Προβληματισμοί σχετικά με το μέλλον των Παραολυμπιακών αγώνων
1960: Ρώμη, Ιταλία. Τετρακόσιοι αθλητές σε τροχήλατες καρέκλες από 23 χώρες συναγωνίζονται σε 8 αθλήματα μπροστά στα μάτια μερικών φίλων και φιλάθλων.
1996: Ατλάντα, Η.Π.Α. 3250 αθλητές από 127 χώρες συμμετέχουν σε 17 αγωνίσματα για 10 συνεχείς ημέρες χειροκροτούμενοι τουλάχιστον από μισό εκατομμύριο θεατές, οι οποίοι για πρώτη φορά στην ιστορία αυτών των αγώνων πληρώνουν εισιτήριο για να τους παρακολουθήσουν.
Οι παραολυμπιακοί Αγώνες είναι αγώνες για αθλητές με παραπληγία, τετραπληγία, ακρωτηριασμό, εγκεφαλική παράλυση, τύφλωση και άλλες ιδιαιτερότητες και οργανώνονται κάθε 4 χρόνια (καλοκαιρινοί και χειμερινοί αγώνες), συνήθως από την ίδια χώρα που φιλοξενεί και τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ο όρος “Παραολυμπιακοί” χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στο Τόκυο. Αργότερα επειδή σε αυτούς τους αγώνες δικαίωμα συμμετοχής είχαν όχι μόνο αθλητές με κινητικές αλλά και με άλλες ιδιαιτερότητες, δίπλα στη λέξη παραπληγία ενώθηκε με το αγώνες οργανώνονται ΜΑΖΙ με τους Ολυμπιακούς Αγώνες.
Οι Παραολυμπιακοί Αγώνες δεν αποτελούν σήμερα ένα από τα σημαντικότερα αθλητικά γεγονότα χωρίς αιτία. Η οργάνωση των 10 Παραολυμπιάδων η οποία είναι ευθύνη της Διεθνούς Παραολυμπιακής Επιτροπής (ΔΠΕ) του επίσημου δηλ. οργάνου της Παραολυμπιακής κίνησης, προσέφερε την ευκαιρία για σταδιακή ανάπτυξη, πλατιά αποδοχή, αξιοπρεπή εμφάνιση και καταξίωση των αθλητών με ειδικές ανάγκες. Οι σκοποί συνοπτικά είναι :
1. Η οργάνωση Παραολυμπιακών και άλλων παγκοσμίου επιπέδου αγώνων και πρωταθλημάτων.
2. Η συνεργασία με τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή (IOC) καθώς και η αποδοχή των σκοπών αυτής.
3. Η διοργάνωση εκπαιδευτικών και επιστημονικών προγραμμάτων που θα ενημερώνουν και θα ευαισθητοποιούν την κοινωνία για τους σκοπούς και τους στόχους της ΔΠΕ.
4. Η προαγωγή του αθλητισμού για τα άτομα με ειδικές ανάγκες χωρίς να γίνεται κανένας πολιτικός, θρησκευτικός, οικονομικός, και εθνικιστικός διαχωρισμός.
5. Η ενσωμάτωση του αθλητισμού για άτομα με ειδικές ανάγκες με τον αθλητισμό για άτομα χωρίς ειδικές ανάγκες (διαφυλάσσοντας ασφαλώς την ταυτότητα και το κύρος των πρώτων).
