σχετικά με τα ζητήματα της κύστης. Οι επιλογές για την διαχείριση της αντανακλαστικής και χαλαρής κύστης αναφέρονται εν συντομία παρακάτω, ενώ με λεπτομέρειες στην επόμενη ενότητα.
Επιλογές για την Αντανακλαστική Κύστη
Οι αντανακλαστικές κύστες αντιμετωπίζονται με δυο τρόπους. Είτε με την εκμετάλλευση των αντανακλαστικών συσπάσεων που προκαλούν την εκκένωση της κύστης, είτε με την καταστολή τους, οπότε η πίεση στην κύστη πέφτει, και στη συνέχεια χρησιμοποιούμε καθετήρες. Οι άνδρες μπορούν να φορούν πεοκαλύπτρες κι έτσι ελέγχουν τις απώλειες ούρων που προκαλούν οι αντανακλαστικές συσπάσεις της κύστης. Η χρήση των πεοκαλύπτρων αποτελεί εξαιρετική επιλογή, καθώς δεν επηρεάζεται η πίεση της κύστης κι η εκκένωσή της είναι σχεδόν πλήρης, οπότε μειώνονται οι πιθανότητες ουρολοιμώξεων. Η σφιγκτηροτομή ή άλλη επέμβαση στον σφιγκτήρα ίσως κριθεί απαραίτητη για την επίτευξη της πλήρους εκκένωσης της κύστης.
Για τις γυναίκες, δυστυχώς, δεν έχει βρεθεί κάτι ανάλογο με τις πεοκαλύπτρες. Ετσι, οι αντανακλαστικές κύστες είναι αρκετά δύσκολο να διευθετηθούν, κι η ακράτεια αποτελεί σημαντικό πρόβλημα. Κάποιες φορές είναι πιθανόν να γίνει ρύθμιση με περιορισμό της λήψης υγρών και συχνές επισκέψεις στην τουαλέτα για την υποκίνηση του αντανακλαστικού εκκένωσης, αλλά σε γενικές γραμμές κάτι τέτοιο είναι δύσκολο να επιτευχθεί. Οι περισσότερες γυναίκες με αντανακλαστική κύστη δεν μπορούν να ακολουθήσουν αυτόν τον τρόπο διαχείρισης.
Οι αντανακλαστικές συσπάσεις της κύστης μπορούν να μειωθούν σε κάποιο βαθμό με την χορήγηση αντιχολινεργικών φάρμακων ή ενέσεων Bo Tox. Για πιο ολοκληρωμένη καταστολή απαιτείται χειρουργική επέμβαση (θα πούμε γι’ αυτήν παρακάτω), ή νευροχειρουργική επέμβαση στα νεύρα του ιερού πλέγματος. Από την στιγμή που θα διευθετηθεί το θέμα των αντανακλαστικών συσπάσεων της κύστης, η εκκένωση επιτυγχάνεται με τη βοήθεια αυτο-λιπαινόμενων διαλειπόντων καθετηριασμών. Περιστασιακά, μπορούν να χρησιμοποιηθούν και οι μόνιμοι καθετήρες, αν και δεν προτιμούνται.
Επιλογές για την Χαλαρή Κύστη
Η κύρια επιλογή για την χαλαρή κύστη είναι οι διαλείποντες καθετηριασμοί. Άλλη εναλλακτική είναι κι οι μόνιμοι καθετήρες, είτε οι ουρηθρικοί είτε οι υπερηβικοί, με ή χωρίς βαλβίδα στον καθετήρα. Ο ουρηθρικός καθετήρας είναι αυτός που περνά μέσα από την ουρήθρα (τον βιολογικό σωλήνα από όπου εξέρχονται τα ούρα από την κύστη), ενώ ο υπερηβικός είναι αυτός που φτάνει κατευθείαν μέσα στην κύστη, με μια μικρή τομή που γίνεται εξωτερικά, στο κάτω μέρος της κοιλιάς.
Παλαιότερα, οι ασθενείς μάθαιναν να διαχειρίζονται την κύστη ασκώντας πίεση χαμηλά στην κοιλιά μέχρις ότου υποκινηθεί η εκκένωση. Μεγάλη ποσότητα ούρων όμως παρέμενε στην κύστη, προκαλώντας έτσι λοιμώξεις και βλάβες στα νεφρά. Γι’ αυτό κι αυτή η μέθοδος δεν προτείνεται πλέον.
Αξιολόγηση και Έρευνα της Λειτουργικότητας της Κύστης
Κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης, αλλά και αρκετά μετά, είναι απαραίτητες οι συχνές εξετάσεις του ουροποιητικού συστήματος. Υπάρχουν πολλά τεστ που μπορούν να μας δώσουν πληροφορίες σχετικές με το πώς τα νεφρά κι η κύστη συμπεριφέρονται, και να μας υποδείξουν πιθανές βλάβες. Κάποια από αυτά γίνονται τακτικά ως μέρος προγραμματισμένων επανελέγχων, ενώ άλλα γίνονται όταν προκύψουν κάποια προβλήματα, για την εξακρίβωση των αιτιών και τον καθορισμό των αλλαγών στη μέθοδο διαχείρισης της κύστης, όπου κρίνεται απαραίτητο. Τα αποτελέσματα αυτών των τεστ θα δείξουν αν η μέθοδος διαχείρισης της κύστης που ακολουθούμε είναι ασφαλής και αποτελεσματική ή αν θα χρειαστούμε βοήθεια στο να αποφασίσουμε το πώς θα βελτιώσουμε την κατάσταση. Οι εξετάσεις αυτές αναφέρονται εν συντομία παρακάτω:
Ανίχνευση με Υπέρηχους
Σύμφωνα με την εξέταση αυτή, γίνεται απεικόνιση των οργάνων του σώματος με τη βοήθεια υπέρηχων υψηλής συχνότητας. Είναι απόλυτα ασφαλής και δεν περιλαμβάνει έκθεση σε ακτινοβολία – είναι ο ίδιος τρόπος ελέγχου των εμβρύων στις εγκύους. Στα άτομα με ΚΝΜ χρησιμεύει για τον έλεγχο διαστολής των νεφρών ή την ανίχνευση φθορών στα νεφρά. Επίσης, χρησιμοποιείται για να εξεταστεί αν υπάρχει κατακράτηση ούρων στην κύστη μετά τις εκκενώσεις.
Ακτινογραφία Νεφρών / Ουρητήρων / Κύστης
Πρόκειται για ακτινοσκόπηση της κοιλιακής περιοχής με εστιασμό στα νεφρά, τους ουρητήρες και την κύστη. Χρησιμοποιείται για την ανίχνευση λίθων στο ουροποιητικό σύστημα, καθώς και των εντερικών διαταραχών που προκαλούν δυσκοιλιότητα.
Ουροδυναμική
Πρόκειται για μια εξέταση της πίεσης στην κύστη κατά τη διάρκεια εκκένωσης και πλήρωσης. Συνήθως γίνεται σε συνδυασμό με ακτινοσκόπηση της κύστης, ώστε να εξεταστεί η συμπεριφορά του σφιγκτήρα και να διερευνηθεί αν υπάρχει κίνδυνος παλινδρόμησης των ούρων. Ένας λεπτός σωλήνας τοποθετείται μέσω της ουρήθρας στην κύστη, κι ένας δεύτερος στην περιοχή του πρωκτού, όπου μετράτε η πίεση∙ στη συνέχεια, η κύστη γεμίζει αργά, ενώ η πίεση καταγράφεται, κι η κύστη εξετάζεται κατά την διάρκεια του κύκλου πλήρωσης και εκκένωσης. Κατά τη διαδικασία αυτή υπάρχει αυξημένος κίνδυνος ουρολοιμώξεων, γι’ αυτό και χορηγούνται αντιβιοτικά, ενώ μπορεί να υποκινηθεί και η αυτόνομη δυσρυφλέξια, γι’ αυτό και θα πρέπει να ελέγχεται προσεκτικά και παράλληλα η πίεση του αίματος. Η εξέταση αυτή διαρκεί από 30 λεπτά έως μια ώρα, και συνήθως δεν είναι επώδυνη, αλλά κάποιες φορές είναι αρκετά άβολη και ενοχλητική.
Ενδοφλέβιος Πυελογραφία
Πριν την ανάπτυξη της εξέτασης με υπέρηχους, αυτό το τεστ ήταν πολύ σύνηθες για τη διερεύνηση των νεφρών. Καθώς περιλαμβάνει την έκθεση σε ακτινοβολία, χρησιμοποιείται για πιο λεπτομερή απεικόνιση των νεφρών και των ουρητήρων, αν έχει προκύψει κάποιο πρόβλημα (όπως οι λίθοι κι η διαστολή των νεφρών – υδρονέφρωση). Πρόκειται για την ενδοφλέβια έγχυση χρωστικής ουσίας που περνά στα ούρα, και έπειτα ακολουθεί η απεικόνιση με ακτίνες Χ των τμημάτων του ουροποιητικού συστήματος από τα οποία περνά η χρωστική. Είναι πολύ σημαντικό να πάρουμε τις καλύτερες απεικονίσεις των νεφρών, γι’ αυτό κι ίσως κριθεί αναγκαία η εκκένωση του εντέρου με τη βοήθεια ενός ισχυρού καθαρτικού πριν την εξέταση. Τα αποτελέσματα, επίσης, είναι καλύτερα όταν τα ούρα είναι συγκεντρωμένα, γι’ αυτό και ίσως χρειαστεί να περιοριστεί η λήψη υγρών για ένα μικρό χρονικό διάστημα πριν το τεστ. Η εξέταση διαρκεί γύρω στα 30 λεπτά, αν και σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να διαρκέσει και λίγο περισσότερο. Σπάνια οι ασθενείς παρουσιάζουν αλλεργία στην χρωστική, γι’ αυτό θα πρέπει να αναφερθούν όποια αλλεργικά προβλήματα υπάρχουν, πριν την έγχυση της ουσίας.
Νεφρικός Ραδιογραφικός Έλεγχος (Νεφρογραφία)
Αν και οι υπέρηχοι και η πυελογραφία είναι πολύ καλές τεχνικές για την απεικόνιση της δομής και της ανατομίας των νεφρών, ωστόσο, καμία από αυτές δεν μπορεί να δώσει στοιχεία για τη λειτουργία του κάθε νεφρού. Ούτε μπορούν να καταδείξουν αν παρεμποδίζεται η παραγωγή ούρων στα νεφρά. Για να πάρουμε αυτές τις πληροφορίες χρειάζονται διαφορετικού τύπου εξετάσεις. Αυτές ονομάζονται νεφρικοί ραδιογραφικοί έλεγχοι, και συνήθως γίνονται σε ειδικές μονάδες των νοσοκομείων, που χρησιμοποιούν ραδιενέργεια. Υπάρχουν διάφορα είδη τέτοιων ραδιογραφικών ελέγχων που περιλαμβάνουν την έγχυση ραδιενεργού υλικού, και ακολουθούνται από εξετάσεις που διαρκούν κάποιες ώρες. Η δόση της ραδιενέργειας είναι πολύ μικρή και θα πρέπει να ληφθούν οι κατάλληλες προφυλάξεις για να ελαχιστοποιηθούν οι κίνδυνοι.
Αξονική και Μαγνητική Τομογραφία
Αυτές οι εξετάσεις είτε χρησιμοποιούν ακτίνες Χ είτε μαγνητικά πεδία για την παραγωγή λεπτομερών εγκάρσιων απεικονίσεων τμημάτων του σώματος. Αυτές μπορεί να είναι πολύ χρήσιμες για την αξιολόγηση της ανατομίας και/ή παθολογίας των νεφρών και της κύστης. Οι εξετάσεις είναι παρόμοιες, με τον ασθενή να είναι ξαπλωμένος και να περνά μέσα από ένα κουβούκλιο-ανιχνευτή. Η μαγνητική εξέταση δεν χρησιμοποιεί ακτινοβολία, αλλά θα πρέπει να ληφθούν υπόψη τα μεταλλικά εμφυτεύματα (π.χ. που έχουν χρησιμοποιηθεί για την ανάταξη της σπονδυλικής στήλης, σπονδυλοδεσίες, κτλ.). Επιπλέον, διαρκεί αρκετή ώρα. Η αξονική τομογραφία είναι πιο σύντομη, αλλά περιλαμβάνει την έκθεση σε ακτινοβολία.
Κυστεοσκόπηση
Πρόκειται για μια ενδοσκοπική (τηλεσκοπική) επιθεώρηση της κύστης. Ο ουρολόγος ίσως χρειαστεί να σας υποβάλει σε αυτήν την εξέταση για πολλούς λόγους. Για την εξέταση και ανίχνευση λίθων ή άλλων αιτιών που προκαλούν λοιμώξεις στα ούρα ή παρουσία αίματος στα ούρα. Μπορεί επίσης να προτείνει την κυστεοσκόπηση ως μέρος της αξιολόγησης, πριν υποβληθείτε σε κάποια σοβαρή επέμβαση στην κύστη.
