Το Γραφείο Μελετών για Άτομα με Αναπηρία (πρώην Άτομα με Ειδικές Ανάγκες) συστάθηκε και λειτουργεί από το 1985 στο Υ.Π.Ε.Κ.Α. (πρώην Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.) με πρωτοβουλία και προσωπική εποπτεία της αρχιτέκτονος Αργυρώς Λεβέντη, με κύριο αντικείμενο τη σύνταξη Προδιαγραφών και Οδηγιών καθώς και την επεξεργασία, προώθηση και εφαρμογή νομοθετικών ρυθμίσεων σχετικών με την πρόσβαση, διακίνηση και εξυπηρέτηση των ατόμων με αναπηρία αλλά και γενικότερα όλων εκείνων των πολιτών που αντιμετωπίζουν προβλήματα εξαιτίας του κακού σχεδιασμού και των λανθασμένων κατασκευών στο δομημένο περιβάλλον.
Ήταν η πρώτη Υπηρεσία στην Ελλάδα που εξήγησε, προώθησε και προέβαλε την ιδέα της αυτόνομης διακίνησης και πρόσβασης, σε μια εποχή που κυριαρχούσε το αίτημα για οικονομικές και μόνο παροχές στα ΑμεΑ. Η δραστηριότητα αυτή βασίσθηκε στο επιχείρημα ότι ήταν αδύνατη η κοινωνική ένταξη των ατόμων με αναπηρία, χωρίς την παράλληλη ύπαρξη ενός προσβάσιμου, ασφαλούς και φιλικού περιβάλλοντος.
Η πρώτη σημαντική παρέμβαση της Αργυρώς Λεβέντη, μέσω του Γραφείου Μελετών ΑμεΑ του Υ.Π.Ε.Κ.Α., έγινε στο νέο Γενικό Οικοδομικό Κανονισμό (Γ.Ο.Κ.) του 1985, το άρθρο 29 του οποίου επέβαλε την εξασφάλιση πρόσβασης σε όλα τα νέα κτίρια, για τα οποία ο Γ.Ο.Κ. προέβλεπε την υποχρεωτική εγκατάσταση ανελκυστήρα, καθώς και στους κοινόχρηστους χώρους αυτών των κτηρίων και των πόλεων. Τον Γ.Ο.Κ. συμπλήρωσε ο Κτιριοδομικός Κανονισμός του 1989, στον οποίο επίσης περιελήφθησαν διατάξεις σχετικές με την εξασφάλιση πρόσβασης για τα ΑμεΑ.
Στη συνέχεια, το Γραφείο προχώρησε στη σύσταση δεκαπέντε ομάδων εργασίας, στις οποίες συμμετείχαν κυρίως μηχανικοί – εκπρόσωποι Υπουργείων και Υπηρεσιών του ευρύτερου Δημόσιου Τομέα. Οι ομάδες αυτές, σε πρώτη φάση, συγκέντρωσαν και επεξεργάσθηκαν τη σχετική διεθνή τεχνογνωσία και τις προδιαγραφές άλλων χώρων και στη συνέχεια προχώρησαν στη σύνταξη οδηγιών σχεδιασμού για διάφορες κατηγορίες κτιρίων καθώς και για τους υπαίθριους χώρους.
Οι προδιαγραφές αυτές ολοκληρώθηκαν το 1991 και διανεμήθηκαν, σε ειδικό τόμο, στις δημόσιες υπηρεσίες και τους Ο.Τ.Α. όλης της χώρας, ενώ παράλληλα δημοσιεύθηκαν στο Ενημερωτικό Δελτίο του Τεχνικού Επιμελητηρίου της Ελλάδας, αποτέλεσαν δε πολύτιμο βοήθημα σε όλους εκείνους που ασχολούνταν με τις μελέτες και κατασκευές στο δομημένο περιβάλλον.
Με τη σύσταση και λειτουργία των ομάδων εργασίας υπήρξε κι ένα ακόμη σημαντικότατο όφελος:
- Υπήρξε οριζόντια επικοινωνία και συνεργασία μεταξύ διαφόρων υπηρεσιών του Δημόσιου Τομέα και σε σύντομο χρονικό διάστημα πολλοί Φορείς και Υπουργεία υιοθέτησαν τις προδιαγραφές για την πρόσβαση και εξυπηρέτηση των ΑμεΑ στις υπηρεσίες και χώρους τους.