Σήμερα κύρια θέματα που απασχολούν τους αθλητές και τους παράγοντες των Παπαολυμπιακών Αγώνων είναι αυτά που συσχετίζονται με το μέλλον αυτής της διοργάνωσης. Ποιος πρέπει να είναι ο αθλητικός διαχωρισμός και η ταξινόμηση στους Παραολυμπιακούς Αγώνες; Αυτός ο διαχωρισμός θα πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τις αθλητικές ικανότητες ή σύμφωνα με ειδικές κατηγορίες (π.χ. τύφλωση, εγκεφαλική παράλυση) στις οποίες ανήκουν ξεχωριστά οι αθλητές; Ποιος πρέπει να είναι ο στόχος της συμμετοχής στους Παραολυμπιακούς Αγώνες; Να γίνεται δηλαδή μόνον για μια απλή συμμετοχή (όπως συμβαίνει με Ειδικές Ολυμπιάδες), ή με σκοπό το συναγωνισμό και τις υψηλές διακρίσεις; Οι Παραολυμπιακοί Αγώνες θα πρέπει να ενσωματωθούν με τους Ολυμπιακούς Αγώνες, ή να πραγματοποιούνται ξεχωριστά;
Tα παραπάνω ερωτήματα δεν έχουν ακόμα ικανοποιηθεί ολοκληρωτικά και πιθανόν ποτέ να μη βρουν κάποια λύση. Οι αθλητές όμως συζητούν και ονειρεύονται το μέλλον των Παραολυμπιακών Αγώνων σύμφωνα με την προσωπική τους φιλοσοφία. Για παράδειγμα η αθλήτρια της κολύμβησης με ακρωτηριασμό του δεξιού ποδιού D.Straub από τις ΗΠΑ πιστεύει ότι οι Παραολυμπιακοί Αγώνες δεν είναι δίκαιοι γιατί είναι δύσκολο να ταξινομηθούν οι αθλητές με ειδικές ανάγκες. Επομένως, κατά τη γνώμη της σημαντική είναι η πορεία και όχι η διάκριση σε αυτούς. Η ίδια συνεχίζει ότι σε περίπτωση ενσωμάτωσης των Ολυμπιακών με τους Παραολυμπιακούς αγώνες αυτόματα πολύ λιγότεροι αθλητές με ειδικές ανάγκες θα έχουν τη δυνατότητα να συμμετέχουν σε υψηλού επίπεδου διοργανώσεις. Αντίθετη ολοκληρωτικά φιλοσοφία έχει ο αθλητής της άρσης βαρών με πολιομυελίτιδα, K. Brownfield από τις ΗΠΑ που πιστεύει ότι ο σκοπός της συμμετοχής στους Παραολυμπιακούς Αγώνες είναι η απόκτηση κάποιου μεταλλίου. Ο ίδιος αναφέρει ότι όποιος φθάνει σε αυτό το επίπεδο του αθλητισμού πρέπει να έχει σαν μόνο στόχο τη νίκη. Ο ίδιος αγωνίζεται και σε αγώνες άρσης βαρών για άτομα με ειδικές ανάγκες.
Η διοργάνωση των Παραολυμπιακών Αγώνων στην Ατλάντα δημιούργησε κατάλληλη ατμόσφαιρα για να πραγματοποιηθούν διάφορες συζητήσεις και να ακουστούν διαφορετικές γνώμες (όπως αυτές των παραπάνω αναφερόμενων αθλητών). Συγχρόνως στην διάρκεια του Παραολυμπιακού Συνεδρίου της Προσαρμοσμένης Φυσικής Αγωγής που πραγματοποιήθηκε την ίδια χρονική περίοδο στην ίδια πόλη, δόθηκε η ευκαιρία στους επιστήμονες να αναλύσουν τα σύγχρονα δεδομένα και να προσανατολίσουν τη μορφή που θα έχουν οι επόμενοι Παραολυμπιακοί Αγώνες στο Sidney της Αυστραλίας.
Για τους Παραολυμπιακούς του 2000 από τα κύρια θέματα που απασχολούν τους ειδικούς είναι αυτό της μείωσης των αθλητικών κατηγοριών ανάμεσα στους αθλητές μιας ιδιαιτερότητας και η αύξηση του αριθμού των αθλητών με σκοπό τη βελτίωση του συναγωνισμού καθώς και την αύξηση της βαρύτητας του κάθε μεταλλίου. Δεύτερο θέμα είναι αυτό της διερεύνησης των Παραολυμπιακών Αγώνων με τη συμμετοχή αθλητών και από άλλες κατηγορίες ατόμων με ειδικές ανάγκες. Το 2000 όμως δε θα πραγματοποιηθούν σημαντικές αλλαγές στους Παραολυμπιακούς αγώνες αλλά και στους Ολυμπιακούς. Μετά τη σύμφωνη γνώμη της ΔΟΕ κατά τη διάρκεια των αγώνων θα παρουσιαστούν υπό τύπο επίδειξης δυο αθλήματα με αθλητές άτομα με ειδικές ανάγκες.