Αν δεν υπάρχει κίνδυνος εμφάνισης αυτόνομης δυσρυφλέξιας (αν δηλ. πρόκειται για βλάβες κάτω από το επίπεδο Θ6), τότε χρησιμοποιείται ένα απλό τοπικό αναισθητικό τζελ και ένα εύκαμπτο και λεπτό κυστεοσκόπιο. Αν υπάρχουν ενδείξεις αυτόνομης δυσρυφλεξιας ή αν υπάρχει υποψία λίθων ή άλλων προβλημάτων, τότε ίσως χρειαστεί γενική αναισθησία ή οσφυονωτιαία παρακέντηση. Αυτό γίνεται για την αποφυγή των προβλημάτων της αυτόνομης δυσρυφλέξιας καθώς η κύστη γεμίζει, και για τη χρήση μεγαλύτερου κυστεοσκοπίου.
Φυσιολογικά, η διαδικασία δεν διαρκεί παραπάνω από 10-20 λεπτά, και δεν χρειάζεται η παραμονή στο νοσοκομείο την νύχτα. Ένας άλλος κίνδυνος που ελλοχεύει εκτός από την αυτόνομη δυσρυφλέξια, στα άτομα που έχουν την προδιάθεση, είναι η πρόκληση λοιμώξεων της κύστης. Γι’ αυτό το λόγο χορηγούνται αντιβιοτικά.
3. ΒΑΣΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΗΣ ΚΥΣΤΗΣ
Σε αυτή την ενότητα περιγράφονται οι διάφορες τεχνικές που χρησιμοποιούνται για την καθημερινή διαχείριση της κύστης. Καταγράφονται τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της κάθε μεθόδου για να σας βοηθήσουν στη σωστή επιλογή.
Επανεκπαίδευση της Κύστης
Αυτός είναι συνήθως ο όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει την διαδικασία της εκ νέου εκπαίδευσης της κύστης με το πέρας του νωτιαίου σοκ που ακολουθεί την ΚΝΜ. Αμέσως μετά την κάκωση, εφαρμόζεται συνήθως ένας μόνιμος ουρηθρικός ή υπερηβικός καθετήρας. Αυτός είναι ο πιο απλός και ασφαλής τρόπος για την προστασία της κύστης από την υπερβολική διαστολή, καθώς και για την πρόληψη ή τον έλεγχο της ακράτειας και τον καλύτερο χειρισμό της αποβολής ούρων. Λόγω των μειονεκτημάτων του μόνιμου ουρηθρικού καθετήρα (δείτε παρακάτω), είναι καλό να αλλάξουμε αυτήν την τεχνική το γρηγορότερο δυνατό και να χρησιμοποιήσουμε τους διαλείποντες καθετηριασμούς (ειδικά αν πρόκειται για άνδρα). Έτσι, θα μειώσουμε τους κινδύνους προσβολής από λοιμώξεις των νεφρών και της κύστης, ενώ παράλληλα, η κύστη επιστρέφει σε ένα πιο φυσιολογικό μοτίβο εκκένωσης και πλήρωσης. Αυτό είναι πολύ σημαντικό, γιατί θα ενθαρρύνει την επιστροφή της αντανακλαστικής δραστηριότητας και θα βοηθήσει στη διατήρηση της λειτουργικότητας της κύστης. Ο μυϊκός τόνος της κύστης μπορεί επίσης να χαθεί με την μακρόχρονη χρήση των μόνιμων καθετήρων, και το εσωτερικό της ενδεχομένως να συρρικνωθεί.
Όταν αναμένεται η αποκατάσταση της κύστης στον αντανακλαστικό τύπο, τότε οι διαλείποντες καθετηριασμοί ίσως αποτελούν μια προσωρινή τεχνική. Αν η κύστη τελικά καταλήξει να είναι χαλαρή, τότε οι διαλείποντες θεωρούνται η καλύτερη μέθοδος μακροπρόθεσμης διαχείρισής της (ιδίως για τους άνδρες). Εκτός από την περίπτωση που θεωρηθεί ότι η καλύτερη τεχνική για την μακροπρόθεσμη διαχείριση της κύστης είναι οι μόνιμοι καθετήρες (ουρηθρικοί ή υπερηβικοί), η διαδικασία επανεκπαίδευσής της ξεκινά όσο το δυνατόν γρηγορότερα, και αμέσως μετά την εισαγωγή στη μονάδα αποκατάστασης. Σε αυτή τη φάση είναι σημαντικό να καταμετρηθεί με ακρίβεια σε ένα διάγραμμα το ποσοστό λήψης υγρών και αποβολής ούρων. Η λήψη υγρών θα πρέπει να περιοριστεί αυστηρά στα 2 λίτρα ημερησίως και κατανεμημένα ομοιόμορφα κατά την διάρκεια της ημέρας. Είναι σημαντικό να μην επιτρέπεται στην κύστη να υπερλειτουργεί αυτή την περίοδο, και το ποσό των ούρων που αποβάλλονται να μην ξεπερνά τα 500ml τη φορά.
Παράδειγμα Διαγράμματος Κύστης
ΟΝΟΜΑ ____________________ Εβδομάδα __________________
_______________ 
_________________
Στεγνός/ή
+ Ελαφρά βρεγμένος/η
++ Μέτρια βρεγμένος/η
+++ Πολύ βρεγμένος/η
Πίνακας 1: Διάγραμμα κύστης
Αντιβιοτικά χορηγούνται για μικρό χρονικό διάστημα, μετά την αφαίρεση του μόνιμου καθετήρα, για προστασία από πιθανή ουρολοίμωξη.
Όπου είναι δυνατό, το άτομο θα διδαχθεί να εφαρμόζει μόνο του εξαρχής τους διαλείποντες καθετηριασμούς. Ωστόσο, ίσως χρειαστεί η μέθοδος αυτή να γίνει με τη βοήθεια του νοσηλευτικού προσωπικού ή των προσωπικών βοηθών αν δεν υπάρχει επαρκής λειτουργικότητα των άνω άκρων και της άκρας χειρός ή ΑΝ το άτομο είναι κλινήρης λόγω του κατάγματος στη σπονδυλική στήλη για παράδειγμα. Αρχικά, η διαδικασία των διαλειπόντων επαναλαμβάνεται κάθε τέσσερις έως έξι ώρες. Καθώς η αντανακλαστική λειτουργία της κύστης επιστρέφει, για να αντιμετωπιστεί η ακράτεια, χρησιμοποιούνται πεοκαλύπτρες. Οι διαλείποντες καθετηριασμοί συνεχίζονται μέχρις ότου είναι εμφανές ότι η κύστη αδειάζει από μόνη της αποτελεσματικά. Σιγά-σιγά, οι διαλείποντες μειώνονται, καθώς μειώνεται η κατακράτηση ούρων στην κύστη έπειτα από τις αντανακλαστικές της εκκενώσεις.
Λήψη Υγρών
Η σωστή λήψη υγρών είναι ζωτικής σημασίας τόσο για τη διαδικασία της επανεκπαίδευσης της κύστης, όσο και καθ’όλη τη διάρκεια ζωής με την κάκωση. Όχι μόνο προστατεύει από την εμφάνιση λοιμώξεων του ουροποιητικού συστήματος ή λίθων, αλλά βοηθά και στη διατήρηση της καλής λειτουργίας του εντέρου. Η μη επαρκής λήψη υγρών αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης ουρολοιμώξεων και ερεθισμών στην κύστη, καθώς επίσης μπορεί να προκαλέσει δυσκοιλιότητα. Από την άλλη, η υπερβολική κατανάλωση υγρών αυξάνει την ποσότητα παραγόμενων ούρων που μπορεί να προκαλέσει υπέρδιέγερση της κύστης. Επίσης, δημιουργεί απώλειες μεταξύ των καθετηριασμών ή υπερχείλιση των ουροσυλλεκτών αν χρησιμοποιούμε πεοκαλύπτρες. Συνάμα, η υπέρκατανάλωση υγρών προκαλεί και μια αρκετά επικίνδυνη κατάσταση που ονομάζεται υπονατραιμία (μείωση των επιπέδων νατρίου στο αίμα). Γενικά, το ελάχιστο ποσό κατανάλωσης υγρών καθημερινά ανέρχεται στα 2 λίτρα, και είναι σημαντικό να κατανέμεται σωστά κατά τη διάρκεια της ημέρας, ιδίως όταν ακολουθούμε κάποια τεχνική εκπαίδευσης της κύστης. Ο οδηγός που ακολουθεί αποτελεί ένα καλό παράδειγμα κατανομής των 2 λίτρων υγρών που καταναλώνουμε ημερησίως κατά την διαδικασία εκπαίδευσης της κύστης, με την μικρότερη κατανάλωση να απαιτείται κατά τη διάρκεια της νύχτας.
06.00 – 10.00 → 500ml
10.00 – 14.00 → 500ml
14.00 – 18.00 → 500ml
18.00 – 22.00 → 250ml
22.00 – 06.00 → 250ml
Η μείωση των υγρών από το απόγευμα και μετά, είναι πολύ σημαντική, καθώς η εκτεταμένη παραγωγή ούρων κατά τη διάρκεια της νύχτας δεν είναι επιθυμητή. Είναι αλήθεια όμως ότι η παραγωγή ούρων τη νύχτα είναι μεγαλύτερη στα άτομα με ΚΝΜ. Αυτό συμβαίνει γιατί όταν ξαπλώνουμε, μια ποσότητα υγρών που έχει συσσωρευτεί στα παράλυτα κάτω άκρα κατά τη διάρκεια της ημέρας, εισρέουν στην κυκλοφορία του αίματος και φιλτράρονται από τα νεφρά, οπότε παράγονται ούρα που αποθηκεύονται στην κύστη. Δεν είναι απαραίτητο να μετράτε συνέχεια την ποσότητα υγρών που καταναλώνετε. Απλά να θυμάστε ότι ένα φλιτζάνι καφέ ή τσαγιού αντιστοιχεί σε 200 ml περίπου, ενώ ένα κουτί coca cola σε 330ml.
Καφεΐνη
Είναι σημαντικό να γνωρίζετε ότι η υπερβολική κατανάλωση υγρών που περιέχουν καφεΐνη μπορεί να έχουν δυσμενείς επιπτώσεις στην κύστη, γι’ αυτό προσέξτε τη λήψη υγρών όπως ο καφές, το τσάι, η σοκολάτα, κι η coca cola. Ο βασικότερος λόγος είναι οι διουρητικές ιδιότητες της καφεΐνης και οι επιπτώσεις της στην διαχείριση της κύστης. Προσπαθήστε να πίνετε όσο πιο πολύ νερό μπορείτε. Ένα ποτήρι κάθε δυο ώρες, όπου είναι εφικτό, είναι ό,τι καλύτερο.
Καθώς τα χρόνια περνάνε, τα πιο πολλά άτομα με ΚΝΜ μαθαίνουν να ακολουθούν ένα συγκεκριμένο σύστημα καθημερινής φροντίδας της κύστης, του εντέρου και του δέρματος. Γι’ αυτό, η σωστή λήψη υγρών παίζει σημαντικό ρόλο.
Πεοκαλύπτρες
Οι άνδρες είναι πιο τυχεροί γιατί μπορούν να χρησιμοποιήσουν έναν εξωτερικό σωλήνα συνδεδεμένο με ουροσυλλέκτη, κι έτσι μπορούν να ελέγξουν την ακράτεια και να προστατευτούν από τις ουρολοιμώξεις. Παλιότερα (πριν 40-50 χρόνια), χρησιμοποιούνταν τα κλασικά προφυλακτικά, που συγκρατούνταν στο πέος με κόλλα ή ταινία, και στην άκρη συνδέονταν με έναν σωληνάκι και μια σακούλα για τη συλλογή των ούρων. Σήμερα, υπάρχουν διάφορα είδη πεοκαλύπτρων, σε διάφορα μεγέθη, και χρησιμοποιούνται διάφορα υλικά και κόλλες. Αυτό είναι πολύ σημαντικό, γιατί τα προβλήματα που παρουσιάζονταν σε πολλά άτομα (κυρίως αλλεργίες στην κόλλα ή το latex) τώρα έχουν ξεπεραστεί. Μεγάλη πρόοδος επίσης έχει γίνει και στον σχεδιασμό των πεοκαλύπτρων.
Είναι σχηματικό να επιλέξουμε τη σωστή πεοκαλύπτρα που μας ταιριάζει (οι πολύ σφιχτές μπορεί να προκαλέσουν βλάβες στο πέος, ενώ οι χαλαρές προκαλούν διαρροές). Η πεοκαλύπτρα θα πρέπει να αλλάζεται καθημερινά, και ενδείκνυται να αφήνουμε το πέος να «αναπνέει» κάποιες ώρες την ημέρα αφαιρώντας τη. Το μέγεθος του πέους, οι αντανακλαστικές στύσεις, η συρρίκνωση του πέους, η παχυσαρκία, κι η ευαισθησία στο δέρμα μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα στην εφαρμογή των πεοκαλύπτρων, αλλά με την ποικιλία που υπάρχει πια σήμερα, μπορεί να τελικά να βρεθεί το κατάλληλο σύστημα που να ταιριάζει απόλυτα στον καθένα. Το νοσηλευτικό προσωπικό της μονάδα αποκατάστασης ΚΝΜ μπορεί να βοηθήσει πολύ στην επιλογή και εφαρμογή των πεοκαλύπτρων.
