Η συμμετοχή ατόμων με ειδικές ανάγκες σε αθλητικές-συναγωνιστικές ή ψυχαγωγικές δραστηριότητες, έχει δραματικά αλλάξει τα τελευταία 40 χρόνια.

Σήμερα, άνθρωποι κάθε ηλικίας με κινητικές, ψυχικές ή άλλες ιδιαιτερότητες όλο και πιο έντονα επιδιώκουν την απόκτηση υψηλών ατομικών κινητικών ικανοτήτων και αυτή η προσπάθεια τους παρασύρει στο να δίνουν έμφαση και να καλλιεργούν τις ικανότητες και όχι τις ανικανότητές τους. Με άλλα λόγια τα σπορ αποτελούν πλέον βιώσιμη επιλογή για άτομα με ειδικές ανάγκες. Ο σκοπός αυτής της εργασίας είναι να παρουσιάσει το άθλημα του τένις σε τροχήλατη καρέκλα συμβάλλοντας στην παραπέρα ανάπτυξη του αθλήματος στην Ελλάδα.

Το άθλημα του τένις σε τροχήλατη καρέκλα είναι αυτό που κατά γενική ομολογία διεθνώς κερδίζει περισσότερους ένθερμους οπαδούς, διότι δίνει τη δυνατότητα σε άτομα μα περιορισμένη κινητικότητα στα πάνω άκρα, να συμμετέχουν σε μια έντονη αλλά και πολύ ενδιαφέρουσα αθλητική δραστηριότητα, καθώς και να ψυχαγωγούνται μαζί με άτομα χωρίς παρόμοιες ιδιαιτερότητες.

Σημαντικοί παράγοντες που επηρεάζουν την πρόοδο του τένις σήμερα είναι η οργάνωση σημαντικών αθλητικών συναντήσεων (Grant Prix, U.S Wheelchair Open κ.α), η προσφορά μεγάλων ονομάτων του επαγγελματικού τένις, όσο και ο ενθουσιασμός που σκορπίζουν οι χιλιάδες εθελοντές. Υπολογίζεται ότι περίπου δέκα χιλιάδες αθλητές σε τριάντα χώρες συμμετέχουν το άθλημα του τένις σε τροχήλατη καρέκλα (Sherrill, C. 1993).

ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ

Οι κανόνες που ισχύουν σ’ ένα παιχνίδι τένις για άτομα με ειδικές ανάγκες είναι σχεδόν όμοιοι με τους κανόνες που ισχύουν για άτομα χωρίς ειδικές ανάγκες. Οι διάφορες κατηγορίες ανδρών και γυναικών και εφήβων που επιτρέπουν το δίκαιο συναγωνισμό μεταξύ των αθλητών, χωρίζονται σε κατηγορίες με σχέση τις κινητικές ικανότητες των αθλητών:αρχίζουν από την ανοικτή κατηγορία (για αθλητές υψηλού επιπέδου) και καταλήγουν στην τέταρτη κατηγορία (για αρχάριους αθλητές) (Parks, B.A. 1988).

I. Ο αθλητής μπορεί να αποκρούσει την μπάλα μετά από το δεύτερο χτύπημα αυτής στο έδαφος: το πρώτο σκάσιμο της μπάλας πρέπει να είναι μέσα στα όρια του γηπέδου.
Το σέρβις πρέπει να αρχίζει με τις δυο πίσω ρόδες της καρέκλας πίσω από τη βασική γραμμή (baseline) μέσα στις νοητές προεκτάσεις του σημαδιού της πλάγιας γραμμής.
Η καρέκλα θεωρείται μέρος του σώματος, επομένως ισχύουν οι ανάλογοι κανόνες.

II. Για την προστασία από τις φθορές στα γήπεδα οι υπεύθυνοι διοργανωτές των αγώνων πριν από την έναρξη πρέπει να ελέγχουν:

Τη βάση της καρέκλας που πατούν τα πόδια.
Τους μπροστινούς τροχούς και τους πίσω τροχούς της καρέκλας.
Τον πίσω αντί-αξονικό σωλήνα. Εάν ο αθλητής μετά από σχετική παρατήρηση δεν κάνει τις ανάλογες επιδιορθώσεις, αποκλείεται από τον αγώνα.

III. Χρονικά όρια για την επιδιόρθωση των οργάνων.

Εάν η αθλητική ενδυμασία ή η καρέκλα εμποδίζουν την ομαλή διεξαγωγή του παιχνιδιού, ο υπεύθυνος μπορεί μετά από μη υπακοή του παίχτη να διορθώσει την ενδυμασία του (10′) ή την καρέκλα (20′) έχει το δικαίωμα να τον αποκλείσει από τον αγώνα.