Επομένως η χρονική περίοδος που διανύουμε είναι κρίσιμη διότι ήδη συζητούνται και αποφασίζονται θέματα που κρίνουν τη μελλοντική μορφή των Παραολυμπιακών αγώνων. Οι συζητήσεις σχετικά με την πορεία αυτών των ζητημάτων δε θα πρέπει να μας αφήνει αδιάφορους αλλά θα πρέπει να αναζητήσουμε ευκαιρίες για την καλύτερη έκφραση και διαμόρφωση των σκέψεων και των ιδεών μας σχετικά με αυτά. Ιδιαίτερα άτομα τα οποία είναι εμπλεγμένα μέσα σε αυτόν το χώρο είτε σαν συμμετέχοντες αθλητές είτε σαν αθλητικούς παράγοντες.
Με την επιθυμία να συμβάλλω στην διαμόρφωση αυτού του μελλοντικού γίγνεσθαι παραθέτω και την προσωπική μου γνώμη η οποία ορίζεται από το σεβασμό προς την ενσωμάτωση των ανθρώπων με ειδικές ανάγκες στην κοινωνία. Με τον όρο ενσωμάτωση δε συνεπάγεται απαραίτητα η συμμετοχή σε αγώνες των αθλητών με ειδικές ανάγκες με αθλητές χωρίς ειδικές ανάγκες. Αντίθετα πρέπει πρώτα να διασφαλίζεται το δικαίωμα των αθλητών στην ελεύθερη επιλογή στο είδος και στον τρόπο της συμμετοχής στα διάφορα αθλήματα. Με άλλα λόγια η συμμετοχή στους Παραολυμπιακούς ή στους Ολυμπιακούς Αγώνες πρέπει να είναι δικαίωμα εκλογής σύμφωνα με την προσωπική επιθυμία του κάθε αθλητή ή της κάθε αθλήτριας, και όχι αυτοί να εξαιρούνται από τους αγώνες με μοναδικό κριτήριο την κινητική, αισθητηριακή ή διανοητική ιδιαιτερότητα τους.
Ενα άλλο σημείο που πρέπει να συζητηθεί είναι αυτό της καλής θέλησης της ΔΟΕ να επιτρέψει την πραγματοποίηση αθλημάτων που συμμετέχουν άτομα με ειδικές ανάγκες με μορφή επίδειξης. Εάν εξετάσουμε ιστορικά την εξέλιξη του αθλητισμού οι ενέργειες για ενσωμάτωση διαφόρων ομάδων ήταν πάντα επίκαιρες. Στο παρελθόν έγιναν αγώνες για να αποδοθεί ισότητα στις γυναίκες αθλήτριες ή σε αθλητές που προερχόταν από διάφορα κοινωνικά και πολιτιστικά επίπεδα. Επομένως, παρόμοια με την ισότιμη αποδοχή των διάφορων ομάδων αθλητών σε αγώνες υψηλού επιπέδου, έτσι και η ενσωμάτωση των ατόμων με ειδικές ανάγκες μπορεί να προκαλέσει μια μοντέρνα και επιτυχημένη διαμόρφωση του αθλητικού κινήματος. Η ΔΟΕ έπρεπε να είχε διδαχθεί από το παρελθόν και όχι να επαναλαμβάνει την ίδια ρατσιστική συμπεριφορά στο κατώφλι του 2000.
Από το 1960 έως σήμερα διάφορες διοργανώσεις τοπικού, εθνικού ή διεθνούς χαρακτήρα για αθλητές με ειδικές ανάγκες έχουν πραγματοποιηθεί όλο τον κόσμο. Οι Παραολυμπιακοί αγώνες όμως αποτελούν το πλέον σημαντικό αθλητικό γεγονός και για αυτό το λόγο επιβάλλεται η όσο το δυνατόν δίκαιη αντιμετώπιση της φιλοσοφίας και των δικαιωμάτων των αθλητών που συμμετέχουν σε αυτούς.
Χ. Ευαγγελινού
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού
Σέρρες.