Αν η κύστη δεν αδειάζει πλήρως με κάθε αντανακλαστική σύσπαση, τα ούρα που συσσωρεύονται μπορεί να προκαλέσουν πολλά προβλήματα, όπως ουρολοιμώξεις. Είναι πολύ σημαντικό, αν στηριζόμαστε στην αντανακλαστική εκκένωση και την πεοκαλύπτρα, να εξακριβώσουμε ότι η κύστη αδειάζει όσο καλύτερα γίνεται. Οι αντανακλαστικές εκκενώσεις είναι κατάλληλες μόνο σε αυτούς που κάποια από τα αντανακλαστικά της κύστης έχουν μείνει άθικτα. Το αντανακλαστικό εκκένωσης υποκινείται με ελαφρά χτυπήματα με τις παλάμες, στο κάτω μέρος της κοιλιάς, πάνω από την ηβική περιοχή. Κάποια άτομα βρίσκουν ευκολότερο να διεγείρουν το αντανακλαστικό με χτυπήματα στο εσωτερικό των μηρών, το περίνεο (το μέρος μπροστά από τον πρωκτό), με τράβηγμα των τριχών του εφηβαίου, και με απαλούς χειρισμούς του πρωκτικού δακτυλίου με τα δάχτυλα. Σήμερα, η υποκίνηση της κύστης με χτυπήματα στην κοιλιά δεν συνιστάται πλέον, διότι θεωρείται ότι μπορεί να οδηγήσει σε συνεχείς απώλειες, αλλά και παλινδρόμηση των ούρων στα νεφρά. Αν η κατακράτηση ούρων στην κύστη είναι μεγάλη και/ή οι λοιμώξεις αποτελούν συχνό πρόβλημα, μπορεί να οφείλονται είτε στις φτωχές συσπάσεις της κύστης είτε στη δυσυνεργία του σφιγκτήρα της. Γι’ αυτό χρειάζονται περαιτέρω εξετάσεις, όπως η ουροδυναμική, για να βρεθούν τα αίτια του προβλήματος. Ίσως χρειαστεί να ακολουθήσετε πρόγραμμα διαλειπόντων καθετηριασμών καμπόσες φορές την ημέρα για να αφαιρεθούν τα ούρα που μένουν στην κύστη. Οι καθετηριασμοί μέσω της πεοκαλύπτρας είναι αρκετά δύσκολοι, αλλά μπορούν να επιτευχθούν αφού υπάρχει πια ο κατάλληλος εξοπλισμός. Εναλλακτική λύση, εάν το πρόβλημα είναι η δυσυνεργία του σφιγκτήρα, είναι η σφιγκτηροτομή ή άλλη επέμβαση στο σφιγκτήρα της κύστης (δείτε παρακάτω).
Πλεονεκτήματα των Πεοκαλύπτρων
– δεν χρειάζεται καθετήρας
– μειωμένος κίνδυνος ουρολοιμώξεων/εμφάνισης λίθων, κτλ.
– η κύστη αδειάζει και γεμίζει φυσιολογικά, μειώνοντας τα μακροπρόθεσμα προβλήματα
– συχνά το άτομο παραμένει στεγνό για αρκετά διαστήματα
– το αντανακλαστικό εκκένωσης μπορεί να υποκινηθεί για να αδειάσει η κύστη εκούσια
– η σεξουαλική δραστηριότητα δεν εμποδίζεται από τους ουρηθρικούς καθετήρες
Μειονεκτήματα των Πεοκαλύπτρων
– απαιτείται καλύπτρα και ουροσυλλέκτης
– αλλαγή της εικόνας του σώματος, και προβλήματα από διαρροές από την καλύπτρα και τον ουροσυλλέκτη
– απαιτούνται επιδέξιοι χειρισμοί κι ίσως χρειάζεται η βοήθεια κάποιου άλλου ατόμου για την εφαρμογή της μεθόδου
– η πίεση της κύστης μπορεί να αυξηθεί επικίνδυνα θέτοντας σε κίνδυνο τα νεφρά, χωρίς εμφανή σημάδια
– η κατακράτηση υγρών μπορεί να εμφανιστεί χωρίς να παρουσιαστούν εμφανή συμπτώματα, έως ότου οι ουρολοιμώξεις και οι βλάβες στα νεφρά γίνουν προφανείς
– χρειάζονται συχνοί επανέλεγχοι
– καθώς το άτομο γερνάει, το πέος συρρικνώνεται, δυσκολεύοντας την εφαρμογή της καλύπτρας
– μπορεί να παρουσιαστούν δερματικά προβλήματα στο πέος εάν δεν έχουμε επιλέξει την κατάλληλη πεοκαλύπτρα.
Ζώντας με την Πεοκαλύπτρα
Υπάρχουν αρκετά πρακτικά ζητήματα που αφορούν στη ζωή με τις πεοκαλύτρες. Πολλά από αυτά θα τα μάθετε από το νοσηλευτικό προσωπικό στη μονάδα αποκατάστασης, και φυσικά, από αλλά άτομα με ΚΝΜ. Κάποια από τα θέματα που θα πρέπει να προσέξετε αναφέρονται παρακάτω.
Η προσεκτική εφαρμογή είναι πολύ σημαντική – οι πολύ σφικτές πεοκαλύπτρες μπορεί να βλάψουν το πέος, ενώ οι χαλαρές ενδεχομένως να προκαλέσουν διαρροές ή μπορεί να ξεκολλήσουν. Θα πρέπει να υπάρχει ένα μικρό διάστημα μεταξύ του πέους και της άκρης της καλύπτρας, και η καλύπτρα θα πρέπει να εφαρμόζει έως κάτω στη βάση του πέους, για να μην ασκείται πίεση από τη βάση της καλύπτρας που μπορεί να προκαλέσει τραυματισμούς στο πέος.
Η υγιεινή του πέους είναι πολύ σημαντική κι η καλύπτρα πρέπει να αλλάζεται καθημερινά για να πλυθεί το πέος καλά. Αν προκύψει κάποιο δερματικό πρόβλημα στο πέος ίσως χρειαστεί η εφαρμογή κάποιας ειδικής κρέμας ή η χρήση μόνιμου καθετήρα κατά τη διαδικασία αντιμετώπισης του προβλήματος. Οι ουροσυλλέκτες και τα σωληνάκια θα πρέπει να αλλάζονται τακτικά. Οι συστροφές κι οι κάμψεις του σωλήνα μπορεί να παρεμποδίσουν την αποβολή ούρων, προκαλώντας διαρροές ή αποκόλληση της πεοκαλύπτρας. Είναι πολύ σημαντικό να ελέγχετε το σωληνάκι ειδικά μετά την ένδυση ή τις μεταφορές.
Διαλείποντες Καθετηριασμοί
Κατ’ αρχάς, η ιδέα της τακτικής εφαρμογής του καθετήρα στηΝ κύστη προκαλεί ανησυχία. Τα άτομα αγχώνονται για το αν έχουν τη φυσική καταλληλότητα για να μπορέσουν να το κάνουν και επίσης για το αν προκαλέσουν κάποια λοίμωξη στην κύστη. Τα άτομα με βλάβη από το επίπεδο του Α6 και κάτω, συνήθως έχουν την ικανότητα να εκτελέσουν καθετηριασμούς, αν και χρειάζεται κάποιο επίπεδο επιδεξιότητας στα χέρια. Συνήθως, οι διαλείποντες εφαρμόζονται στο κρεβάτι, την τουαλέτα, το αμαξίδιο, τόσο από τους άνδρες όσο και από τις γυναίκες. Ειδικά βοηθήματα όπως οι διαστολείς των ποδιών, ειδικά καθρεφτάκια και νάρθηκες διατίθενται στο εμπόριο, τα οποία μπορούν να κάνουν τη διαφορά στη διαχείριση της κύστης με την μέθοδο των διαλειπόντων καθετηριασμών, και συνήθως προτείνονται από τα άτομα που διδάσκουν τη χρήση αυτών των καθετήρων. Έχει αποδειχθεί ότι οι διαλείποντες καθετηριασμοί είναι πολύ αποτελεσματικοί στην πρόληψη των λοιμώξεων του ουροποιητικού σε σχέση με τους μόνιμους καθετήρες. Είναι γενικά αποδεκτό ότι ο αυτό-καθετηριασμός χωρίς τη μεσολάβηση τρίτου προσώπου μειώνει τις πιθανότητες εμφάνισης ουρολοιμώξεων. Υπάρχουν τρεις τύποι καθετήρων: οι απλοί μη λιπαινόμενοι πλαστικοί, οι λιπαινόμενοι πλαστικοί μίας χρήσεως κι οι μεταλλικοί πολλαπλής χρήσεως.
Οι απλοί μη λιπαινόμενοι χρησιμοποιούνται μαζί με ένα λιπαντικό τζελ (όπως η ΚΥ) και μπορεί να καθαριστούν και να χρησιμοποιηθούν ξανά μέσα σε διάστημα μίας εβδομάδας. Το βασικό τους πλεονέκτημα είναι η απλότητα στη χρήση και το γεγονός ότι χρειάζεται απλά και μόνο ένας καθετήρας και το λιπαντικό. Μειονεκτήματα ειναι ο αυξημένος κίνδυνος τραυματισμού της ουρήθρας, αλλά και οι λοιμώξεις του ουροποιητικού από τις πολλαπλές χρήσεις, σε σχέση με τους λιπαινόμενους καθετήρες.
Οι λιπαινόμενοι καθετήρες είναι φτιαγμένοι από ειδικό υδρόφιλο επίστρωμα που γλιστράει πολύ όταν υγρανθεί. Γι’ αυτό ο καθετήρας θα πρέπει να βραχεί με νερό της βρύσης ή με ειδικό λιπαντικό πριν τη χρήση. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο μία φορά, μειώνοντας έτσι τους κινδύνους ουρολοιμώξεων και τραυματισμού της ουρήθρας σε σχέση με τους μη λιπαινόμενους.
Κάποιες γυναίκες δυσκολεύονται να χρησιμοποιήσουν τους μαλακούς και εύκαμπτους πλαστικούς καθετήρες. Γι’ αυτό χρησιμοποιούν σκληρούς μεταλλικούς καθετήρες. Αυτοί είναι πολλαπλών χρήσεων και χρειάζεται να καθαριστούν και να αποστειρωθούν για να χρησιμοποιηθούν ξανά.
Η επιλογή του κατάλληλου καθετήρα μπορεί να είναι αρκετά δύσκολη λόγω της πληθώρας των καθετήρων που διατίθενται στο εμπόριο. Γενικά θα πρέπει να προτιμούνται οι καθετήρες με μικρή διάμετρο (10,12,14). Επίσης, οι λιπαινόμενοι θα πρέπει να αποτελούν την πρωταρχική μας επιλογή, λόγω των πλεονεκτημάτων τους στην πρόληψη των ουρολοιμώξεων και των τραυματισμών της ουρήθρας. Σε ορισμένες περιπτώσεις (όπου υπάρχει μειωμένη επιδεξιότητα στα άνω άκρα), ίσως προτιμηθούν οι σκληροί μη λιπαινόμενοι καθετήρες. Επίσης, υπάρχουν καθετήρες με διαφορετικές άκρες για την αντιμετώπιση ποικίλων προβλημάτων. Κάποιοι αυτό-λιπαινόμενοι καθετήρες, για παράδειγμα, έχουν λεπτή και σταθερή άκρη.
Με τέτοια ποικιλία καθετήρων αξίζει τον κόπο να δοκιμάσετε διάφορους τύπους πριν καταλήξετε σε αυτόν που σας ταιριάζει. Επίσης, υπάρχει εξειδικευμένο νοσηλευτικό προσωπικό στις μονάδες αποκατάστασης που μπορεί να σας βοηθήσει και να σας συμβουλεύσει ώστε να επιλέξατε τον κατάλληλο καθετήρα.
Εκτός από αυτούς τους τύπους καθετήρων που προαναφέραμε, διάφορες εταιρείες διαθέτουν σήμερα κι άλλους πιο εξειδικευμένους – για παράδειγμα, καθετήρες που έχουν νερό στη συσκευασία ή είναι συνδεδεμένοι με έναν ουροσυλλέκτη. Αυτά τα προϊόντα είναι κατάλληλα κυρίως για ταξίδια ή όταν είμαστε πολλές ώρες εκτός της οικίας μας. Μπορείτε να ζητήσετε δείγματα για να τα δοκιμάσετε. Είναι καλό να δοκιμάσετε αρκετά είδη καθετήρων. Για τους ασθενείς με μειωμένη επιδεξιότητα στα χέρια είναι φανερό ότι η χρήση των διαλειπόντων δεν είναι εφικτή. Σε αυτήν την περίπτωση, ο προσωπικός βοηθός σας ή το άτομο που σας φροντίζει μπορεί να σας βοηθήσει στους καθετηριασμούς. Υπάρχουν σαφή πλεονεκτήματα σε αυτήν την περίπτωση σε σχέση με τη χρήση των ουρηθρικών και υπερηβικών καθετήρων. Το προφανές μειονέκτημα είναι η πλήρης εξάρτηση από τον προσωπικό βοηθό.
Πλεονεκτήματα
– Δεν υπάρχει μόνιμα ξένο σώμα στην κύστη
– Μικρός κίνδυνος ουρολοιμώξεων – αρκεί να ακολουθούνται οι βασικοί κανόνες υγιεινής
– Δεν απαιτείται καμία εξωτερική συσκευή και πιθανόν να αντιμετωπίζεται πλήρως η ακράτεια
– Διατηρείται η καλή λειτουργία της κύστης
– Δεν παρεμποδίζεται η σεξουαλική λειτουργία
– Δεν επηρεάζεται η εικόνα του σώματος
Μειονεκτήματα
– Απαιτείται καλή επιδεξιότητα στα χέρια
– Η προσωπική υγιεινή θα πρέπει να είναι καλή
– Καταναλώνεται αρκετός χρόνος
– Απαιτείται σχετικά αυστηρός προγραμματισμός στη λήψη υγρών
– Χρειάζεται ιδιωτικός χώρος για την εφαρμογή των καθετηριασμών
– Πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη την ώρα και να είμαστε σίγουροι όσον αφορά στην εξασφάλιση προσβάσιμης τουαλέτας όπου χρειάζεται (εκτός αν χρησιμοποιούνται καθετήρες που διαθέτουν στη συσκευασία νερό/λιπαντικό και ουροσυλλέκτη).
