Εξετάζοντας την πορεία της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή ένωση
σε σχέση με την ζωή των αναπήρων δημιουργείται το αναπόφευκτο ερώτημα: πόσο μακρύ θα είναι το χρονικό διάστημα που θα απαιτηθεί ώστε η χώρα μας να συγκλίνει στην παροχή των βασικών υπηρεσιών προς τους αναπήρους που απαιτούνται από ένα σύγχρονο κοινωνικό κράτος αντίστοιχο με αυτό των ανεπτυγμένων χωρών της ένωσης;
Παρά το γεγονός πως οι κοινωνικές δαπάνες από το 1999 έχουν αυξηθεί κατά 25%, ωστόσο η χώρα μας εξακολουθεί να βρίσκεται στην τελευταία θέση στην Ευρωπαϊκή ένωση ως προς αυτόν τον τομέα. Και βέβαια δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία για το ύψος του ποσοστού που διατίθεται για τους αναπήρους. Αυτό το γεγονός από μόνο του μαρτυρά το πόσο μακριά βρίσκεται η χώρα μας από την επίτευξη αυτού του στόχου. Ακόμη διαπιστώνουμε πως η κοινωνική σύγκλιση δεν αποτελεί σημείο προγραμματικής αναφοράς με συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα. Και αυτό συμβαίνει είτε από τους φορείς που ασκούν κυβερνητική πολιτική, είτε από τους φορείς που δραστηριοποιούνται στον αναπηρικό χώρο.
Η Ε Ε μέσω των κοινοτικών προγραμμάτων και από τα 3 κοινοτικά πλαίσια στήριξης έχει δαπανήσει δισεκατομμύρια euro με σκοπό την κοινωνική σύγκλιση. (Ορίζον, ήλιος, equal). Ωστόσο από την εφαρμογή των προγραμμάτων θα διαπιστώσει κανείς πως τα οφέλη που προέκυψαν για τους αναπήρους είναι ελάχιστα σε σχέση με τα χρήματα που δαπανήθηκαν. Αυτή η κατάσταση αποτυπώνεται και στους σχετικούς δείκτες όπου διαπιστώνεται η σημαντική υστέρηση της χώρας μας σε σχέση με τους κοινοτικούς μας εταίρους. Για παράδειγμα βρισκόμαστε στο χαμηλότερο σημείο από τους εταίρους στην συμμετοχή των αναπήρων στην αγορά εργασίας, και στην εκπαιδευτική διαδικασία. Με μία προσεκτική ματιά θα διαπιστώσει κάποιος πως κατά κύριο λόγο από την εφαρμογή των σχετικών προγραμμάτων δύο ήταν οι μεγάλοι κερδισμένοι:
Α. Οι βόρειες χώρες της Ε Ε που μέσω των επιχειρήσεων και των οργανισμών τους πούλησαν την τεχνογνωσία και την τεχνολογία τους συμμετέχοντας ως προγραμματικοί εταίροι. Στην συνέχεια επανα-πούλησαν σε εμάς την τεχνογνωσία μέσω των διαφόρων εκπαιδευτικών προγραμμάτων, ενώ με τον ίδιο τρόπο συνέβη και στον τομέα της υψηλής τεχνολογίας, όπου εκτός από την τεχνογνωσία, αγοράσαμε και τα προϊόντα που παράγονται από αυτή.
Β. Στην χώρα μας κερδισμένοι ήταν οι μηχανισμοί
Και οι επιχειρήσεις που βρίσκονται κοντά ή και μέσα στα κέντρα άσκησης της κυβερνητικής πολιτικής με οφέλη οικονομικά και πολιτικά.
Η έμφαση στον δείκτη της απορρόφησης των προγραμμάτων με την παράλληλη απουσία μηχανισμών ελέγχου και αξιολόγησης είχε ως αποτέλεσμα αυτά να καταστούν από ένα σημαντικό εργαλείο για την κοινωνική σύγκλιση σε πηγή διαφθοράς, εξαγοράς συνειδήσεων, και τρόπος παράνομου πλουτισμού.
