Μια επαναστατική μέθοδος θεραπείας θα μπορούσε να αποκαταστήσει χαμένες ικανότητες σε άτομα που έχουν υποστεί εγκεφαλικό επεισόδιο κι άλλες παθήσεις.
Αν και τα άτομα που έχουν υποστεί εγκεφαλικό επεισόδιο, εγκεφαλικές βλάβες και κακώσεις νωτιαίου μυελού, κάποιες φορές θεραπεύονται κατά τη διαδικασία της αποκατάστασης, συνήθως αποκτούν μόνιμες αναπηρίες, εν μέρει, λόγω του ουλώδη ιστού και των παραγόμενων χημικών ουσιών που επιβραδύνουν την αναγέννηση των νεύρων στον εγκέφαλο, εμποδίζοντας την αποκατάσταση του νευρικού ιστού. Τώρα όμως, μια νέα θεραπεία που εφαρμόστηκε στο εργαστήριο και αποκατάστησε την όραση σε τυφλά ζώα, φαίνεται ότι μπορεί να υπερκεράσει τα εμπόδια, επιτρέποντας τα νευρικά κύτταρα να αναγεννηθούν έπειτα από τον τραυματισμό τους.
«Πιστεύουμε ότι αυτή είναι η βάση για την πλήρη αποκατάσταση του εγκεφάλου – κάτι που σπάνια το ακούμε», λέει ο Rutledge Ellis-Behnke ερευνητής του προγράμματος και των Επιστημών του Εγκεφάλου και των Γνωστικών Λειτουργιών στο ΜΙΤ.
Η θεραπεία που παρουσιάστηκε σε απευθείας σύνδεση αυτήν την βδομάδα στο Proceedings of the National Academy of Sciences από το ΜΙΤ, το Hong Kong University, και το Fourth Military Medical University στην Κίνα, θα μπορεί να διατεθεί για δοκιμή στους ανθρώπους έπειτα από τρία χρόνια, αν όλα πάνε καλά στις δοκιμές σε πολλά ζώα, λένε οι ερευνητές.
Στα πειράματά τους, οι επιστήμονες έκοψαν ένα μικρό τμήμα του εγκεφάλου που δέχεται οπτικά ερεθίσματα, προκαλώντας στα μικρά ζώα του εργαστηρίου τύφλωση στο ένα μάτι. Έπειτα, εγχύσαν στην περιοχή της βλάβης μια ποσότητα ορού που περιείχε μια αλυσίδα αμινοξέων. Όταν βρεθούν στο περιβάλλον του εγκεφάλου, τα αμινοξέα αυτά, που ονομάζονται πεπτίδια, δεσμεύουν το ένα το άλλο, δημιουργώντας μικρο-ίνες που γεφυρώνουν το χάσμα που δημιουργήθηκε κατά την πρόκληση της βλάβης. Το πλέγμα αυτό των ινών εμποδίζει τη διαμόρφωση του ουλώδη ιστού και βοηθά στην αναγέννηση των κυττάρων (οι ερευνητές ακόμα εξετάζουν τον μηχανισμό που είναι υπεύθυνος γι’ αυτό).
Έτσι, τα νευρικά κύτταρα αποκαθιστούν τις συνδέσεις, επιτρέποντας στο 75% των ζώων να μπορούν να δουν και να γυρίσουν προς την τροφή που τους δίνεται. «Η θεραπεία αυτή αποκατάστησε 30.000 νευρικές συνδέσεις περίπου, σε σύγκριση με τις 20-30 συνδέσεις που αποκαταστάθηκαν σε άλλες σχετικές πειραματικές έρευνες», λέει ο Ellis-Behnke.
Καθώς η θεραπεία αυτή υπερπηδά τα εμπόδιο της επούλωσης του νευρικού ιστού στα εγκεφαλικά, τις κρανιο-εγκεφαλικές κακώσεις και τις κακώσεις του νωτιαίου μυελού, οι επιστήμονες , όπως και πολλοί ερευνητές σε διάφορους σχετικούς χώρους, πιστεύουν ότι μπορεί να αποδειχθεί πολύ αποτελεσματική μέθοδος θεραπείας για τέτοιου είδους βλάβες του νευρικού συστήματος.
