Αυστηρό επιμέρους σχεδιασμό στα προγράμματα για την απασχόληση, την καταπολέμηση της φτώχειας, την υγεία, αλλά και τη σύνδεση των υποδομών με τα ευρωπαϊκά δίκτυα επιβάλλουν οι νέοι κανόνες του ΕΣΠΑ ΙΙ.
Με τον όρο «Εκ των Προτέρων Αιρεσιμότητες» η Ε.Ε. στέλνει το μήνυμα στην Ελλάδα αλλά και τα υπόλοιπα κράτη-μέλη ότι παίρνουν τέλος οι «εύκολες χρηματοδοτήσεις» από τα κοινοτικά κονδύλια. Το πλέγμα αυτών των δράσεων, που θα πρέπει να προετοιμάσει κάθε κράτος-μέλος μέχρι και το 2016, στην ουσία αποτελεί ένα είδος μνημονίου όπου ο κάθε τομέας που θα χρηματοδοτείται πρέπει να έχει ένα δικό του σχεδιασμό τόσο στη διαχείριση όσο και τους στόχους που θα πρέπει να εκπληρώνει κατά τη διάρκεια της επόμενης προγραμματικής περιόδου. Η έλλειψη τέτοιου σχεδιασμού σε ένα ή περισσότερα προγράμματα στο τέλος της τριετίας που λήγει και η σχετική προθεσμία, μπορεί να σημάνει το «πάγωμα» ή και τη διακοπή κοινοτικών πόρων στους τομείς που παρουσιάζουν ελλείψεις.
Με βάση την πρόταση για το ΕΣΠΑ ΙΙ που έχει στείλει στις Βρυξέλλες το υπουργείο Ανάπτυξης αναλύονται σε 137 σελίδες οι τριάντα επτά εκ των προτέρων αιρεσιμότητες (30 θεματικές και 7 γενικές, καθεμία από τις οποίες εξειδικεύεται σε πολλές επιμέρους δράσεις) του νέου κοινοτικού προγράμματος, καθώς και ο βαθμός ετοιμότητας των ελληνικών αρχών σε καθεμία από αυτές.
Σύμφωνα με το κείμενο, τα συγκεντρωτικά στοιχεία της αυτοαξιολόγησης δείχνουν ότι:
* Εκπληρώνονται πλήρως 8 θεματικές και 5 γενικές αιρεσιμότητες
* Εκπληρώνονται μερικώς 15 θεματικές και 1 γενική
* Δεν εκπληρώνονται 7 θεματικές και 1 γενική.
Συνεπώς τους επόμενους μήνες το ΥΠΑΑΝ σε συνεργασία με τα υπόλοιπα υπουργεία θα πρέπει να κάνει έναν αγώνα δρόμου για να συμπληρώσει το σχεδιασμό, ο οποίος είναι πρωτοφανής με βάση τα μέχρι στιγμής δεδομένα για την ελληνική δημόσια διοίκηση.
Οι εκκρεμότητες
Οι πιο σοβαρές από τις ρυθμίσεις που θα πρέπει να γίνουν για τα τρέξει ομαλά το ΕΣΠΑ ΙΙ είναι:
* Η προώθηση παρεμβάσεων ώστε οι υπηρεσίες απασχόλησης (ΟΑΕΔ) να έχουν την ικανότητα και να παρέχουν εξατομικευμένες δράσεις. Η αύξηση του αριθμού εργαστηρίων ενεργοποίησης θα ολοκληρωθεί τέλος του 2015, όπως και η διασύνδεση του Συστήματος Διάγνωσης των Αναγκών της Αγοράς, ενώ άλλα μέτρα πάνε για το 2016.
* Η θέσπιση ολοκληρωμένης στρατηγικής για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Θα πρέπει δηλαδή να συνδέονται τα χρήματα που θα δίνονται από το ΕΣΠΑ με την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων σε ό,τι αφορά τη μείωση του ποσοστού των φτωχών.
* Η θέσπιση στρατηγικής για τα άτομα με αναπηρίες ή ψυχικά νοσήματα, η οποία θα προβλέπει ότι ανάλογα με τις εντοπιζόμενες ανάγκες περιλαμβάνει μέτρα για τη μετάβαση από την ιδρυματική φροντίδα στη φροντίδα της κοινότητας.