IV. Αθλητικές κατηγορίες. Κάθε παίχτης δικαιούται να αγωνιστεί στην μεγαλύτερη αθλητική κατηγορία.Ο αθλητής που πάσχει από τετραπληγία (μπορεί να πάσχει από την ασθένεια του Πάρκινσον, από μυϊκή δυστροφία ή από άλλες ασθένειες) υποχρεούται να φοράει στο χέρι του το προσαρμοσμένο εξάρτημα.Οι γυναίκες μπορούν να παίζουν μόνο στις προσαρμοσμένες κατηγορίες για γυναίκες και οι άνδρες μόνο στην κατηγορία των ανδρών.
V. Δεν επιτρέπεται στον αθλητή κατά τη διάρκεια του σέρβις να αλλάξει τη θέση της καρέκλας του με ρολάρισμα ή περιστροφή ή να χρησιμοποιεί οποιαδήποτε μέρος του σώματος (πόδια ή χέρια) σαν φρένα με σκοπό την καλύτερη σταθερότητα της καρέκλας.
Δεν επιτρέπεται στον αθλητή κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού να σηκωθεί από το κάθισμα της καρέκλας με σκοπό την καλύτερη απόκρουση της μπάλας.
Ο αθλητής χάνει πόντο όταν η μπάλα ακουμπήσει την καρέκλα ή το σώμα του αθλητή εκτός από τη ρακέτα ή την παλάμη του χεριού.
Στο διπλό παιχνίδι η μπάλα που έχει σερβιριστεί χτυπήσει αυτόν που υποδέχεται.

Τένις για τετραπληγικούς

Τετραπληγικός αθλητής θεωρείται αυτός/η που έχει περιορισμένη κινητικότητα, δύναμη και αντοχή τουλάχιστον στα 3 μέλη του σώματός του. Η αιτία της κινητικής δυσλειτουργίας μπορεί να οφείλεται σε ατύχημα της σπονδυλικής στήλης κ.α.

Η ΛΑΒΗ

Οι περισσότεροι παραπληγικοί αθλητές με μικρή λειτουργικότητα στα χέρια χρησιμοποιούν διάφορες προσαρμοστικές λαβές με σκοπό την καλύτερη δυνατή και σταθερή λαβή της ρακέτας.
Υπάρχει και μια τρίτη τροποποίηση που συνιστώνται είναι το δέσιμο του χεριού με πλαστικούς ιατρικούς επιδέσμους.
Αλλοι αθλητές προτιμούν πλαστικές, δερμάτινες ή σιδερένιες λαβές που χρησιμοποιούνται για να τοποθετούνται τα χέρια ανάμεσα τους και κατόπιν να πιάνουν τη λαβή της ρακέτας.
Υπάρχει και μια τρίτη τροποποίηση η οποία είναι ένα καλούπι στο οποίο αφού τοποθετηθεί το χέρι μέσα στην συνέχεια ασφαλίζει με κορδόνια velkro. Οποιαδήποτε λαβή και αν προτιμηθεί απαιτείται να είναι πολύ σταθερή και γερή για να αποφευχθεί η σύντομη καταστροφή της από τις ρόδες της καρέκλας.

ΧΤΥΠΗΜΑΤΑ

Για την εκτέλεση των χτυπημάτων ο τετραπληγικός χρησιμοποιεί την ίδια τεχνική που συνίσταται για την εκτέλεση των χτυπημάτων forehand και backhand.
Οι τετραπληγικοί δεν έχουν την ικανότητα να αποκρούσουν την μπάλα με τον ίδιο ρυθμό επομένως είναι σημαντικό να δουλεύουν στην σωστή τοποθέτηση τους στο γήπεδο (χτυπήματα βαθιά κυρίως στα αδύνατα σημεία των αντιπάλων).

TO ΣΕΡΒΙΣ

Το πιο αδύνατο σημείο του παιχνιδιού για ένα τετραπληγικό αθλητή είναι το σέρβις. Η αδυναμία του κορμού και άλλες λειτουργικές αδυναμίες δυσκολεύουν την εκτέλεση του σέρβις από το κεφάλι.
Ελάχιστοι είναι οι αθλητές οι οποίοι επιχειρούν να σερβίρουν με το συνηθισμένο τρόπο. Οι περισσότεροι αθλητές χρησιμοποιούν το πλάγιο σέρβις όπου η καρέκλα τοποθετείται σε γωνία 45 από το δίχτυ, και το χέρι που χτυπάει την μπάλα βρίσκεται στο ύψος του ώμου.
Ενας τρίτος τρόπος σερβιρίσματος είναι αυτός όπου η καρέκλα τοποθετείται σε γωνία 20 από το δίχτυ, η μπάλα χτυπάει στο έδαφος και στη συνέχεια σερβίρεται από τον παίχτη. Και οι τρεις τρόποι σερβιρίσματος επιτρέπονται σε αγώνες παραπληγικών στην “Ε” κατηγορία.
Ανεξάρτητα από το σέρβις που θα χρησιμοποιήσει ο αθλητής είναι σημαντικό να λάβει υπόψιν του τις παρακάτω οδηγίες:
α) επειδή κανένας από τους τρεις τρόπους σερβιρίσματος δεν είναι αποτελεσματικός, οι αθλητές πρέπει να διαλέξουν αυτόν που είναι ο πλέον ακριβής
β) ο αθλητής πρέπει να τοποθετήσει την καρέκλα του δύο περίπου μέτρα πίσω από την τελική γραμμή (baseline) με σκοπό να αποκρούσει καλύτερα τις βαθιές μπαλιές του
γ) ο αθλητής πρέπει να χρησιμοποιεί διαφορετικά είδη σερβιρίσματος για να μην προβλέπονται οι κινήσεις του από τον αντίπαλο του.