Μόνιμοι Καθετήρες – Ουρηθρικοί ή Υπερηβικοί
Ο ουρηθρικός καθετήρας είναι αυτός που περνά στην κύστη μέσω της ουρήθρας, κι αποτελεί συνήθως τη βασική μέθοδο διαχείρισης της κύστης αμέσως μετά την κάκωση. Είναι εύκολος στην εφαρμογή και αξιόπιστος όσον αφορά στην εκκένωση της κύστης για ένα σύντομο χρονικό διάστημα. Είναι κυρίως ιδανικός στη διαχείριση της κύστης κατά την αρχική φάση του νωτιαίου σοκ. Πολλοί ασθενείς διευκολύνονται αρκετά με τους ουρηθρικούς καθετήρες και γι’ αυτό είναι αρκετά δύσπιστοι στο να αλλάξουν τρόπους στη μέθοδο διαχείρισης της κύστης κατά την διαδικασία της αποκατάστασης. Αν οι ουρηθρικοί καθετήρες δεν εγκυμονούσαν κινδύνους, τότε προφανώς θα αποτελούσαν την εύκολη λύση για την μακροπρόθεσμη διαχείριση της κύστης πολλών ασθενών. Δυστυχώς, κάτι τέτοιο δεν ισχύει, και μπορεί να προκύψουν πολλές επιπλοκές από τη μακροχρόνια χρήση των ουρηθρικών καθετήρων, μερικές από τις όποιες είναι: η μείωση της χωρητικότητας της κύστης (λόγω συρρίκνωσής της στο σημείο επαφής με το καθετήρα), η παρεμπόδιση της ροής των ούρων μέσα απ’ τον καθετήρα, η παρουσία λίθων στην κύστη, οι ουρολοιμώξεις, οι φθορές στα νεφρά και την ουρήθρα, ακόμα και (σπανιότερα) η εμφάνιση καρκίνου της κύστης. Γι’ αυτούς τους λόγους συνήθως προτείνονται διάφορες άλλες εναλλακτικές λύσεις.
Οι υπερηβικοί καθετήρες περνούν μέσα από το κάτω μέρος της κοιλιάς κατευθείαν στην κύστη. Πολλά από τα προβλήματα που αφορούν στους ουρηθρικούς καθετήρες ισχύουν κι εδώ, αφού και σε αυτήν την περίπτωση έχουμε την παρουσία ξένου σώματος στην κύστη. Ωστόσο, καθώς αυτός ο καθετήρας δεν έρχεται σε επαφή με την ουρήθρα και τον σφιγκτήρα της κύστης, κάποια από τα προβλήματα που σχετίζονται με τους ουρηθρικούς καθετήρες δεν παρουσιάζονται εδώ. Επίσης, μπορούν εύκολα να αλλαχθούν, ενώ τα προβλήματα που αφορούν στην εικόνα του σώματος και την σεξουαλική λειτουργία, στην περίπτωση των υπερηβικών καθετήρων δεν είναι συχνά.
Ζώντας με Μόνιμο Καθετήρα
Αν θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί ένας μόνιμος καθετήρας (ουρηθρικός ή υπερηβικός), είτε μόνιμα είτε προσωρινά, θα πρέπει να φροντίζουμε για κάποια πράγματα ώστε να ελαχιστοποιηθούν τα προβλήματα. Η καλή υγιεινή και ο τακτικός καθαρισμός της ηβικής περιοχής και της ουρήθρας είναι πολύ σημαντικά και μειώνουν τα προβλήματα από λοιμώξεις. Η διατήρηση καλής ροής του ούρων μέσα στον καθετήρα προφυλάσσει την κύστη από τον σχηματισμό λίθων και την πρόκληση ουρολοιμώξεων. Ο καλύτερος τρόπος για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο είναι η σωστή λήψη υγρών. Οι πιο πολλές μονάδες αποκατάστασης συνιστούν ένα ελάχιστο ποσό τριών λίτρων ανά 24ωρο.
Οι μόνιμοι καθετήρες μπορεί να είναι ελεύθερης εκκένωσης ή διαλειπούσης εκκένωσης με τη χρήση βαλβίδας ή λαβίδας. Με τους πρώτους, ο καθετήρας συνδέεται με τον ουροσυλλέκτη και τα ούρα αποβάλλονται με συνεχή ροή στον ουροσυλλέκτη. Με τους δεύτερους, μια βαλβίδα ή λαβίδα χρησιμοποιείται για την περιοδική διακοπή της ροής των ούρων και την αποσύνδεση του ουροσυλλέκτη, για να τον αδειάσουμε στη τουαλέτα ή σε κάποιο δοχείο νυκτός. Υπάρχουν σημαντικά πλεονεκτήματα από τις διαλείπουσες εκκενώσεις. Επιτρέποντας στην κύστη να γεμίζει και να αδειάζει τακτικά, βοηθούν στη διατήρηση της χωρητικότητάς της, αποτρέποντας την συρρίκνωση – που οδηγεί σε υψηλές πιέσεις στην κύστη και σε προβλήματα στα νεφρά. Υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι η παρεμπόδιση των εκκενώσεων και ο σχηματισμός λίθων μειώνονται σημαντικά εάν διακόπτεται τακτικά -με τη χρήση βαλβίδας- η ροή των ούρων στον καθετήρα. Δυστυχώς, πολλά άτομα με ΚΝΜ αδυνατούν να χρησιμοποιήσουν καθετήρας με βαλβίδες ή λαβίδες λόγω μειωμένων δεξιοτήτων στα χέρια ή λόγω ακράτειας. Η λήψη αντιχολινεργικών φαρμάκων κάποιες φορές βοηθάει την διαλείπουσα χρήση των μόνιμων καθετήρων.
Άλλη μια τεχνική που βοηθά κάποιες φορές είναι οι πλύσεις της κύστης. Αυτές περιλαμβάνουν την έγχυση με ένεση φυσιολογικού ορού (χωρίς άλας) ή νερού (αποστειρωμένου ή βρασμένου νερού της βρύσης) στην κύστη, μέσω του καθετήρα ή ειδικών υγρών αποστείρωσης. Με αυτόν τον τρόπο απομακρύνονται κομμάτια βλέννας και μικρόβια, αποτρέποντας έτσι τη συσσώρευσή τους, και προφυλάσσοντας την κύστη από μολύνσεις. Η τεχνική αυτή δεν ενδείκνυται για τα άτομα που είναι επιρρεπή στην αυτόνομη δυσρυφλέξια. Είναι πολύ πιο ασφαλές να αφαιρείται και να αντικαθίσταται ο καθετήρας τακτικά.
Η πρόληψη των ουρολοιμώξεων, των ουρολιθιάσεων και των άλλων εμποδίων στην ροή των ούρων, επιτυγχάνεται με τη διατήρηση της οξύτητάς τους. Η κατανάλωση χυμού cranberries (ή σε μορφή κάψουλας), καθώς κι άλλων εσπεριδοειδών, είναι ό,τι καλύτερο σε αυτήν την περίπτωση. Κάποιες φορές η χρήση ορισμένων φαρμάκων μπορεί να αντικαταστήσουν τη δράση της βιταμίνης C σε ορισμένα άτομα. Ωστόσο, η διατήρηση της οξύτητας των ούρων μπορεί να προκαλέσει κυρίως στις γυναίκες κάποιες επώδυνες καταστάσεις, όπως κυστίτιδες.
Τα φάρμακα που χαλαρώνουν τους μυς της κύστης μπορεί να βοηθήσουν σημαντικά τα άτομα που έχουν μόνιμο καθετήρα. Η κύστη μπορεί να συνεχίζει να συσπάται λόγω της παρουσίας του καθετήρα μέσα σε αυτήν. Αυτό μπορεί να προκαλέσει διαρροές, σπασμούς, και αυτόνομα αντανακλαστικά στα πιο επιρρεπή άτομα, παλινδρόμηση ούρων και βλάβες στα νεφρά ή άλλα προβλήματα. Όλα αυτά μπορούν να αποφευχθούν με τη λήψη αντιχολινεργικών φάρμακων, όπως τα Tolterodine και Oxybutinin.
Αν οι επαναλαμβανόμενες συμπτωματικές ουρολοιμώξεις αποτελούν πρόβλημα, τότε οι μικρές δόσεις αντιβιοτικών που χορηγούνται για μεγάλο χρονικό διάστημα ίσως βοηθήσουν. Πάντως, όπου είναι δυνατόν, πρέπει να προσπαθούμε να αντιμετωπίζουμε τις ουρολοιμώξεις χωρίς να προσφεύγουμε στα αντιβιοτικά. Κι αυτό διότι ο οργανισμός αποκτά ανοχή σε αυτά, και η δράση τους εξασθενεί. Έτσι, θα πρέπει να τα λαμβάνουμε με μέτρο.
Όπως και στην περίπτωση των πεοκαλύπτρων, έτσι κι εδώ, η σωστή εκκένωση της κύστης προϋποθέτει την συνεχή φροντίδα και παρακολούθηση του ουροσυλλέκτη και του σωλήνα του καθετήρα. Αν το σωληνάκι καμφθεί ή πιεστεί θα εμποδίσει την ελεύθερη εκκένωση της κύστης. Αν οι ουροσυλλέκτες δεν αδειάζονται τακτικά ή δεν δένονται σωστά στο πόδι, ο καθετήρας μπορεί να τραβηχτεί, προκαλώντας βλάβες στο πέος, την ουρήθρα ή το σημείο στην περιοχή της κοιλιάς (αν πρόκειται για υπερηβικό καθετήρα), ή ακόμα και αυτόνομη δυσρυφλέξια. Είναι επομένως σημαντικό να ελέγχεται συχνά ο σωλήνας και ο ουροσυλλέκτης. Ένα χρήσιμο εξάρτημα είναι κάποια λαστιχάκια/λουριά που αποτελούν μια πολύ καλή λύση για την συγκράτηση του καθετήρα ή του σωλήνα στον μηρό/γάμπα αποτρέποντας έτσι αυτά τα προβλήματα. Οι πιο πολλοί κατασκευαστές καθετήρων προτείνουν αλλαγή του μόνιμου καθετήρα κάθε δώδεκα εβδομάδες. Αυτό μπορεί να ισχύει για πολλούς ανθρώπους όμως για τα άτομα με ΚΝΜ το διάστημα αυτό είναι πολύ μεγάλο και μπορεί να προκύψουν αρκετά προβλήματα. Γι’ αυτό κι οι επαγγελματίες που ασχολούνται με την ΚΝΜ προτείνουν αλλαγές στον καθετήρα κάθε έξι εβδομάδες.
Πολλοί υποθέτουν ότι η σεξουαλική πράξη είναι αδύνατη με τον ουρηθρικό καθετήρα. Αυτό δεν ισχύει, και με λίγη φαντασία και φροντίδα, μπορεί να συμβεί χωρίς προβλήματα. Κάποιοι ίσως μπορέσουν να αφαιρέσουν τον καθετήρα και να παραμείνουν στεγνοί για μια ώρα ή περισσότερο, οπότε μπορούν να κάνουν σεξ κι έπειτα να αντικαταστήσουν τον καθετήρα. Άλλοι πάλι μπορούν να στερεώσουν το καθετήρα και να αφαιρέσουν τον ουροσυλλέκτη. Αυτό είναι εφικτό, όπως καταλαβαίνετε, στην περίπτωση των υπερηβικών καθετήρων.