* Η θέσπιση στρατηγικού πλαισίου πολιτικής για την ανάπτυξη της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας των συστημάτων επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης.
* Η εκ των προτέρων εξέταση σε ό,τι αφορά την οικονομική βιωσιμότητα και το περιβαλλοντικό κόστος σε όλα τα έργα διαχείρισης αποβλήτων (Ολοκληρώνεται 30/9/2015).
* Η θέσπιση ελάχιστων απαιτήσεων που αφορούν την προστασία του περιβάλλοντος για τα λιπάσματα και τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα (αναμένεται να ολοκληρωθεί το 31/01/2015).
* Η δημιουργία τιμολογιακής πολιτικής για το νερό. Εκτείνεται έως το 2016 με διαμόρφωση και έγκριση της τιμολογιακής πολιτικής για την ύδρευση και τις λοιπές χρήσεις ύδατος σε όλη την Ελλάδα. Συμπληρωματικά ορίζεται ότι σε κάθε έργο το οποίο θα περιλαμβάνει παρεμβάσεις στον υδροφόρο ορίζοντα θα πρέπει να περιλαμβάνεται και ένα σχέδιο περιβαλλοντικής αποκατάστασης. Το σχέδιο αυτό, σύμφωνα με την ελληνική πρόταση, θα ολοκληρωθεί μέχρι και το τέλος του χρόνου.
* Η δημιουργία και υιοθέτηση ενός ενδεικτικού πολυετούς σχεδίου για τον προϋπολογισμό κόστους και τον καθορισμό προτεραιοτήτων για επενδύσεις που σχετίζονται με τις προτεραιότητες της Ε.Ε. και όπου είναι εφικτό με τις προτεραιότητες του Ευρωπαϊκού Στρατηγικού Φόρουμ για της Ερευνητικές Υποδομές (European Strategy Forum on Research Infrastructures – ESFRI).
* Η δημιουργία εθνικού σχεδίου για τις μεταφορές, ειδικού κεφαλαίου για την ανάπτυξη των σιδηροδρόμων, αλλά και για τις εσωτερικές πλωτές οδούς και τις θαλάσσιες μεταφορές, τους λιμένες, τις πολυτροπικές συνδέσεις και τις υποδομές αερολιμένων.
* Η δημιουργία πλαισίου πολιτικής έρευνας και καινοτομίας για «έξυπνη εξειδίκευση».
* Η δημιουργία πολυετούς σχεδίου για τον προϋπολογισμό κόστους και τον καθορισμό προτεραιοτήτων των επενδύσεων.
* Η δημιουργία πλαισίου στρατηγικής για την ψηφιακή ανάπτυξη.
* Η εκπόνηση σχεδίου προώθησης οικονομικά αποτελεσματικών βελτιώσεων στην αποδοτικότητα της χρήσης ενέργειας.
* Η εκπόνηση στρατηγικού πλαισίου πολιτικής για την υγεία (αναμένεται να ολοκληρωθεί μέχρι 31.12.2015).
* Η δημιουργία στρατηγικού πλαισίου πολιτικής για τη μείωση της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου. Η εφαρμογή του συστήματος για την καταγραφή της μαθητικής διαρροής αναμένεται το Μάρτιο του 2015, η ολοκλήρωση εθνικής στρατηγικής τον Ιούνιο του 2015 και η υποχρεωτική καταγραφή από τα σχολεία των απουσιών των μαθητών το Σεπτέμβριο του 2014.
* Η δημιουργία σχεδίου μεταρρύθμισης της δημόσιας διοίκησης που αποτελεί εκτός από την εκ των προτέρων αιρεσιμότητα και μνημονιακή υποχρέωση. Η εκπόνησή του αναμένεται στο τέλος του 2014.
* Η δημιουργία και εφαρμογή εθνικού στρατηγικού πλαισίου για την αξιολόγηση του αντίκτυπου.
* Η εκπόνηση εθνικής στρατηγικής για την ένταξη των Ρομ, η οποία θα περιλαμβάνει δραστικές μεθόδους παρακολούθησης των δράσεων ένταξης των Ρομ και μηχανισμό επανεξέτασης για την προσαρμογή της στρατηγικής.