Έτσι η χώρα μας ακόμη δεν διαθέτει ένα σύγχρονο κοινωνικό κράτος που βασικό του συστατικό στοιχείο θα πρέπει να είναι η δημιουργία των αναγκαίων υποδομών και υποστηρικτικών δομών, στους τομείς της εκπαίδευσης, της επαγγελματικής αποκατάστασης και απασχόλησης, της υγείας, της πρόνοιας, της κοινωνικής ασφάλισης, της ποιότητας ζωής, της πρόσβασης, της φυσικής αποκατάστασης κ.λ.π. Το έλλειμμα στην αξιοποίηση των προγραμμάτων θα καταστεί άλλη μία ακόμη χαμένη ευκαιρία ώστε η χώρα μας να συγκλίνει κοινωνικά με τους εταίρους της, χρησιμοποιώντας τα συγκεκριμένα προγράμματα ως εργαλείο για την επίτευξη της. Η διεύρυνση της Ε Ε από το 2004 θα έχει συνέπεια την δραματική μείωση των πόρων προς την χώρα μας με τεράστιες αρνητικές επιπτώσεις για τους αναπήρους.
Η Ε Ε έχει εκδόσει σειρά από οδηγίες που σκοπό έχουν την βελτίωση της ζωής των αναπήρων. (τηλεπικοινωνίες, πρόσβαση, νέες τεχνολογίες). Ωστόσο εάν αυτές δεν συνοδεύονται από την αναγκαία πολιτική βούληση της πρακτικής εφαρμογής τους θα παραμείνουν απλές αναφορές και ευχολόγια χωρίς περιεχόμενο. Καθοριστικό ρόλο για την εξέλιξη της ζωής των αναπήρων θα αποτελέσει η βάση που θα συγκροτηθεί μελλοντικά η Ευρωπαϊκή ένωση.
Το κοινωνικό κράτος μπορεί να οικοδομηθεί μόνο σε μία σύγχρονη και δημοκρατική Ευρώπη προσανατολισμένη στις μεγάλες ανθρώπινες αξίες. Η Ε Ε οφείλει με βάση τις αρχές της αλληλεγγύης και της κοινωνικής οικονομίας, να συμβάλλει στην διαμόρφωση ενός κοινωνικού κράτους το οποίο θα εγγυάται και θα πιστοποιεί την παροχή αξιόπιστων υπηρεσιών προς τους πολίτες του. Δεν μπορεί βασικά κοινωνικά αγαθά να θεωρούνται εμπορεύσιμα, και η διαχείριση τους να ανατίθεται σε ισχυρά ιδιωτικά συμφέροντα.
Αυτό το διάστημα με αφορμή την κατάρτιση του ενιαίου ευρωπαϊκού συντάγματος έχει αρχίσει η συζήτηση για την κατοχύρωση των βασικών δικαιωμάτων των αναπήρων. Θεωρούμε πως πέρα από τις όποιες αναφορές γίνονται σε αυτά πρέπει η Ε Ε να έχει ως πάγια πολιτική της την οικοδόμηση ενός κοινωνικού κράτους που θα αποβλέπει στην ισότητα των ευκαιριών για όλους τους πολίτες της. Σε ένα περιβάλλον όπου δυστυχώς οι κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες αυξάνονται η κοινωνική σύγκλιση των χωρών θα πρέπει να αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο για μια Ευρώπη με κοινωνικό πρόσωπο.
Το 2003 έχει ανακηρυχτεί από την Ε Ε έτος των αναπήρων. Πέρα από τις γενικές αναφορές, τις εξαγγελίες για έργα που θα πραγματοποιηθούν, τις παραινέσεις για κοινωνική ευαισθησία κλ.π, ίσως αυτό που έχει την μεγαλύτερη αξία είναι το να συνειδητοποιήσουμε ως πολίτες με αναπηρία πως έχουμε δικαίωμα να ζήσουμε σε έναν κόσμο καλύτερο. Μπορούμε να απαιτήσουμε, αλλά και να συμβάλλουμε ώστε η κοινωνική σύγκλιση από αίτημα ανάγκης να γίνει αυριανή πραγματικότητα
Κώστας Θεοδωρόπουλος, email ksteo@hol.gr