Ουρηθρικοί Καθετήρες
Πλεονεκτήματα
– Μη περιορισμός στη λήψη υγρών
– Η πίεση στην κύστη συνήθως παραμένει χαμηλή, προστατεύοντας τα νεφρά
– Τα άτομα με υψηλές βλάβες έχουν σχετική ανεξαρτησία από τους προσωπικούς βοηθούς τους, εκτός αν ο καθετήρας χρειάζεται αλλαγή ή παρουσιάζει προβλήματα από παρεμποδίσεις, κτλ
– Ευρέως διαδεδομένη μέθοδος διαχείρισης της κύστης, ακόμα και σε άτομα και νοσηλευτικό προσωπικό που δεν έχει ειδίκευση στην ΚΝΜ
Μειονεκτήματα
– Παραμονή ξένου σώματος στην κύστη και την ουρήθρα
– Συσσώρευση βακτηρίων στα ούρα με αποτέλεσμα τη δυσοσμία και την αύξηση του κινδύνου εμφάνισης ουρολοιμώξεων
– Συχνή παρουσία ουρολιθιάσεων
– Αυξημένος κίνδυνος εμφάνισης όγκων του ουροποιητικού, έπειτα από μακροπρόθεσμη χρήση
– Η γονιμότητα και η σεξουαλική λειτουργία επηρεάζονται (κυρίως λόγω των ουρολοιμώξεων)
– Συχνοί τραυματισμοί ή διαβρώσεις της ουρήθρας
– Περί-ουρηθρικά αποστήματα και μολύνσεις των όρχεων
– Σταδιακά μπορεί να υπάρχουν διαρροές ούρων στα σημεία γύρω από την ουρήθρα
– Κακή εικόνα σώματος για τους άνδρες και τις γυναίκες
– Οι γυναίκες κατά την εμμηνόπαυση θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικές όσον αφορά στην υγιεινή στην περιοχή αυτή
Υπερηβικοί Καθετήρες
Πλεονεκτήματα
– Είναι τα ίδια με τους ουρηθρικούς καθετήρες, και επιπλέον:
– Κανένας τραυματισμός στην ουρήθρα
– Εύκολος στην αλλαγή (μπορεί να γίνει από τον βοηθό ή το ίδιο το άτομο)
– Αν μπλοκάρει, η ουρήθρα μπορεί να λειτουργήσει ως βαλβίδα ασφαλείας για τις διαρροές ή την εφαρμογή δεύτερου καθετήρα
– Δεν επηρεάζει την σεξουαλική λειτουργία και πιθανόν την εικόνα σώματος
– Διευκολύνει την εκπαίδευση της κύστης μέσω της διαλειπούσης ροής των ούρων
– Προκαλεί λιγότερους ερεθισμούς από τον ουρηθρικό
Μειονεκτήματα
– Τα ίδια με τους ουρηθρικούς λόγω της παρουσίας ξένου σώματος στην κύστη
– Μπορεί να υπάρχει δυσκολία στην είσοδο, στην αλλαγή και την φροντίδα κυρίως στα παχύσαρκα άτομα
– Απαιτείται μια μικρό-επέμβαση κατά την αρχική εφαρμογή του (οπότε κι οι επιπλοκές είναι πιθανές)
– Οι διαρροές από την ουρήθρα ίσως αποτελέσουν πρόβλημα (κυρίως αν είχε παλαιοτέρα χρησιμοποιηθεί ουρηθρικός καθετήρας για μεγάλο χρονικό διάστημα)∙ σ’αυτή την περίπτωση, ίσως χρειαστεί η χορήγηση φάρμακων ή διορθωτικές χειρουργικές επεμβάσεις.
Πάνες και Άλλα Απορροφητικά Προϊόντα
Τα απορροφητικά προϊόντα μίας χρήσεως είναι έτσι σχεδιασμένα ώστε να απορροφούν τις απώλειες ούρων και να διατηρούν το δέρμα στεγνό. Αυτό, εν τούτοις, σημαίνει ότι κάποιες φορές είναι δύσκολο να εκτιμηθεί το ποσό των απωλειών, καθώς η επιφάνεια της πάνας παραμένει στεγνή. Οι πάνες χρησιμοποιούνται κάποιες φορές σε συνδυασμό/επί προσθέτως με κάποια άλλη μέθοδο διαχείρισης της κύστης, π.χ. με τους υπερηβικούς καθετήρες . Άλλες φορές χρησιμοποιούνται από μόνες τους, κυρίως από άτομα που περνούν τον πιο πολύ χρόνο τους στο κρεβάτι και δεν θέλουν να εκτελούν συνέχεια καθετηριασμούς ή εάν το πέος τους συρρικνώνεται και η πεοκαλύπτρα αποκολλάται ή θέλουν να ελέγξουν το ποσότητα των ούρων που παραμένουν στην κύστη μετά από την τεχνική των ελαφρών χτυπημάτων (tapping) στο κάτω μέρος της κοιλιάς. Πολλοί προμηθευτές μπορούν να σας προμηθεύσουν με τα κατάλληλα υλικά. Επίσης, κάποια ασφαλιστικά ταμεία καλύπτουν τα έξοδα, αν και υπάρχουν περιορισμοί όσον αφορά στο είδος του υλικού, την ποσότητα, τον προμηθευτή, κτλ. Θα πρέπει επίσης να περάσετε από αξιολόγηση από το ταμείο σας, και επαναξιολόγηση – ανά εξάμηνο συνήθως. Από την άλλη, βέβαια, μπορεί να αγοράζετε τα υλικά αυτά με δικά σας έξοδα.
Αν ακολουθείτε κάποια συγκεκριμένη μέθοδο διαχείρισης της κύστης σας ίσως να μην χρειάζεστε επιπλέον προστασία∙ ωστόσο, κάποιοι επιλέγουν να χρησιμοποιούν απορροφητικά προϊόντα κυρίως κατά την περίοδο εκμάθησης. Θα πρέπει να είστε πολύ προσεκτικοί στα θέματα που αφορούν κάποια δερματικά προβλήματα και ερεθισμούς για την αποφυγή κατακλίσεων.
Ανακυκλώσιμα προϊόντα
Αν και έχουν γίνει αρκετές προσπάθειες όσον αφορά στην ανακύκλωση των απορροφητικών προϊόντων μίας χρήσης, παρόλα αυτά, χρειάζεται ακόμα περισσότερη ευαισθησία στον τομέα αυτό. Σε κάποιες χώρες (Βρετανία) οι τοπικές αρχές διαθέτουν κάποιες υπηρεσίες συλλογής τέτοιων απορριμμάτων σε ειδικούς κάδους ή σακούλες συνήθως κίτρινου χρώματος (για αποτέφρωση). Ωστόσο, δεν έχει ακολουθηθεί ακόμα κάτι αντίστοιχο για τις πάνες των μωρών.
Προστασία στο κρεβάτι
Διατίθεται στο εμπόριο μια μεγάλη ποικιλία ειδικών σεντονιών, υποστρωμάτων, κτλ., για την προστασία από την ακράτεια κατά τη διάρκεια του ύπνου. Κι εδώ θα πρέπει να ληφθούν υπόψη πιθανοί ερεθισμοί ή κατακλίσεις από το υπόστρωμα, το σεντόνι, κτλ. Αν προκύψει κάποιο πρόβλημα, θα πρέπει να ενημερωθεί ο γιατρός σας ή η μονάδα αποκατάστασης.
Φάρμακα που Χρησιμοποιούνται για τη Διαχείριση της Κύστης Μετά την ΚΝΜ
Πολλά φάρμακα χρησιμοποιούνται για τη διαχείριση της κύστης έπειτα από την ΚΝΜ, τα οποία χωρίζονται σε διάφορες κατηγορίες, και αναφέρονται παρακάτω:
1. Αντιχολινεργικά
– Oxybutinin (Ditropan, Cystrin)
– Tolterodine (Detrusitol)
– Probanthine
– Detrunorm
– Propiverine
Αυτά τα φάρμακα παρασκευάζονται με σκοπό τη μείωση των διαστολών της κύστης. Ενεργούν στους μυς της κύστης με το να μπλοκάρουν τα νεύρα που ελέγχουν τις συστολές τους. Ως αποτέλεσμα, έχουμε την αύξηση της χωρητικότητας της κύστης, τη μείωση της ανάγκης και συχνότητας ούρησης, και τη μείωση απωλειών και πίεσης στην κύστη. Αυτά τα αποτελέσματα είναι πολύ χρήσιμα, κυρίως στα άτομα που χρησιμοποιούν μόνιμους καθετήρες. Επίσης, σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να έχουμε και μείωση της εφίδρωσης.
Η πιο συνηθισμένη επιπλοκή είναι η ξηρότητα στο στόμα. Άλλες, είναι οι διαταραχές στην όραση, η δυσπεψία κι η δυσκοιλιότητα – αλλά είναι αρκετά σπάνιες και εξαρτώνται από τη δοσολογία.
Η αποτελεσματικότητα κι οι παρενέργειες των φαρμάκων αυτών διαφέρουν, και ορισμένες φορές είναι προτιμότερο να δοκιμάζουμε διάφορα από αυτά όταν τα πρώτα που χρησιμοποιούμε κρίνονται αναποτελεσματικά ή προκαλούν προβλήματα. Τα πιο συνηθισμένα από τα πιο πάνω φάρμακα είναι τα Oxybutinin και Detrusitol.
2. Αντιβιοτικά
Καθώς οι ουρολοιμώξεις είναι πολύ συχνές στα άτομα με ΚΝΜ, η χορήγηση αντιβιοτικών κάποια στιγμή είναι αναγκαία. Μπορεί να χορηγηθούν για περιορισμένο χρόνο για την άμεση αντιμετώπιση κάποιας λοίμωξης, ή μακροπρόθεσμα, για την αντιμετώπιση πιο σοβαρών μολύνσεων.
Η επιλογή του αντιβιοτικού θα εξαρτηθεί από την λοίμωξη (ή την πιθανότητα λοίμωξης) και το ιστορικό του ασθενούς όσον αφορά στα αντιβιοτικά. Η καλλιέργεια κι η ανάλυση ούρων είναι πολύ χρήσιμη για τον καθορισμό και την επιλογή του κατάλληλου αντιβιοτικού – αν και τις πιο πολλές φορές η χορήγηση γίνεται πριν βγουν τα αποτελέσματα αυτών των εξετάσεων.
Το χρονικό διάστημα χορήγησης αντιβιοτικών για την αντιμετώπιση των ουρολοιμώξεων κυμαίνεται από 3 έως 5 μέρες. Ωστόσο, για πολλούς λόγους, το διάστημα αυτό για τα άτομα με ΚΝΜ είναι πολύ μικρό, γι’ αυτό και συνήθως προτείνεται περισσότερος χρόνος – περίπου 2 βδομάδες. Αυτό μπορεί να συμβεί αν για παράδειγμα υπάρχει σημαντική κατακράτηση ούρων, ή αν το άτομο εκτελεί διαλείποντες καθετηριασμούς. Πολλές φορές βοηθά η πλήρης εκκένωση της κύστης με τη βοήθεια μόνιμου καθετήρα, ώστε να επιδράσουν καλύτερα τα αντιβιοτικά.
3. Alpha Blockers
Πρόκειται για φάρμακα που χορηγούνται στους άνδρες με προβλήματα προστάτη. Δρουν με το να χαλαρώνουν τους μυς γύρω από τον αδένα. Πολλές φορές ενεργούν με τον ίδιο τρόπο και στους άνδρες με ΚΝΜ. Κάποιες άλλες φορές βοηθούν στη χαλάρωση του σφιγκτήρα και στην αποφυγή της δυσυνεργίας του σφιγκτήρα. Γενικώς, δεν προκαλούν παρενέργειες, αλλά μερικές φορές ίσως το άτομο νιώθει εξάντληση λόγω της πτώσης της πίεσης όταν χορηγηθεί για πρώτη φορά.
4. Όξυνση Ούρων
Τόσο ο σχηματισμός λίθων, όσο και οι ουρολοιμώξεις, ευνοούνται σε αλκαλικό περιβάλλον παρά σε όξινο. Γι’ αυτό, είναι πολύ χρήσιμο να χορηγούνται φάρμακα που βοηθούν στην παραγωγή όξινων ούρων. Φάρμακα που είναι αποτελεσματικά κατά αυτόν τον τρόπο θα πρέπει να έχουν υψηλές δόσεις βιταμίνης C, κιτρικού οξέος, χυμού από cranberries (κράνα) ή εσπεριδοειδών.
5.Αντιδιουρητική Ορμόνη
Σε ορισμένα άτομα με ΚΝΜ, η υπερβολική παραγωγή ούρων τη νύχτα μπορεί να προκαλέσει προβλήματα. Ένα τρόπος αντιμετώπισης της κατάστασης αυτής είναι η χορήγηση αντιδιουρητικών φαρμάκων, που βοηθά στη συγκέντρωση των υγρών στα νεφρά. Έτσι, για ένα σύντομο χρονικό διάστημα, μειώνεται η παραγωγή ούρων. Μόλις σταματήσουμε τα φάρμακα, τα υγρά που έχουν κατακρατηθεί παράγουν ούρα. Αυτό το φάρμακο προκαλεί ανισορροπία στη βιοχημεία του αίματος αν χορηγηθεί για μεγάλο διάστημα. Γι’ αυτό οι συχνές εξετάσεις κι η λογική χρήση είναι πολύ σημαντικά.
6. Κάνναβη
Πολλά άτομα με νεύρο-εκφυλιστικές νόσους (όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας) αναφέρουν ότι η χρήση κάνναβης προκαλεί βελτίωση στη λειτουργία της κύστης. Κλινικές μελέτες φαρμάκων βασισμένων στην κάνναβη έχουν πραγματοποιηθεί σε άτομα με νευρογενή πόνο, κι οι ασθενείς αναφέρουν μεγάλη βελτίωση στα συμπτώματα της κύστης. Ως τώρα, όμως, δεν υπάρχουν αποδεδειγμένες μελέτες που να υποστηρίζουν τη χρήση κάνναβης για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της κύστης, γι’ αυτό και δεν μπορεί να προταθεί ως λύση.
4. ΣΥΝΗΘΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΚΥΣΤΗΣ ΕΠΕΙΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΝΜ
Τα τρία πιο συνηθισμένα προβλήματα που σχετίζονται με τη μακροχρόνια διαβίωση με ΚΝΜ, είναι οι λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος, η δυσυνεργία του σφιγκτήρα της κύστης και ο σχηματισμός ουρολιθιάσεων. Κάθε ένα από αυτά θα συζητηθούν παρακάτω. Αν και σπάνιος, ο καρκίνος της κύστης είναι συχνότερος στα άτομα με ΚΝΜ, και θα γίνει μια αναφορά και σε αυτόν. Εξαιτίας αυτών των ζητημάτων, οι τακτικοί έλεγχοι και οι εξετάσεις της κύστης και των νεφρών είναι πολύ σημαντικές και επίσης θα συζητηθούν πιο κάτω.