«Το υλικό που παρουσιάστηκε είναι σχεδόν πολύ καλό για να είναι αληθινό», λέει ο Wolfram Tetzlaff, καθηγητής και υποδιευθυντής του International Collaboration on Repair Discoveries (ICORD) στο University της British Columbia. «Βλέποντάς τα πιο καθαρά, καταλαβαίνουμε ότι τα αποτελέσματα μπορούν να είναι καταπληκτικά, και πολύ χρήσιμα, εάν συνδυαστούν και με άλλες τεχνικές αναγέννησης του νευρικού ιστού», λέει. «Οι μελλοντικές έρευνες θα το αποδείξουν αυτό».
«Τέτοιες έρευνες θα πρέπει να σχεδιάζονται για να καθορίζουν το αν η θεραπεία αφορά σε μια μεγάλη ποικιλία εγκεφαλικών βλαβών, κι όχι απλά τις τομές με το μαχαίρι που έως τώρα έχουν μελετηθεί», λέει ο Tetzlaff.
Η επιτυχία της θεραπείας αυτής είναι κατά κάποιον τρόπο απροσδόκητη, καθώς οι χημικές ουσίες που υποκινούν την αναγέννηση των νεύρων, καθώς και τα βλαστικά κύτταρα που έχουν χρησιμοποιηθεί σε άλλες έρευνες για την αναγέννηση του νευρικού ιστού, δεν έχουν χρησιμοποιηθεί εδώ. «Απλά χρησιμοποίησαν πεπτίδια για να επανασυνδέσουν τα κύτταρα, και έπειτα εξετάστηκε η λειτουργική ικανότητα των ζώων – αυτό είναι και το πιο εκπληκτικό», λέει ο Tat Fong Ng, ερευνητής του Schepens Eye Research Institute της Βοστόνης που ανήκει στο Χάρβαρντ.
Ο Ng αναρωτιέται εάν η προσθήκη χημικών και κυττάρων στη θεραπεία θα επιτάχυνε την αναγέννηση, ίσως και την πιθανή επανασύνδεση τμημάτων του εγκεφάλου που βρίσκονται σε μεγάλη απόσταση και που έχουν αποκοπεί λόγω κάποιας βλάβης όπως στο εγκεφαλικό επεισόδιο. Οι ερευνητές λένε ότι αυτό μπορεί να συμβεί με τη διαμόρφωση μιας διόδου στην περιοχή της βλάβης, παρεμβαίνοντας με τη βοήθεια μικρο-χειρουργικής, και εγχέοντας αλυσίδες αμινοξέων που θα συγκεντρώνονταν, δημιουργώντας ίνες. Το κανάλι αυτό θα επέτρεπε τη δημιουργία κυττάρων και την καθοδήγησή τους στην περιοχή της βλάβης.
Έως τώρα, οι μικρο-ίνες δεν έχουν δημιουργήσει κανένα πρόβλημα, όπως φλεγμονές ή συσσώρευση τους στα μικρά ζώα. Έπειτα από μερικές εβδομάδες αποβάλλονται από τον οργανισμό με τα ούρα. Ως δομικά στοιχεία των πρωτεϊνών, τα αμινοξέα μπορούν να χρησιμοποιηθούν εκ νέου για την ανάπτυξη νέων κυττάρων, λένε οι επιστήμονες. Επίσης, λόγω του ότι οι ίνες αυτές είναι φτιαγμένες από φυσικά αμινοξέα που ο ίδιος ο οργανισμός χρησιμοποιεί, οι ερευνητές είναι πολύ αισιόδοξοι ότι δεν θα προκύψει καμιά αντίδραση στις μελέτες σε πιο μεγάλα ζώα αλλά και στους ανθρώπους.
Ο Ed Tehovnik, νευροφυσιολόγος στο ΜΙΤ, που δεν συμμετείχε στην έρευνα αυτή, θεωρεί «πολύ ελπιδοφόρα την έρευνα αυτή», και προσθέτει «ότι ίσως αποτελεί μόνο την αρχή. Θα υπάρχουν κι αλλά τέτοια είδη νανο-παραγόντων που (οι ερευνητές του ΜΙΤ) θα μπορέσουν να αναπτύξουν, ώστε να προάγουν την αναγέννηση ακόμα περισσότερο. Θεωρώ ότι βρισκόμαστε στην αρχή κι όχι στο τέλος, κι αυτό είναι καλό!»
Του Kevin Bullis
Μετάφραση:
Πάνος Ζουρνατζίδης, Εργοθεραπευτής
panos@disabled.gr