Συλλογή και επεξεργασία στατιστικών
Μια ακόμη συνθήκη (εκ των προτέρων αιρεσιμότητα) η οποία φαίνεται από το σχέδιο να μην εκπληρώνεται είναι αυτή που αφορά τη θέσπιση στόχων για τη συλλογή και επεξεργασία στατιστικών στοιχείων.
Στο θέμα αυτό θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα αποτελεσματικό σύστημα δεικτών παρακολούθησης που περιλαμβάνει:
* την επιλογή δεικτών αποτελέσματος για κάθε πρόγραμμα, παρέχοντας πληροφορίες σχετικά με το τι παρακινεί την επιλογή των δράσεων πολιτικής που χρηματοδοτούνται από το πρόγραμμα,
* την παρακολούθηση των δεικτών αυτών σε τακτική βάση τόσο για την εξαγωγή βασικών συμπερασμάτων αλλά και για παρεμβάσεις σε περιπτώσεις αποκλίσεων και τέλος
* τη δυνατότητα περιοδικής δημοσίευσης μαζικών στατιστικών στοιχείων.
Εκ βάθρων αλλαγή της δημόσιας διοίκησης
Οι νέοι κανονισμοί του ΕΣΠΑ προβλέπουν για όλα τα κράτη-μέλη ότι έχουν περιθώριο έως το τέλος του 2016, προκειμένου να υλοποιήσουν τις αιρεσιμότητες. Μη υλοποίησή τους εντός των χρονικών ορίων αποτελεί τη βάση για την αναστολή πληρωμών για ποσά που συνδέονται άμεσα με τη θεματική προτεραιότητα. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις, η Επιτροπή δύναται να προβεί σε αναστολή των πληρωμών με την έγκριση του Προγράμματος. Μάλιστα, υπάρχουν και άλλες «αιρεσιμότητες», κάποιες εκ των οποίων συνδέονται με τη δημοσιονομική προσαρμογή. Οι εκκρεμείς αιρεσιμότητες ξεκινούν από τις δράσεις για την απασχόληση, την καταπολέμηση της φτώχειας, τη νέα τιμολογιακή πολιτική για το νερό σε όλη την Ελλάδα, στρατηγικά σχέδια που δεν έχουν γίνει για την καινοτομία, τις μεταφορές, έως πολύ εξειδικευμένες δράσεις, όπως η κεντρική παρακολούθηση του παρουσιολογίου μαθητών – σπουδαστών, αλλά και το σχέδιο για την κοινωνική ενσωμάτωση των Ρομ που είναι εγκαταστημένοι σε διάφορες περιοχές της χώρας. Σε όλες τις περιπτώσεις αναζητείται ένας εκ των προτέρων σχεδιασμός, ο οποίος μοιραία πλέον θα πρέπει να γίνει με πολύ πιεστικούς ρυθμούς και με κίνδυνο να σταματήσουν έργα του προγράμματος. Το υπουργείο Ανάπτυξης προσδιόρισε έναν ατέλειωτο κατάλογο με υπηρεσίες που έχουν την αρμοδιότητα για την επίτευξη των αιρεσιμοτήτων που διοικητικά ανήκουν σε διαφορετικούς τομείς πολιτικής και υπουργεία. Διαπιστώθηκε ότι την ευθύνη εκπλήρωσης του συνόλου των αιρεσιμοτήτων έχει η Κεντρική Διοίκηση και απαιτείται ουσιαστικά συνολική αλλαγή του τρόπου που λειτουργεί το Δημόσιο με τη χάραξη πολυετών στρατηγικών, την πλήρη παρακολούθηση του έργου που επιτελείται και πληροφοριακά συστήματα σχεδόν παντού. Ουσιαστικά απαιτείται -όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά πανευρωπαϊκά- ένα ολόκληρο μνημόνιο μεταρρυθμίσεων και εκσυγχρονισμού της δημόσιας διοίκησης.
ΤΑΣΟΣ ΔΑΣΟΠΟΥΛΟΣ – tdas@naftemporiki.gr
Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ
Δευτέρα, 5 Μαΐου 2014