Λοιμώξεις του Ουροποιητικού Συστήματος
Σε φυσιολογικές συνθήκες, τα ούρα είναι αποστειρωμένα – δηλαδή δεν περιέχουν βακτήρια. Το σώμα μας διαθέτει πολλούς αμυντικούς μηχανισμούς κατά των λοιμώξεων και ο πιο σημαντικός είναι η τακτική και πλήρης εκκένωση της κύστης, οπότε και τα διάφορα βακτήρια που πιθανόν υπάρχουν αποβάλλονται με τα ούρα. Αν κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό, τότε στα ούρα που κατακρατώνται θα υπάρχουν βακτήρια που θα πολλαπλασιαστούν και θα προκαλέσουν κάποια λοίμωξη.
Οι λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος δημιουργούν συνήθως κυστίτιδες (φλεγμονές στην κύστη), που ενδεχομένως να μεταφερθούν μέσω των ουρητήρων στα νεφρά, προκαλώντας πυελονεφρίτιδες. Φυσιολογικά, οι κυστίτιδες προκαλούν επώδυνες και συχνές διουρήσεις, και τα ούρα είναι θαμπά, σκούρα και δύσοσμα. Ενδεχομένως να εμφανιστεί πυρετός και γενικά συμπτώματα που θυμίζουν γρίπη. Στην πυελονεφρίτιδα, ο πυρετός είναι υψηλός, με ρίγη, τρέμουλο και πόνο στα νεφρά – αν και σε ορισμένα άτομα ο πόνος δεν εμφανίζεται.
Στα άτομα με ΚΝΜ τα συμπτώματα πολλές φορές διαφέρουν. Κάποιοι θα εμφανίσουν όλα τα παραπάνω, ενώ άλλοι όχι. Κάποιοι απλά θα νιώθουν αδιάθετοι ή θα έχουν πονοκέφαλο κι εφίδρωση, χωρίς καμία εμφανή αλλαγή στα ούρα τους. Άλλοι πάλι θα παρατηρήσουν κάποια δυσκολία στην είσοδο του καθετήρα ή την ούρηση. Οι πιο πολλοί πάντως μαθαίνουν εμπειρικά να αναγνωρίζουν τα συμπτώματα των ουρολοιμώξεων.
Οι λοιμώξεις του ουροποιητικού εμφανίζονται συχνότερα στα άτομα με ΚΝΜ λόγω της χρήσης των καθετήρων και της ατελούς εκκένωσης της κύστης. Η δυσκοιλιότητα επίσης μπορεί να αποτελεί άλλον ένα επικίνδυνο παράγοντα, καθώς κι ο σχηματισμός λίθων κι ο εκφυλισμός στα νεφρά.
Εκτός από όλα αυτά που αναφέραμε, οι ουρολοιμώξεις μπορεί να προκαλέσουν σοβαρές βλάβες στα νεφρά.
Πρόληψη των Λοιμώξεων του Ουροποιητικού
Οι ουρολοιμώξεις στα άτομα με ΚΝΜ συνήθως οφείλονται στην κατακράτηση ούρων στην κύστη, στην παρουσία ξένων σωμάτων (όπως οι καθετήρες) ή στην εμφάνιση ουρολιθιάσεων.
Είναι πολύ σημαντικό για την κύστη να αδειάζει πλήρως, γιατί σε αντίθετη περίπτωση δημιουργείται το ιδανικό περιβάλλον για τον πολλαπλασιασμό των βακτηρίων που προκαλούν λοιμώξεις. Γι’ αυτό το λόγο, αν χρησιμοποιούμε πεοκαλύπτρες, είναι σημαντικό να ελέγχουμε την ποσότητα των ούρων που παραμένουν στην κύστη. Αν η ποσότητα αυτή είναι μεγάλη, ίσως θα ήταν καλό να αλλάξουμε τη μέθοδο διαχείρισης της κύστης μας, για να μειώσουμε τους κινδύνους για ουρολοιμώξεις. Αν χρησιμοποιούμε μόνιμο καθετήρα στα ούρα μας, δημιουργούνται αποικίες βακτηρίων. Το δέρμα μας, ακόμα κι αν ο καθετήρας είναι καλά αποστειρωμένος, έχει βακτήρια. Αυτά μεταφέρονται στον καθετήρα, κι από εκεί στην κύστη. Οι αποικίες όμως δεν σημαίνουν απαραίτητα και λοιμώξεις. Οι λοιμώξεις παρουσιάζονται όταν τα βακτήρια αρχίζουν να πολλαπλασιάζονται γρήγορα και να επιτίθενται στα τοιχώματα της κύστης. Είναι αδύνατο να αντιμετωπιστούν εξ’ολοκλήρου οι αποικίες βακτηρίων, γι’ αυτό και είναι πιο σωστό να χορηγούνται αντιβιοτικά μόνο στην περίπτωση που κάνουν την εμφάνισή τους τα συμπτώματα της ουρολοίμωξης (πυρετός, δύσοσμα και σκούρα ούρα, κτλ). Η χρήση των αντιβιοτικών για την αντιμετώπιση των ασυμπτωματικών βακτηριακών αποικιών είναι λάθος, και μπορεί να οδηγήσει σε ανοχή του οργανισμού απέναντι στα συγκεκριμένα αντιβιοτικά. Πριν καταλήξουμε στα αντιβιοτικά, μπορούμε να προλάβουμε την αποικιοποίηση και τις λοιμώξεις με διάφορα μέτρα, όπως η σωστή και επαρκής λήψη υγρών, η καλή υγιεινή της περιοχής, οι τακτικές αλλαγές στον καθετήρα, κτλ. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η κατανάλωση χυμών πλούσιων σε βιταμίνη C (χυμός cranberries) βοηθά στην όξυνση των ούρων, κάτι που είναι εξαιρετικά ωφέλιμο.
Δυσυνεργία του Σφιγκτήρα της Κύστης (Απώλεια Συντονισμού των μυών της κύστης με τον σφιγκτήρα της)
Κατά τη φυσιολογική διαδικασία της ούρησης οι μυς της κύστης συσπώνται, κι η βαλβίδα στην άκρη της (σφιγκτήρας) χαλαρώνει. Έτσι, η κύστη αδειάζει πλήρως και γρήγορα, κάτω από συνθήκες χαμηλής πίεσης.
Μετά την κάκωση, όμως, ο συντονισμός μεταξύ των μυών και του σφιγκτήρα διαταράσσεται. Αντί να χαλαρώνει, κάποιες φορές συσπάται, όπως κι οι μυς. Αυτή η κατάσταση ονομάζεται δυσυνεργία του σφιγκτήρα, κι έχει ως αποτέλεσμα την διαλείπουσα ούρηση, τις ατελείς εκκενώσεις και την αύξηση της πίεσης στην κύστη κατά την ούρηση. Έτσι, μπορεί να προκληθούν λοιμώξεις του ουροποιητικού και βλάβες στην κύστη και τα νεφρά. Επί προσθέτως, η δυσυνεργία του σφιγκτήρα είναι μια από τις βασικές αιτίες εμφάνισης της αυτόνομης δυσρυφλέξιας, που με την σειρά της μπορεί να προκαλέσει πολλές επικίνδυνες καταστάσεις.
Η δυσυνεργία του σφιγκτήρα μπορεί να προκληθεί τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες που έχουν βλάβες πάνω από το μεσοθωράκιο. Ωστόσο, είναι πιο επικίνδυνη στους άνδρες, καθώς ο σφιγκτήρας τους είναι πιο ισχυρός από ό,τι στις γυναίκες. Αυτό σημαίνει ότι η πίεση στην κύστη των ανδρών μπορεί να αυξηθεί επικίνδυνα, θέτοντας σε κίνδυνο τα νεφρά, ενώ στις γυναίκες συνήθως η μεγάλη αύξηση προκαλεί απώλειες ούρων. Έτσι, οι βλάβες στα νεφρά είναι σπανιότερες στις γυναίκες.
Η αποτελεσματική αντιμετώπιση επομένως αυτής της κατάστασης είναι πολύ σημαντική για τη ζωή των ατόμων με ΚΝΜ. Υπάρχουν δυο τρόποι για να συμβεί αυτό – είτε με τη μείωση των συστολών των μυών της κύστης και τη χρήση διαλειπόντων καθετηριασμών, είτε με την εξάλειψη των συστολών του σφιγκτήρα και τη χρήση πεοκαλύπτρων για τη συλλογή των ούρων.
– Οι συστολές των μυών της κύστης μπορούν να μειωθούν (ή και να εξαλειφθούν) με τη χρήση αντιχολινεργικών φαρμάκων, με τη χειρουργική επέμβαση διάνοιξης της κύστης, με τη διατομή των νεύρων της κύστης ή με την έγχυση Bo Tox στα τοιχώματά της.
– Οι συστολές του σφιγκτήρα της κύστης αντιμετωπίζονται με την τομή του, με μια επέμβαση που ονομάζεται σφιγκτηρεκτομή, ή με τη τοποθέτηση ενός μεταλλικού δακτυλίου για την αποτροπή των συσπάσεων.
Σχηματισμός Λίθων του Ουροποιητικού Συστήματος
Επικίνδυνοι Παράγοντες
Ο σχηματισμός λίθων στο ουροποιητικό σύστημα των ατόμων με ΚΝΜ είναι πολύ συχνός για διάφορους λόγους. Η ακινησία κι η απώλεια του μυϊκού τόνου έχει ως αποτέλεσμα τα οστά να χάνουν αρκετό ασβέστιο και άλλα ιχνοστοιχεία που περνούν μέσω της κυκλοφορίας του αίματος στα ούρα. Έτσι, σχηματίζονται λίθοι στα νεφρά ή την κύστη. Άλλοι παράγοντες που συντελούν στον σχηματισμό λίθων είναι η εφαρμογή μόνιμων καθετήρων και οι ουρολοιμώξεις. Αν έχει χρησιμοποιηθεί μέρος του εντέρου για την αύξηση της χωρητικότητας της κύστης (με χειρουργικές επεμβάσεις που θα σχολιαστούν παρακάτω), τότε, βλέννες και μολύνσεις προκαλούν ουρολιθιάσεις.
Λίθοι στην Κύστη
Οι πιο συχνές μορφές λίθων στα άτομα με ΚΝΜ είναι οι λίθοι της κύστης που οφείλονται στους καθετήρες (ουρηθρικούς ή υπερηβικούς, και σπανιότερα διαλείποντες). Αυτοί μπορεί να προκαλέσουν επαναλαμβανόμενες ή ανεκτές στα αντιβιοτικά ουρολοιμώξεις, ερεθισμούς στην κύστη με διαρροές, παρεμπόδιση της αποβολής των ούρων στον καθετήρα ή συμπτώματα αυτόνομης δυσρυφλέξιας.
Εικόνα 10: Αφαίρεση πέτρας από την ουροδόχο κύστη
Οι λίθοι μπορεί να είναι ορατοί με ακτινογραφίες ή υπέρηχους, αλλά κάποιες φορές μπορούν να ανιχνευθούν μόνο με κυστεοσκόπηση. Οι λίθοι της κύστης που οφείλονται στους καθετήρες είναι σχετικά μαλακοί και μπορούν εύκολα να σπάσουν και να αποβληθούν με τη βοήθεια κυστεοσκοπίου έπειτα από την εφαρμογή γενικής αναισθησίας ή τοπικά με παρακέντηση στον νωτιαίο μυελό (μια επέμβαση που ονομάζεται ενδοσκοπική λιθοτριψία).
Κάποιες φορές, εάν ο λίθος είναι σκληρός ή ιδιαίτερα μεγάλος, τότε αφαιρείται με μια μικρή τομή στο κάτω μέρος της κοιλιάς (μια επέμβαση που ονομάζεται κυστο-λιθοτομία). Βασικός τρόπος αποφυγής των λίθων της κύστης είναι η κατανάλωση πολλών υγρών ή νερού, ώστε να αποβληθούν τα ιχνοστοιχεία που συναθροίζονται στην κύστη.
Λίθοι στα Νεφρά
Οι λίθοι που σχηματίζονται στα νεφρά ίσως να μην προκαλούν κανένα σύμπτωμα στα άτομα με ΚΝΜ. Έτσι, συνήθως ανακαλύπτονται τυχαία έπειτα από εξέταση με ακτινογραφίες ή υπέρηχους. Μπορούν ωστόσο να προκαλέσουν πόνο, αίμα στα ούρα (αιματουρία), συχνές κι επίμονες ουρολοιμώξεις, διαταραχές στη λειτουργία των νεφρών, και συμπτώματα αυτόνομης δυσρυφλέξιας – κυρίως στα άτομα που είναι επιρρεπή σε αυτήν. Αν αυτά τα συμπτώματα επιμένουν, τότε αποτελούν ενδείξεις παρουσίας λίθων στα νεφρά, και ο γιατρός σας θα σας υποβάλει σε εξετάσεις με ακτίνες ή υπέρηχους για να διαπιστώσει αν όντως υπάρχουν.