- Ενημερώθηκε και εκπαιδεύτηκε ένας σημαντικός αριθμός ελλήνων μηχανικών, κυρίως αρχιτεκτόνων σε θέματα πρόσβασης – ενημέρωση και εκπαίδευση που οι αρχιτεκτονικές σχολές της χώρας μας θα όφειλαν να παρέχουν (και δυστυχώς δεν παρέχουν ακόμη) στους φοιτητές τους. Με τη σειρά τους οι μηχανικοί αυτοί προώθησαν και διαφήμισαν την φιλοσοφία της πρόσβασης και του «Σχεδιασμού για Όλους» και σε άλλους μηχανικούς με διάφορους τρόπους, ο σπουδαιότερος των οποίων ήταν τα σεμινάρια και οι ημερίδες, οργανωμένες από διάφορους φορείς.
Στη συνέχεια μια τριμελής ομάδα εργασίας αποτελούμενη από τους: Μαρίλυ Χριστοφή Τ.Μ., Γιάννη Πολυχρονίου Α.Μ., Κατερίνα Παπαμιχαήλ Α.Μ., με συντονίστρια την Αργυρώ Λεβέντη ασχολήθηκε από το 1996 με την αναμόρφωση των οδηγιών, ώστε να αποκτήσουν ενιαίο ύφος και για να περιληφθούν σε αυτές όλα τα νεώτερα δεδομένα. Προτάχθηκε η αναμόρφωση των Οδηγιών που έχουν σχέση με τα δημόσια και ειδικά κτίρια και τους κοινόχρηστους χώρους, ώστε να εφαρμοσθούν από τις υπηρεσίες και τους μελετητές που ασχολούνται με μελέτες, εφαρμογές και κατασκευές αυτής της κατηγορίας των έργων.
Οι αναμορφωμένες αυτές οδηγίες εκδόθηκαν το 1998 από το ΥΠΕΧΩΔΕ με τίτλο «Σχεδιάζοντας για Όλους» και περιλάμβαναν τις εξής οδηγίες:
ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ – ΑΝΘΡΩΠΟΜΕΤΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΚΙΝΗΣΗΣ ΠΕΖΩΝ
ΡΑΜΠΕΣ ΑΤΟΜΩΝ ΚΑΙ ΑΜΑΞΙΔΙΩΝ
ΚΛΙΜΑΚΕΣ
ΜΗΧΑΝΙΚΑ ΜΕΣΑ ΚΑΛΥΨΗΣ ΥΨΟΜΕΤΡΙΚΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ
ΣΗΜΑΝΣΗ
ΕΙΣΟΔΟΙ ΚΤΙΡΙΩΝ
ΔΗΜΟΣΙΟΙ ΧΩΡΟΙ ΥΓΙΕΙΝΗΣ.
ΚΤΙΡΙΑ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΑΠΌ ΤΟ ΚΟΙΝΟ
ΚΑΤΟΙΚΙΑ
Εκκρεμεί η δημοσίευση σειράς ακόμη οδηγιών για τις οποίες ενώ είχε γίνει καταρχήν επεξεργασία από τις πρώτες ομάδες εργασίας, δεν εντάχθηκαν στην έκδοση του 1998.
Το 2000, τροποποιήθηκε ο Γενικός Οικοδομικός Κανονισμός του 1985 και με παρέμβαση του Γραφείου Μελετών ΑμεΑ, καθιερώθηκε, με το άρθρο 28, η υποχρέωση εξασφάλισης πρόσβασης όχι μόνο στα νέα αλλά και στα υφιστάμενα κτίρια με χρήση κοινού, ενώ με το άρθρο 18 δόθηκε η δυνατότητα εγκατάστασης ανελκυστήρα ή αναβατορίου σε κατοικία ΑμεΑ κατ’ εξαίρεση των κειμένων διατάξεων.
Στη συνέχεια, το άρθρο 28 συμπληρώθηκε με προδιαγραφές εφαρμογής της πρόσβασης σε υφιστάμενα κτίρια και σε υπαίθριους κοινόχρηστους χώρους, που εγκρίθηκαν με δύο υπουργικές αποφάσεις του Υ.Π.Ε.Κ.Α.