ΤΡΟΧΗΛΑΤΗ ΚΑΡΕΚΛΑ

Η επιστήμη της Βιοκινητικής έχει σημαντικά συνεισφέρει στον εκσυγχρονισμό της αθλητικής καρέκλας με σκοπό να εξασφαλίζεται μεγάλη ευελιξία, σταθερότητα και άνετη προσαρμογή στις απαιτήσεις του αθλήματος.
Σήμερα οι καρέκλες σχεδιάζονται για να καλύψουν όχι μόνο τις ιδιαιτερότητες του κάθε αθλητή ξεχωριστά (Adams R.A. & McCubbin. 1992).
Πριν την παραγγελία της τροχήλατης καρέκλας λαμβάνονται υπ’όψιν τα εξής:
1) Το μήκος του άνω άκρου, δηλ. από το ύψος της μασχάλης, μέχρι το ύψος που σχηματίζει ο αντίχειρας με το δείκτη,
2) Το πλάτος της ράχης, μετριέται η απόσταση από το ύψος της μιας μασχάλης μέχρι την άλλη,
3) Το πλάτος των γοφών, μετριέται όταν το άτομο είναι στην καθιστή θέση,
4) Το πλάτος των γονάτων, όταν αυτά είναι ενωμένα,
5) Το μήκος του μηρού, μετριέται από το ύψος της άρθρωσης της κεφαλής του οστού, μέχρι την άρθρωση του γονάτου.
6) Το μήκος του κορμού, μετριέται από το ύψος της μασχάλης μέχρι το ύψος των ισχύων. Οι τετραπληγικοί αθλητές με δυνατούς ραχιαίους και καλούς πλευρικούς μυς συνήθως χρησιμοποιούν καρέκλες χωρίς πλάτη ή πλάτη πιο κοντή στο ύψος με σκοπό την εκτέλεση μεγαλύτερης ποικιλίας κινήσεων.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Σήμερα τα άτομα με ειδικές ανάγκες βρίσκονται στην ευχάριστη θέση να μπορούν να συμμετέχουν σε διάφορα αθλήματα και να απολαμβάνουν τα ψυχικά και κινητικά οφέλη αυτής της συμμετοχής.
Οι καθηγητές φυσικής αγωγής έχουν την υποχρέωση να ακολουθήσουν το σύγχρονο πνεύμα της επιστήμης της φυσικής αγωγής και να δημιουργήσουν ευκαιρίες για μάθηση, συναγωνισμό και ψυχαγωγία.
Με την έκρηξη της επιθυμίας για συμμετοχή σε σύγχρονα αθλήματα όπως στο μπάσκετ, ποδόσφαιρο και αυτά του κλασικού αθλητισμού. Το τένις σε τροχήλατη καρέκλα βρίσκεται μεταξύ των πρώτων στις προτιμήσεις των αθλητών από τα αθλήματα που παίζονται σε τροχήλατη καρέκλα (Dunn, J.M., & Fait, H,F. 1989).
Πιθανοί λόγοι που πιθανόν να συμβάλλουν στην έλλειψη διάδοσης αυτού του αθλήματος, μπορεί να είναι η μη κρατική υποστήριξη, η ελλιπής πληροφόρηση, η μη συστηματική οργάνωση των αθλητικών συλλόγων της χώρας μας κ.α.
Αναγνωρίζοντας τις καθημερινά αυξανόμενες απαιτήσεις για ψυχαγωγικό και συναγωνιστικό αθλητισμό προτείνουμε τη συστηματική ενημέρωση των ενδιαφερομένων γύρω από τους κανονισμούς και τα οφέλη από τη συμμετοχή στο τένις σε αθλητική καρέκλα, τη δημιουργία εθελοντικών ομάδων καθηγητών φυσικής αγωγής, τη δημιουργία εκπαιδευτικών σεμιναρίων καθώς και δημιουργία επίσημου ερευνητικού κέντρου στο οποίο οι ενδιαφερόμενοι θα έχουν την ευκαιρία να αξιολογηθούν και να εκπαιδευτούν σ’ αυτό το άθλημα.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Adams, R.A., McCubbin. (1991)
Games, Sports and Exercises for the physically disabled.
Lea & Febiger.

Dunn, J.M., Fait,H,F. (1989)
Special Physical Education Adapted, Individualized, Developmental.
Wm. C. Brown Publishers.

Parks, B.A. (1988)
Tennis in a wheelchair.
United States Tennis Association.

Sherrill, C. (1993)
Adapted Physical Activity, Recreation and Sport, Crossdiscriplinary and Lifespan.
Brown & Benchmark Publishers.

Των Χ. Ευαγγελινού, Ζ. Κιάφφα, Ε. Στυλλιανάκη, Σ. Βάρλα.
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τ.Ε.Φ.Α.Α Σερρών.