Η επιλογή της αντιμετώπισης των λίθων στα νεφρά είναι πολυσύνθετη και θα πρέπει να ληφθούν υπόψη πολλοί παράγοντες, όπως: το μέγεθος κι η θέση του λίθου (ή των λίθων), το πόσο επηρεάζεται η λειτουργία των νεφρών, η μέθοδος διαχείρισης της κύστης που εφαρμόζεται τώρα και στο μέλλον, η υγεία γενικά του ασθενούς και το μέγεθός του, οι ειδικές επεμβάσεις που μπορούν να γίνουν, ο εξοπλισμός που υπάρχει, καθώς κι άλλοι παράγοντες.
Οι επιλογές γενικά είναι οι ακόλουθες:
Αν ο λίθος είναι μικρός και δεν μεγαλώνει άλλο ή αν δεν είναι επικίνδυνος στο να προκαλέσει ζημιές στα νεφρά, τότε απλά εξετάζουμε με ακτίνες και υπέρηχους τα νεφρά και τον λίθο. Είναι φανερό ότι αν υπάρχει η τάση να μεγαλώνει σε μέγεθος ή να προκαλέσει κάποια ζημιά, τότε ίσως χρειαστεί επέμβαση, αλλά συνήθως αποφεύγεται. Οι μεγάλοι λίθοι αφαιρούνται από τα νεφρά με μια επέμβαση που ονομάζεται νεφρο-λιθοτομία. Με μια μεγάλη τομή στα πλευρά, προσεγγίζεται το νεφρό, και στη συνέχεια κόβεται κι αφαιρείται ο λίθος. Είναι προφανές ότι πρόκειται για μια αρκετά σοβαρή επέμβαση, που μπορεί να προκαλέσει σημαντικές ζημιές στα νεφρά.
Ευτυχώς, μια νέα μέθοδος εφαρμόζεται τελευταία, στην οποία ένα τηλεσκόπιο εισέρχεται από την πλάτη στα νεφρά και οι λίθοι αποκόβονται και απομακρύνονται. Κι αυτή είναι σοβαρή επέμβαση, όμως προκαλεί λιγότερες ζημιές στα νεφρά, και συνήθως το άτομο αναρρώνει ευκολότερα. Ονομάζεται διαδερματική νεφρολιθοτομία. Είναι πολύ εξειδικευμένη μέθοδος και μπορεί να γίνει μόνο από ειδικούς χειρουργούς κι όχι από τους απλούς ουρολόγους της μονάδας αποκατάστασης. Το βασικότερο μειονέκτημα της επέμβασης αυτής είναι ότι πιθανόν να μην καθαρίσει το νεφρό από τους λίθους με την πρώτη κι ίσως χρειαστεί δεύτερη ή και τρίτη επανάληψη. Πάντως, η ανάρρωση είναι γρήγορη, και προτιμάται η μέθοδος αυτή.
Επίσης, είναι πιθανή η διάσπαση μικρών λίθων στα νεφρά με μια συσκευή λιθοτριψίας που εφαρμόζεται εξωτερικά και δεν χρειάζεται επέμβαση. Ασκούνται εξωτερικά δονήσεις κι έτσι οι λίθοι τεμαχίζονται, οπότε περνούν μέσω των ουρητήρων στην κύστη κι αποβάλλονται με την ούρηση.
Πολλές φορές συνιστάται η εφαρμογή ενός μικρού σωλήνα στους ουρητήρες. Αυτή είναι μια λεπτή τηλεσκοπική διαδικασία που απαιτεί την εφαρμογή κυστεοσκόπησης. Δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν όλοι οι λίθοι με αυτόν τον τρόπο, κι η αγωγή μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα αυτόνομης δυσρυφλέξιας. Η μέθοδος αυτή, τέλος, αντενδείκνυται στα άτομα που μετά την ΚΝΜ έχουν αποκτήσει κάποιες κύστες στον νωτιαίο μυελό (συριγγομυελίτιδα).
Λίθοι στους Ουρητήρες
Αν ο λίθος έχει μεταφερθεί από τα νεφρά στους ουρητήρες, τότε αντιμετωπίζεται με μια διαδικασία που ονομάζεται ουρητηροσκόπηση. Είναι μια τηλεσκοπική μέθοδος, κατά την οποία ένα πολύ λεπτό εργαλείο εισέρχεται από την κύστη στον ουρητήρα. Ο λίθος έτσι είτε διασπάται εύκολα, είτε αφαιρείται εξολοκλήρου. Συχνά είναι απαραίτητο να εφαρμόσουμε ένα λεπτό σωλήνα μέσα στον ουρητήρα, ώστε να εξασφαλίσουμε τη συνεχή δίοδο των ούρων από τα νεφρά, καθ’όλη τη διάρκεια ανάρρωσης του ουρητήρα. Έπειτα από λίγες εβδομάδες, ο σωλήνας αφαιρείται. Επίσης, ίσως είναι απαραίτητη παραπάνω από μια ουρητηροσκόπηση, κυρίως αν έχουμε να κάνουμε με μεγάλους ή σύνθετους λίθους. Σπανιότερα δε, μπορεί να μην έχουμε τη δυνατότητα να αντιμετωπίσουμε τους λίθους των ουρητήρων, παρά μόνο με ανοικτή επέμβαση ουρητηρο-λιθοτομίας. Τέλος, κάποιοι λίθοι των νεφρών μπορούν επίσης να αντιμετωπιστούν με λεπτά και εύκαμπτα ουρητηροσκόπια.
Ανακεφαλαίωση
Οι μοντέρνες μέθοδοι αντιμετώπισης των λίθων σε οποιοδήποτε τμήμα του ουροποιητικού συστήματος, καθιστούν πιθανή την μη εφαρμογή πολύπλοκων χειρουργικών επεμβάσεων. Συνήθως, οι κίνδυνοι από τις θεραπείες αυτές είναι πολύ μικροί, και ο χρόνος ανάρρωσης σύντομος. Έπειτα από την αντιμετώπιση των λίθων είναι πολύ σημαντική η πρόληψη σχηματισμού νέων λίθων, γι’ αυτό είναι σημαντικοί οι συχνοί επανέλεγχοι, για την αποφυγή των φθορών στα νεφρά και του σχηματισμού νέων λίθων.
Πρόληψη των Λίθων
Οι λίθοι του ουροποιητικού είναι συνήθως αποτέλεσμα της συγκέντρωσης, αλκαλικών και μολυσμένων ούρων, καθώς και ξένων οργανισμών στην κύστη.
Για να μειώσουμε επομένως τους κινδύνους σχηματισμού λίθων θα πρέπει να τηρούμε ένα σταθερό πρόγραμμα λήψης υγρών και αποβολής ούρων, της τάξης των τριών λίτρων, ή και περισσότερο, καθημερινά. Έτσι, τα ούρα γίνονται πιο αραιά και αποβάλλονται όλες οι βλαβερές ουσίες ευκολότερα.
Αν τα ούρα είναι αλκαλικά, τότε τα χημικά στοιχεία που σχηματίζουν τους λίθους διευκολύνονται. Αν τα ούρα είναι όξινα, τότε τα στοιχεία παραμένουν διασκορπισμένα στα ούρα και δεν σχηματίζουν λίθους. Ο χυμός των cranberries και οι υψηλές δόσεις της βιταμίνης C, αλλά και όλα τα εσπεριδοειδή, οξύνουν τα ούρα και βοηθούν στη μείωση της δημιουργίας λίθων και των ουρολοιμώξεων. Οι λοιμώξεις του ουροποιητικού προκαλούν τις ουρολιθιάσεις, με την μετατροπή των ούρων σε αλκαλικά, γι’ αυτό κι η άμεση αντιμετώπισή τους κι η πρόληψή τους είναι σημαντική. Με τους μόνιμους καθετήρες έχουμε τη δημιουργία αποικιών από βακτήρια. Ακόμα κι αυτά που δεν προκαλούν κάποια λοίμωξη, μετατρέπουν τα ούρα σε αλκαλικά και διευκολύνουν τον σχηματισμό λίθων. Αυτή είναι και μια από τις λίγες φορές που προτείνεται η λήψη αντιβιοτικών σε ασυμπτωματικούς ασθενείς που χρησιμοποιούν μόνιμο καθετήρα.
Το πιο σύνηθες ξένο σώμα που προκαλεί τη δημιουργία λίθων στην κύστη είναι ο μόνιμος καθετήρας. Γι’ αυτό θα πρέπει να προτιμούμε τους διαλείποντες καθετήρες από τους μόνιμους. Όπου χρησιμοποιείται ο μόνιμος καθετήρας, η μείωση των κινδύνων σχηματισμού λίθων επιτυγχάνεται με τους εξής τρόπους:
– Διατηρώντας τα ούρα αραιά και όξινα, με τη κατανάλωση πολύ νερού και χυμών πλούσιων σε βιταμίνη C είναι ζωτικής σημασίας.
– Η διαλείπουσα λειτουργία του καθετήρα επιτρέπει την καλύτερη αποβολή των ουσιών που προκαλούν τον σχηματισμό λίθων.
– Η αλλαγή του καθετήρα πριν καλυφθεί με επίστρωμα υπολειμμάτων (υπολείμματα και λίθοι προσκολλώνται στην άκρη του και αποβάλλονται όταν τον αφαιρέσουμε), βοηθάει πολύ. Οι επαγγελματίες που σχετίζονται με την ΚΝΜ προτείνουν την αλλαγή του καθετήρα κάθε 6 εβδομάδες, προτού μεγάλη ποσότητα υπολειμμάτων προσκολληθεί στην άκρη του καθετήρα.
Οι συχνές ουρολοιμώξεις κι η δημιουργία βακτηριακών αποικιών συνεπικουρούν στον σχηματισμό λίθων. Γι’ αυτό κρίνονται αναγκαίοι οι συχνοί έλεγχοι για την παρουσία βακτηριδίων κι οι αγωγές με αντιβιοτικά. Αυτές μπορεί να εφαρμοστούν για περιορισμένο χρονικό διάστημα, ώστε να καταπολεμήσουν κάποια βακτήρια συγκεκριμένα, ή μακροπρόθεσμα σε μικρές δόσεις, προληπτικά, για την αποφυγή της συσσώρευσής τους. Δεν είναι απαραίτητο όμως να αντιμετωπίζονται όλοι οι μικροοργανισμοί που βρίσκονται στα ούρα των ατόμων που χρησιμοποιούν μόνιμο καθετήρα, γιατί έτσι μπορεί να δημιουργηθούν προβλήματα, κυρίως λόγω της ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά από τη συχνή χρήση τους.
Μικρά κομμάτια βλέννας και τριχών του εφηβαίου βρίσκονται συχνά στους λίθους της κύστης των ατόμων που χρησιμοποιούν μόνιμους ή διαλείποντες καθετήρες. Αυτά ίσως εισήλθαν κατά τη διαδικασία του καθετηριασμού ή της αλλαγής του καθετήρα, και στη συνέχεια έδρασαν ως ξένο σώμα δημιουργώντας λίθους. Γι’ αυτό θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στην υγιεινή και την τεχνική του καθετηριασμού ή της αλλαγής του καθετήρα (ουρηθρικού ή υπερηβικού).
Ακόμα πιο σπάνια μπορούμε να συναντήσουμε στον γενικό πληθυσμό ολόκληρες οικογένειες ή συγγενικά πρόσωπα που πάσχουν από συγκεκριμένες ασθένειες που προκαλούν τη δημιουργία λίθων. Αυτοί οι λίθοι έχουν χαρακτηριστικό χημικό υπόβαθρο διαμόρφωσης, κι ίσως απαιτείται η χορήγηση κατάλληλων φαρμάκων για την αντιμετώπισή τους. Συνήθως αυτοί οι λίθοι εμφανίζονται από πολύ νωρίς στη ζωή του ατόμου, πολύ νωρίτερα από τη στιγμή που συνέβη η ΚΝΜ, και λογικά θα χρειαστεί να γίνουν κάποιες σχετικές εξετάσεις για να ελεγχθεί το συγκεκριμένο πρόβλημα στο άτομο που υπέστη κάκωση.
Ο Κίνδυνος Εμφάνισης Καρκίνου της Κύστης Έπειτα από την ΚΝΜ
Ο καρκίνος της κύστης είναι μια από τις συχνότερες μορφές καρκίνου (εμφανίζεται περίπου σε 30 άτομα ανα 100.000). Βασικό του σύμπτωμα είναι η παρουσία αίματος στα ούρα (αιματουρία), γι’ αυτό και η διάγνωσή του είναι γρήγορη κι η θεραπεία του σχετικά εύκολη. Υπάρχουν ενδείξεις πως η χρήση των μόνιμων καθετήρων ίσως επηρεάζει την εμφάνιση αυτής της μορφής καρκίνου. Επίσης, πιστεύεται ότι ο καρκίνος της κύστης παρουσιάζεται πιο συχνά στα άτομα με ΚΝΜ. Δεν έχει αποδειχθεί ακόμα όμως αν αυτό οφείλεται στη μακροχρόνια χρήση των καθετήρων ή σε κάποιον άλλο παράγοντα που σχετίζεται με την ΚΝΜ.