Ακόμη συστάθηκε και λειτουργεί στο Γραφείο Μελετών ΑμεΑ μόνιμη «Επιτροπή Προσβασιμότητας» σε εφαρμογή της παραγράφου 9 του άρθρου 28 του Γ.Ο.Κ.
Σήμερα πλέον ολόκληρη η νομοθεσία αλλά και οι προδιαγραφές που σχετίζονται με την πρόσβαση και εφαρμόζονται κατά την κατασκευή των δημόσιων έργων, βασίζονται στο έργο που έχει γίνει από το Γραφείο Μελετών ΑμεΑ του Υ.Π.Ε.Κ.Α.. Επισημαίνεται οτι τα έργα για τους Ολυμπιακούς και Παραολυμπιακούς Αγώνες του 2004 βασίσθηκαν σε αυτή τη νομοθεσία και τις προδιαγραφές.
Άλλες δραστηριότητες της Αργυρώς Λεβέντη:
• Εκπροσώπηση της Ελλάδας σε διάφορες ευρωπαϊκές και διεθνείς δράσεις και συνέδρια.
• Εκπρόσωπος της Ελλάδας στη σύνταξη του European Accessibility Concept.
• Συνεργασία με την Κυπριακή Δημοκρατία για τη δημιουργία αντίστοιχου Γραφείου Σχεδιασμού για τα ΑμεΑ, σύνταξη προδιαγραφών και προώθηση σχετικής νομοθεσίας.
• Προώθηση της ιδέας της δημιουργίας Γραφείων ΑμεΑ στα υπουργεία, δήμους, φορείς του δημοσίου κ.λπ.
Η Αργυρώ Λεβέντη συνταξιοδοτήθηκε τέλη του 2010, ύστερα από 40 χρόνια δουλειάς στο Δημόσιο. Ενώ θα μπορούσε να είχε συνταξιοδοτηθεί νωρίτερα, παρέμενε στην υπηρεσία της γιατί αγωνιούσε για την τύχη και εξέλιξη του Γραφείου που η ίδια είχε δημιουργήσει. Πέθανε στις 4 Αυγούστου 2011, χωρίς το έργο της να έχει αναγνωρισθεί από την Πολιτεία (εκπρόσωποι της οποίας όμως, σε κάθε ευκαιρία τονίζουν μόνο τα κακώς κείμενα των δημοσίων υπαλλήλων).
Δυο στόχους ακόμη είχε και δεν πρόλαβε να υλοποιήσει:
• Την καθιέρωση σύνταξης της μελέτης προσβασιμότητας κατά την έκδοση οικοδομικών αδειών για τα κτίρια που προβλέπεται να είναι προσβάσιμα σύμφωνα και με το άρθρο 28 του Ν.2831/2000. Ευτυχώς όμως η πρόνοια αυτή υλοποιείται στον «Νέο Τρόπο Έκδοσης Οικοδομικών Αδειών».
• Την σύσταση «Εθνικού Κέντρου για την Εξίσωση των Ευκαιριών των ΑμεΑ» που θα είναι ένα όργανο συντονιστικό, ερευνητικό και ελεγκτικό, για την εξίσωση των ευκαιριών και την καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού των ΑμεΑ, καθώς και την εξασφάλιση της αυτόνομης και ασφαλούς διαβίωσης και διακίνησής τους με τελικό στόχο την πλήρη και ισότιμη συμμετοχή τους στα κοινωνικά δρώμενα. Ο φορέας αυτός θα μπορούσε να αξιοποιηθεί και για την αξιολόγηση της προσβασιμότητας των έργων που εντάσσονται στο Ε.Σ.Π.Α., για τα οποία ο κανονισμός (άρθρο 16) των ταμείων συνοχής προϋποθέτει την ύπαρξή της.
Γιάννης Πολυχρονίου
Αρχιτέκτων Μηχανικός Ε.Μ.Π.
Προϊστάμενος του Τμήματος Αρχιτεκτονικών Μελετών
και του Γραφείου ΑμεΑ
στη ΔΜΜΠΚ της Γ.Γ. Πολιτισμού.