Όποια κι αν είναι η αιτία, είναι γεγονός ότι τα άτομα με ΚΝΜ έχουν μια πιθανότητα παραπάνω να εμφανίσουν καρκίνο της κύστης, κυρίως αν χρησιμοποιούν καθετήρες για μεγάλο χρονικό διάστημα. Καθώς το πρώτο σύμπτωμά του είναι η παρουσία αίματος στα ούρα, που δεν σχετίζεται με ουρολοίμωξη, κρίνεται απαραίτητο να αναφερθεί στον υπεύθυνο γιατρό αμέσως μόλις εντοπιστεί. Πολλές μονάδες αποκατάστασης ακολουθούν μια πολιτική τακτικών κυστεοσκοπήσεων (π.χ. ετήσιες έπειτα από 5 χρόνια συνεχών καθετηριασμών) για τον έλεγχο όγκων του ουροποιητικού συστήματος. Αν διαγνωστεί ο καρκίνος ή κάποιες προκαρκινικές μεταβολές, τότε καθορίζεται η απαιτούμενη θεραπεία που περιλαμβάνει ακόμα και την αφαίρεση της κύστης (κυστεκτομή).
Ετήσιες Εξετάσεις και Επανέλεγχοι της Κύστης
Όποιο κι αν είναι το επίπεδο και η σοβαρότητα της κάκωσης ή ο τρόπος που διαχειριζόμαστε την κύστη, θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι η συμπεριφορά της μπορεί να αλλάξει οποιαδήποτε στιγμή.
Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό τόσο η κύστη όσο και τα νεφρά να ελέγχονται συχνά στα πλαίσια τακτικών επανεξετάσεων. Στις πιο πολλές περιπτώσεις οι ετήσιοι επανέλεγχοι είναι πολύ σημαντικοί, ενώ σε κάποιες άλλες το χρονικό διάστημα μπορεί να είναι και πέραν του έτους. Στόχος των εξετάσεων αυτών είναι ο έλεγχος κάποιον μεταβολών ή προβλημάτων που πιθανά να παρουσιάζονται στη συμπεριφορά της κύστης πριν αυτά επεκταθούν και στα νεφρά.
Θα σας ρωτήσουν σχετικά με τη μέθοδο διαχείρισης της κύστης που ακολουθείτε και αν έχετε παρατηρήσει κάποιες αλλαγές (συχνότητα και ευκολία των διαλειπόντων καθετηριασμών, εμφάνιση ουρολοιμώξεων, αιματουρία, συμπτώματα δυσρυφλέξιας, κτλ). Σε ορισμένα κέντρα αποκατάστασης θα υποβληθείτε σε αναλύσεις ουρών για τυχόν λοιμώξεις ή σε αιματολογικές εξετάσεις για τον έλεγχο αναιμίας ή προβλημάτων που αφορούν στα νεφρά.
Οι υπέρηχοι στα νεφρά διεξάγονται για την εξακρίβωση της διαστολής των νεφρών (υδρονέφρωση) ή φθορών που μπορεί να οφείλονται στην αυξημένη πίεση στο εσωτερικό της κύστης ή στις ουρολοιμώξεις. Η κύστη επίσης ελέγχεται για την ποσότητα κατακράτησης των ούρων ή την ανίχνευση λίθων. Επίσης, κάποιες ακτινολογικές εξετάσεις για την εξέταση του εντέρου ή τον έλεγχο λίθων, είναι πολύ χρήσιμες.
Όλες αυτές οι εξετάσεις μπορούν να πραγματοποιηθούν είτε στο κέντρο αποκατάστασης είτε σε ουρολογικές κλινικές που συνεργάζονται με αυτό. Έτσι, μπορούν να αντιμετωπιστούν ευκολότερα κάποια προβλήματα που οφείλονται στην ΚΝΜ, από τους ειδικούς στις κακώσεις, πράγμα που ίσως είναι αρκετά πιο δύσκολο σε ένα γενικό νοσοκομείο ή κλινική. Μπορεί επίσης να σας συμβουλεύσουν να κάνετε κάποιες αλλαγές στον τρόπο διαχείρισης της κύστης σας (π.χ. περισσότερους διαλείποντες ή αλλαγές στα φάρμακα που σας χορηγούνται, κτλ).
Τέλος, μπορεί να χρειαστεί να υποβληθείτε και σε άλλες εξετάσεις. Αυτές μπορεί να είναι κάποιες από αυτές που έχουμε αναφέρει παραπάνω, όπως: η κυστεοσκόπηση, η ουροδυναμική, η πυελογραφία, η νεφρογραφία, η αξονική ή η μαγνητική τομογραφία, κτλ.
5. ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΗΣ ΚΥΣΤΗΣ
Όλα τα Κέντρα Αποκατάστασης συνεργάζονται με ουρολόγο. Οι ουρολόγοι μπορεί να είναι και χειρουργοί, που ειδικεύονται στις παθήσεις του ουροποιητικού συστήματος. Αυτοί οι ουρολόγοι που συνεργάζονται με τα Κέντρα Αποκατάστασης έχουν ιδιαίτερη εμπειρία στα προβλήματα της κύστης και των νεφρών που σχετίζονται με την κάκωση νωτιαίου μυελού (ή άλλων νευρολογικών παθήσεων, όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας ή η δυσραφία).
Βέβαια, το ότι καποιοι ουρολόγοι είναι και χειρουργοί δεν σημαίνει ότι θέλουν πάντα να χειρουργούν. Αυτό θα εξαρτηθεί από την περίπτωση του εκάστοτε ασθενή, και μόνο μια μικρή μειονότητα ασθενών θα υποβληθούν σε επέμβαση. Η χειρουργική επέμβαση είναι η έσχατη λύση, αφού πρώτα αποκλειστούν όλες οι άλλες επιλογές. Ωστόσο, οι επεμβάσεις αυτές μπορεί να βελτιώσουν εκπληκτικά την ποιότητα ζωής των ατόμων με ΚΝΜ, όταν αυτή επηρεάζεται από τα προβλήματα που σχετίζονται με την κύστη. Σε κάποιες περιπτώσεις, οι χειρουργικές επεμβάσεις είναι σημαντικές για την πρόληψη η ελαχιστοποίηση των φθορών στα νεφρά.
Όποια επέμβαση κι αν επιλεχθεί, θα πρέπει να συζητηθεί πρώτα με τον άνθρωπο με ΚΝΜ και/ή τους συγγενείς του ή τα άτομα που τον φροντίζουν. Επίσης, οποιαδήποτε άλλη εναλλακτική λύση – επέμβαση ή μέθοδος διαχείρισης – θα πρέπει να συζητηθεί, ώστε το άτομο να έχει μια ολοκληρωμένη εικόνα της κατάστασης και των επιλογών του.
Πιο κάτω παραθέτουμε μια σειρά από επεμβάσεις που συνήθως γίνονται στα άτομα με ΚΝΜ. Η περιγραφή είναι σύντομη και περιεκτική, περιλαμβάνοντας μια περίληψη του τί είναι η καθεμία, και των προβλημάτων για την αντιμετώπιση των οποίων χρησιμοποιούνται.
Κυστεοσκόπηση
Πρόκειται απλά για μια εξέταση του εσωτερικού της κύστης, με τη βοήθεια ενός τηλεσκοπίου που ονομάζεται κυστεοσκόπιο. Μπορεί να πραγματοποιηθεί με ή χωρίς αναισθησία, ανάλογα με το επίπεδο της βλάβης και του τί θέλουμε να βρούμε.
Εισαγωγή του Υπερηβικού Καθετήρα
Αυτή μπορεί να συμβεί είτε στον ιατρικό θάλαμο με τη βοήθεια τοπικού αναισθητικού, είτε στην κλινική ή το χειρουργείο με ολική αναισθησία. Η τελευταία περίπτωση είναι απαραίτητη, κυρίως αν υπάρχει φόβος για αυτόνομη δυσρυφλέξια ή αν η κύστη δύσκολα διαστέλλεται λόγω των απωλειών ούρων ή της μικρής της χωρητικότητας.
Σφιγκτηρεκτομή
Με τη βοήθεια ειδικού κυστεοσκοπίου ο σφιγκτήρας κόβεται σε κάποιο σημείο για την αποφυγή της δυσυνεργίας του. Ένα αναισθητικό απαιτείται για την αποφυγή των προβλημάτων, κι ίσως χρειαστεί κάποιος καθετήρας για κάποιες μέρες, πριν επιστρέψουμε στις πεοκαλύπτρες.
Εισαγωγή Ελάσματος στον Σφιγκτήρα
Μια εναλλακτική μέθοδος είναι η εισαγωγή μεταλλικού ελάσματος στην ουρήθρα, που συγκρατεί ανοιχτό τον σφιγκτήρα. Δεν χρειάζεται καθετήρας, αλλά μπορεί να παρουσιαστούν συμπτώματα δυσρυφλέξιας, γι’ αυτό είναι απαραίτητο το αναισθητικό.
Ενέσεις Bo Tox
Το Bo Tox είναι ένα φάρμακο που παραλύει τους μυς. Μπορεί να εισαχθεί στην κύστη με τη βοήθεια κυστεοσκοπίου για την πρόληψη επικίνδυνων συστολών της κύστης. Έτσι, προφυλάσσεται η κύστη, αλλά αυτό μπορεί να σημαίνει ότι θα πρέπει να χρησιμοποιούμε τους διαλείποντες καθετηριασμούς ως μέθοδο διαχείρισής της.
Χειρουργική Επέμβαση Ακράτειας στις Γυναίκες
Σε ορισμένες γυναίκες οι απώλειες ούρων μπορεί να οφείλονται σε αδυναμία του σφιγκτήρα. Γι’ αυτό το λόγο υπάρχουν διάφορες χειρουργικές επεμβάσεις που βοηθούν την κατάσταση, και πολλοί παράγοντες που σχετίζονται με τη σοβαρότητά της θα πρέπει να ληφθούν υπόψη, ώστε να γίνει η κατάλληλη επιλογή της επέμβασης.
Τεχνητός Σφιγκτήρας
Πρόκειται για μια συσκευή που εμφυτεύεται όταν ο σφιγκτήρας της κύστης δεν λειτουργεί. Είναι πολύ χρήσιμη σε κάποιους ασθενείς, αλλά θα πρέπει να γίνει προσεκτική επιλογή λόγω της ευαισθησίας τους και των λοιμώξεων που ίσως προκαλέσει η αντικατάσταση του φυσιολογικού σφιγκτήρα.
Ηβοκολπική Ταινία και Κολπικές Ταινίες Στήριξης
Πρόκειται για επεμβάσεις στις γυναίκες κατά τις όποιες τοποθετείται μια ταινία στα τοιχώματα του κόλπου για το ανασήκωμα και την στήριξη της ουρήθρας και του σφιγκτήρα.
Κυστεοπλαστική
Πρόκειται για επέμβαση όπου ένα τμήμα του εντέρου τοποθετείται στην κύστη. Αποτελεί την πιο αξιόπιστη μέθοδο διεύρυνσης της κύστης και βοηθά στην πρόληψη των υψηλών πιέσεων σε αυτήν. Ωστόσο, θεωρείται πολύπλοκη επέμβαση, και έπειτα από αυτήν θα πρέπει να επιλέξετε τους διαλείποντες καθετηριασμούς.
Ειλεακός Σωλήνας / Ουρικό Στόμιο
Αυτή είναι μια σοβαρή επέμβαση, κατά την οποία χρησιμοποιείται ένα τμήμα του εντέρου για την αποβολή των ούρων από τα νεφρά σε ένα σημείο της κοιλιακής χώρας πέρα από την κύστη. Τα ούρα έπειτα συλλέγονται με κάποια εξωτερική συσκευή.
Κοιλιακό Στόμιο Πλήρους Καθετηριασμού ή Mitroffanoff Στόμιο
Αυτές οι επεμβάσεις δημιουργούν μια δίοδο για διαλείποντες καθετηριασμούς μεταξύ των τοιχωμάτων της κοιλιάς και της κύστης. Συνήθως γίνονται σε ασθενείς που δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν τους διαλείποντες καθετήρες ή δεν επιθυμούν να υποβληθούν σε επέμβαση ειλεακού σωλήνα.
Διέγερση / Καταστολή των Ιερών Ριζών
Πρόκειται για επεμβάσεις στον νωτιαίο μυελό. Στην πρώτη, γίνεται εμφύτευση ενός διεγέρτη που επιτρέπει την εκκένωση της κύστης. Η δεύτερη, καταργεί τις επικίνδυνες συστολές της κύστης που προκαλούν ακράτεια και βλάβες στα νεφρά.
Οι χειρουργικές επεμβάσεις είναι πολύ σοβαρή υπόθεση. Πριν λοιπόν πάρετε αυτήν την απόφαση θα πρέπει να έχετε εξετάσει λεπτομερώς όλες τις άλλες εναλλακτικές λύσεις. Αν η μέθοδος διαχείρισης της κύστης που έχετε επιλέξει δεν αποδίδει, τότε θα πρέπει να συζητήσετε την προοπτική μίας χειρουργικής επέμβασης με την επιστημονική ομάδα του κέντρου αποκατάστασης, με κάποιον σύμβουλο, τους προσωπικούς βοηθούς και τα άτομα που σας φροντίζουν, τους εργοθεραπευτές, τους φυσικοθεραπευτές, τα μέλη της οικογένειάς σας και γενικά τα άτομα που παίζουν σημαντικό ρόλο στη ζωή σας. Οι συμβουλές διάφορων ατόμων σε συνδυασμό με τις απόψεις των ειδικών και έμπειρων επιστημόνων θα σας βοηθήσουν στο να πάρετε την σωστή απόφαση στα ζητήματα που σας απασχολούν.
Πηγή: Spinal Injuries Association (factsheets)
Απόδοση στα ελληνικά:
Ζουρνατζίδης Παναγιώτης, Εργοθεραπευτής
panos@disabled.gr